ΑΜΦΙΠΟΛΗ Οι πέντε νεκροί πυκνώνουν το μυστήριο

Πολλαπλάσια μυστήρια από όσα όλοι θεωρούσαν ότι έκρυβε, περιείχε τελικά ο τάφος της Αμφίπολης. Ο νεκρός, για το όνομα του οποίου στοιχημάτιζαν πολλοί, αποδείχθηκε ότι δεν ήταν ένας.

Τουλάχιστον από πέντε σκελετούς προέρχονται τα οστά που εντοπίσθηκαν από τους αρχαιολόγους, όπως είπαν οι ειδικές που τα εξέτασαν. Πρόκειται για τη Σέβη Τριανταφύλλου από το ΑΠΘ και τη Χριστίνα Παπαγεωργοπούλου από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, οι οποίες στο πόρισμά τους τονίζουν πως από τα 550 οστά που βρέθηκαν, 157 φαίνεται να ανήκουν σε πέντε ανθρώπους.

Μια γυναίκα άνω των 60 ετών, δύο άνδρες μεταξύ 35 και 45, ένα νεογέννητο και ένας άνθρωπος η σορός του οποίου είχε υποστεί καύση, άρα είναι αδύνατον να διαγνωσθεί φύλο και ηλικία, είναι όσοι είχαν ταφεί στην Αμφίπολη. Ισως η περαιτέρω μελέτη δώσει κι άλλες ενδείξεις, για περισσότερους σκελετούς. Μαζί με τα ανθρώπινα οστά, πάντως, εντοπίσθηκαν και οστά ζώων, κυρίως ενός ιππαρίου, που θα δοθούν σε ζωοοαρχαιολόγο.

Ως πρώτο συμπέρασμα από την εξέταση των οστών έχουμε τη μεγάλη πιθανότητα ο τάφος να είναι οικογενειακός. Οι αρχαιολόγοι το συμπεραίνουν από το γεγονός ότι κατά την αρχαιότητα συνηθιζόταν να θάβονται στο ίδιο μνήμα μέλη μιας οικογένειας, ενώ δεν συνηθιζόταν να ενταφιάζονται μαζί νεκροί τους οποίους δεν συνέδεαν οικογενειακοί δεσμοί -αν εξαιρέσει κανείς τους νεκρούς του πολέμου.

Ο κιβωτιόσχημος τάφος που έκρυβε την αποκάλυψη

Σε αυτό φαίνεται να συμφωνούν όλοι. Ποια ήταν η συγγένεια, μένει να αποδειχθεί με τους ελέγχους DNA εάν και εφόσον έχουν μείνει στοιχεία που να διερευνώνται. Επομένως, θα γνωρίζουμε σε περίπου ενάμιση χρόνο από τώρα τι έδενε τους πέντε ή έστω κάποιους από τους νεκρούς.

Δεύτερο σημείο που πρέπει να διερευνηθεί είναι ποιος τάφηκε πρώτος, άρα για ποιον κατασκευάστηκε ο αρχικός κιβωτιόσχημος τάφος. Παρότι κάποιοι επιστήμονες υποστηρίζουν πως ο πρώτος νεκρός είναι ίσως εκείνος που είχε καεί σε νεκρική πυρά, μάλλον αυτό δεν ισχύει. Φαίνεται ισχυρότερη η πιθανότητα να ήταν εκείνος που τα οστά του βρέθηκαν στο βαθύτερο σημείο, δηλαδή στον κιβωτιόσχημο τάφο. Δηλαδή, κατά πάσα πιθανότητα ήταν η γυναίκα. Δεν πρέπει να μας μπερδεύει η καύση, τονίζουν οι αρχαιολόγοι. Από τον 11ο αιώνα π.Χ. έως περίπου τον 3ο έχουμε, παράλληλα, ενταφιασμούς και καύσεις. Επομένως, από μόνο του αυτό το στοιχείο δεν αποδεικνύει παλαιότητα μιας ταφής απέναντι σε άλλη.

Κομμάτια του κρανίου της γυναίκας που βρέθηκε στον τάφο

Θα μπορούσε η νεκρή να είναι η Ολυμπιάδα και οι δύο νεαροί άνδρες να ήταν δύο από τους γιους του Κάσσανδρου από τη Θεσσαλονίκη; Αυτό το σενάριο διακινήθηκε αρκετά χθες στο Διαδίκτυο, αλλά οι αριθμοί και τα ιστορικά γεγονότα το διαψεύδουν. Μάλιστα ο ακαδημαϊκός και καθηγητής Μιχάλης Τιβέριος λέει στο «Εθνος» πως τα σενάρια που διακινούνται είναι αστεία. «ΑΠΟΚΛΕΙΕΤΑΙ και θέλω να το γράψετε με κεφαλαία γράμματα», τονίζει.

