Θεοδοσία Στεφανίδου -Τιβερίου: Οι Καρυάτιδες «δείχνουν» τέλος 4ου αιώνα π.Χ.

Ποιες είναι οι «εκπλήξεις» της πλήρους αποκάλυψης των Καρυάτιδων της Αμφίπολης; Η Θεοδοσία Στεφανίδου -Τιβερίου, καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας στο TheTOC.gr

 Της Ειρήνης Ορφανίδου

  

     Οι Καρυάτιδες της Αμφίπολης στην πλήρη αποκάλυψη τους, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά –ο χιτώνας, το ιμάτιο, η σαν βηματισμός «κίνηση»-, ο συμβολισμός, η σχέση με το μνημείο, ο δημιουργός τους και τα εργαστήρια της Μακεδονίας και βέβαια, η χρονολόγηση.

   Σεβόμενη την εργασία των ανασκαφέων και επισημαίνοντας ότι, μόνον εκείνοι γνωρίζουν τα στοιχεία, η Θεοδοσία Στεφανίδου -Τιβερίου, καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας στο Α.Π.Θ. από τους πλέον επιφανείς αρχαιολόγους στην ειδίκευση της γλυπτικής, με πολύπλευρο ερευνητικό έργο και δημοσιεύσεις, μιλά στο TheTOC.gr.

Οι εκπλήξεις της πλήρους αποκάλυψης

   «Σε σχέση με αυτά που είδαμε στην αρχή, δεν υπάρχουν πολλά περισσότερα να πει κανείς -βέβαια, κάποιοι ειδικοί βλέποντας το επάνω μέρος, ήταν σε θέση να εκτιμήσουν τι θα υπάρχει και κάτω- αλλά οπωσδήποτε, υπάρχουν κάποιες μικρές εκπλήξεις.

   Προσωπικά με εκπλήσσει το κάτω μέρος όσον αφορά στην κίνηση. Παρότι οι Καρυάτιδες δεν έχουν καθαριστεί ακόμα, η μία δείχνει καλύτερα την κίνηση του κάτω μέρους του σώματος.

    Η Κόρη εισχωρεί, έχει μία κίνηση, έναν «βηματισμό» που συνοδεύεται από τη βαθιά πτύχωση του λοξού ιματίου.

   Είναι ένα στοιχείο που μπορώ να εκτιμήσω ως χρονολογικό. Οι Καρυάτιδες της Αμφίπολης δείχνουν ότι είναι ακόμη στην κλασική παράδοση.

   Επομένως, μπορούμε κάλλιστα να μείνουμε στο τέλος του 4ου αι.π.Χ. Όπως και το πρόσωπο, έτσι και το κάτω σώμα οδηγούν σε αυτή την εκτίμηση. Δεν είναι αρχαϊστικά έργα νεότερων εποχών, όπου θα περιμέναμε περισσότερη επιπεδότητα, αλλά έργα στη γραμμή της κλασικής παράδοσης».

Η σχέση των Καρυάτιδων με το μνημείο

«Αυτό ούτως ή άλλως είναι γνωστό, άλλωστε, υπάρχουν πάρα πολλά παραδείγματα Καρυάτιδων. Οι Καρυάτιδες σε κάθε περίπτωση βαστάζουν ή, δείχνουν να βαστάζουν το επιστύλιο. Με τη διαφορά ότι όταν υπάρχει πεσσός από πίσω, ο πεσσός είναι που φέρει το βάρος, η Καρυάτιδα δείχνει να φέρει το βάρος συμβολικά και μόνο …»

Καρυάτιδες: Μορφές υπηρετικές

   «Αυτό είναι το θέμα, πώς δηλαδή, ερμηνεύεται η παρουσία των Καρυάτιδων και νομίζω, εάν μου επιτρέπεται να πω, δεν έχει γίνει κατανοητός ο συμβολισμός. Δεν πρόκειται για μορφές που αποτρέπουν. Την αποτροπή κάνουν οι Σφίγγες. Τα αποτροπαϊκά χαρακτηριστικά βρίσκονται στις Σφίγγες.

   Οι Καρυάτιδες έχουν ως ρόλο να υπηρετούν. Άλλοτε τη θεότητα, άλλοτε τον ήρωα και άλλοτε τον νεκρό. Είναι μορφές υπηρετικές. Το γνωρίζουμε και από τις Καρυάτιδες του Ερεχθείου και από τις Καρυάτιδες της Ελευσίνας. Και στην προκειμένη περίπτωση, μπορώ να θεωρήσω ότι, ο συμβολισμός τους αναφέρεται στην ιερότητα του τάφου. Βρίσκονται στην υπηρεσία του «ενοίκου» και συμβολικά βαστάζουν το επιστύλιο. Γι αυτό και τα χέρια πρέπει να «διορθωθούν», να τοποθετηθούν στη σωστή θέση, λυγισμένα με την παλάμη προς τα επάνω.

Έργο Αθηναίων γλυπτών

   «Την εποχή αυτή η Μακεδονία δεν είναι πια περιφέρεια σε ό,τι αφορά στην καλλιτεχνική γλώσσα. Είναι κέντρο -κέντρο ελληνιστικό. Βρισκόμαστε στην πρώτη ελληνιστική εποχή.

   Στη δημιουργία της καλλιτεχνικής γλώσσας στη Μακεδονία συνέδραμαν καλλιτέχνες από άλλες περιοχές, παλαιότερα από τα νησιά, αλλά ήδη από τις αρχές του 4ου αι. και εξής, οι καλλιτέχνες της Αττικής είναι αυτοί που συμβάλλουν στη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής γλώσσας στη Μακεδονία.

   Και ιδιαίτερα, στο τέλος του 4ου αι. όταν στην Αθήνα γίνεται μία τομή στη γλυπτική παραγωγή, δηλαδή όταν ο Δημήτριος ο Φαληρέας απαγορεύει την πολυτέλεια στα ταφικά μνημεία.

    Είναι η εποχή κατά την οποία πολλοί καλλιτέχνες φεύγουν από την Αθήνα, διαχέονται σε όλον τον ελληνικό κόσμο, μεταξύ άλλων και στη Μακεδονία.       

  Γνωρίζουμε την παρουσία Αθηναίων καλλιτεχνών στη Μακεδονία και από άλλα μνημεία.

    Χωρίς τους Αθηναίους γλύπτες είναι δύσκολο να κατανοήσουμε τη μεγάλη άνθιση της γλυπτικής στη Μακεδονία, ιδιαίτερα κατά το τέλος του 4ου αι. οπότε και εισρέουν χρήματα στη Μακεδονία από την Ασία.

Εδώ είναι πλέον, οι μεγάλοι, οι πλούσιοι παραγγελιοδότες. Επομένως, η παρουσία μεγάλων καλλιτεχνών από την Αθήνα δικαιολογείται. Η Μακεδονία έχει τις κατάλληλες προϋποθέσεις για να καλέσει Αθηναίους καλλιτέχνες κοντά της…»

Πηγή: thetoc.gr