Η Ολυμπιάδα σκοτώθηκε το 316 στην Πύδνα από τον Κάσσανδρο σε ηλικία 57 ετών. Ο γυναικείος σκελετός είναι άνω των 60. Ο Κάσσανδρος νυμφεύθηκε κατόπιν τη Θεσσαλονίκη, κόρη του Φιλίππου Β' και της Νικησίπολης, την οποία είχε όντως μεγαλώσει η Ολυμπιάδα, καθώς η μητέρα της είχε πεθάνει νωρίς. Απέκτησαν τρεις γιους. Τον Φίλιππο Δ', που γεννήθηκε περί το 315, ανέβηκε στον θρόνο το 297 π.Χ. και βασίλεψε λίγους μήνες πριν πεθάνει, εκεί γύρω στα 18. Τα άλλα δύο μικρότερα αδέλφια του, Αντίπατρος Β' και Αλέξανδρος Ε', βασίλεψαν από το 296 και για δύο χρόνια. Ο πρώτος σε αυτό το διάστημα σκότωσε τη μητέρα τους. Και οι δύο είχαν σκοτωθεί πριν φτάσουν τα 25 χρόνια τους, και όχι μεταξύ τους.

ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΚΑΙ ΙΧΝΗ ΖΩΩΝ
550 οστά το «κλειδί» της αποκάλυψης

Σε περίπου 550 οστά, θρυμματισμένα και ακέραια, αντιστοιχούν τα σκελετικά κατάλοιπα του ταφικού μνημείου, όπως αναφέρει το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού σε δελτίο Τύπου. Επίσης, στα χέρια των παλαιοανθρωπολόγων έφτασε «ένα κρανίο σε αρκετά καλή κατάσταση, από το οποίο λείπουν τα οστά που συνθέτουν το πρόσωπο και μία σχεδόν ακέραιη κάτω γνάθος. Δεν βρέθηκαν δόντια, εκτός από μία τερηδονισμένη ρίζα δεξιού δεύτερου προγόμφιου, η οποία βρισκόταν μέσα στην κάτω γνάθο και εμφανίζει προχωρημένο ακρορριζικό απόστημα».

Από τα 550 οστά, που καταμετρήθηκαν, τα 157, τα οποία προέκυψαν κατόπιν προσεκτικής ανάταξης από διαφορετικά θραύσματα διάσπαρτων οστών, καταγράφηκαν συστηματικά σε βάση δεδομένων και έγινε προσπάθεια απόδοσής τους σε επιμέρους άτομα, αναφέρει η ανακοίνωση.

Επιπλέον, αναγνωρίστηκαν οστά ζώων, κάποια από τα οποία φαίνεται να ανήκουν σε μακρά οστά ιπποειδούς.

Τα οστά των ζώων θα μελετηθούν από ειδικό ζωοαρχαιολόγο.

Ο ελάχιστος αριθμός των ατόμων που ταυτοποιήθηκαν από τα διαγνωστικά σκελετικά κατάλοιπα αντιστοιχεί σε πέντε άτομα, τέσσερα εκ των οποίων αποδίδονται σε ενταφιασμούς και ένα σε καύση. Κάθε ανθρώπινος σκελετός αποτελείται από 206 οστά.

Οι νεκροί των ενταφιασμών διακρίνονται: σε μία γυναίκα, δύο άνδρες μέσης ηλικίας και σε ένα νεογέννητο βρέφος. Επίσης, υπάρχουν κατάλοιπα από καύση νεκρού, απροσδιόριστου φύλου και ηλικίας.

Απώλεια δοντιών
Η γυναίκα, μπορεί με ασφάλεια να τοποθετηθεί στο ηλικιακό διάστημα άνω των 60 ετών. Οπως φαίνεται, παρουσίαζε «έντονη προθανάτια απώλεια των οπίσθιων δοντιών και στις δύο πλευρές της κάτω γνάθου». Είχε εμφανίσει επίσης μεταβολικά νοσήματα, όπως είναι η οστεοπόρωση και η μετωπιαία υπερόστωση (πάχυνση των τοιχωμάτων του κρανίου, εσωτερικά του μετωπιαίου οστού, η οποία είναι συνήθως ασυμπτωματική και συνδέεται με ορμονικές διαταραχές που εμφανίζονται συχνά σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση). Επίσης, είχε έντονες εκφυλιστικές αλλοιώσεις, κυρίως στη σπονδυλική στήλη. Το ύψος της εκτιμάται σε 1,57μ.

Οι δύο άνδρες είναι σχετικά κοντά ηλικιακά, στην κατηγορία των 35 έως 45 ετών: ο ένας στις αρχές και ο δεύτερος προς το τέλος της κατηγορίας αυτής.

Ο σχετικά νεαρότερος από τους δύο άνδρες «φέρει ίχνη τομών (cut marks) στην αριστερή άνω θωρακική μοίρα, σε δύο πλευρές και αυχενικό σπόνδυλο, καθώς και στην κάτω επιφάνεια του στερνικού άκρου της αριστερής κλείδας. Ταυτίζονται πιθανόν με επιθετικά χτυπήματα- τραυματισμούς που θα πρέπει να έγιναν εξ επαφής με αιχμηρό όργανο π.χ. μαχαιρίδιο και προκάλεσαν τον θάνατό του, καθώς δεν διακρίνονται ενδείξεις επούλωσης».

Ο δεύτερος άνδρας «έχει ενδείξεις εγκάρσιου, πλήρως επουλωμένου, κατάγματος στη δεξιά του κερκίδα, σχετικά κοντά στον δεξιό καρπό. Επιπλέον, και οι δύο άνδρες παρουσιάζουν εκφυλιστικές αλλοιώσεις οστεοαρθρίτιδας και σπονδυλαρθρίτιδας σε διαφορετικά σημεία των σκελετών τους». Ο ένας ήταν 1,68μ. και ο άλλος 1,62μ.-1,63μ. Το τέταρτο άτομο είναι ένα νεογέννητο βρέφος (νεογνό). Ο προσδιορισμός του φύλου σε αυτό το άτομο δεν κρίνεται δυνατός, καθώς τα μορφολογικά χαρακτηριστικά διάκρισης φύλου στα οστά των νεογνών δεν είναι σαφή.

Το πέμπτο άτομο εκπροσωπείται από ελάχιστα θραύσματα, μόλις εννέα, κυρίως μακρών οστών, και ανήκει πιθανότατα σε ενήλικο άτομο. Κατά πάσα πιθανότητα ο νεκρός είχε υποστεί καύση.

Η γενική εικόνα εύρεσης των σκελετικών καταλοίπων συνηγορεί στην αναμόχλευσή τους από ανθρωπογενή επέμβαση τόσο στο εσωτερικό του ταφικού θαλάμου όσο και στο εσωτερικό του κιβωτιόσχημου τάφου.

Η ανατομία των σκελετών

Στον γυναικείο σκελετό φαίνεται ότι αποδίδονται τα περισσότερα οστά που βρέθηκαν στον κιβωτιόσχημο τάφο, από τα 7,8 μ. από την κορυφή του θαλάμου και κάτω, δηλαδή 1 μ. πάνω από το δάπεδο του κιβωτιόσχημου.

Από τα υπόλοιπα 550 που εντοπίστηκαν, 157 ανήκουν σε πέντε σκελετούς. Ο έλεγχος έγινε με βάση συγκεκριμένα οστά. Στον νεκρό από καύση, εξετάστηκαν εννέα θραύσματα κυρίως μακρών οστών που φέρουν παραμορφώσεις και αποχρωματισμούς, συμβατούς με αποτέφρωση.

Στους δύο άνδρες τα οστά της λεκάνης και τα μακρά οστά, τα οποία μετρήθηκαν ώστε να δώσουν το ύψος.

Η γυναίκα
Στη γυναίκα μελετήθηκαν τα οστά της λεκάνης, του κρανίου, της κάτω γνάθου και της σπονδυλικής στήλης. Είχε ύψος 1,57μ. και είναι πιθανό να ήταν η πρώτη ένοικος του τάφου.

Ο 35αρης
Στον άνδρα εντοπίσθηκαν ίχνη τομών στην άνω θωρακική μοίρα και αυχενικό σπόνδυλο, καθώς και στην κάτω επιφάνεια του άκρου της αριστερής κλείδας. Είχε ύψος 1,68μ.

Ο 45αρης
Στον άνδρα 2 υπήρξαν ενδείξεις εγκάρσιου, πλήρως επουλωμένου, κατάγματος στη δεξιά του κερκίδα, κοντά στον δεξιό καρπό. Το ύψος του υπολογίστηκε στα 1,63μ.

Το βρέφος
Οσον αφορά το νεογνό, ο προσδιορισμός της ηλικίας βασίστηκε στις μετρήσεις μήκους και πλάτους του αριστερού βραχιονίου και της αριστερής κάτω γνάθου.

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ

Πηγή: ethnos.gr