Τα 100 αρχαία τοπωνύμια της Κρήτης σε ένα χάρτη

Ένα ιδιαίτερο, «κρυμμένο» έκθεμα του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος παρουσιάζει στο κείμενο που ακολουθεί η Ιωάννα Μπερμπίλη (ΜΔΕ Βυζαντινής Αρχαιολογίας) στους αναγνώστες του «Αρχαιολογία On Line».

Πρόκειται για ένα χάρτη του Vincenzo Maria Coronelli, με τίτλο «Το νησί και το βασίλειο του Χάνδακα» (Βενετία 1692, χαλκογραφία 0,45×1,20 μ. Αρ. Συλλογής ΝΜΕ Χ/Ν/504/001), που αποτυπώνει τα 100 αρχαία τοπωνύμια της Κρήτης.

Εκατόμπολις

Την εποχή της Αναγέννησης ανθεί το είδος της ιστορικής γεωγραφίας, αποτελώντας μια ακόμα έκφραση του ενδιαφέροντος για την κλασική αρχαιότητα. Οι ουμανιστές γεωγράφοι συνδυάζουν τα αρχαία με τα σύγχρονα τοπωνύμια αναδεικνύοντας την ιστορική συνέχεια του χώρου.

Η Κρήτη από την αρχαιότητα είχε ονομαστεί Εκατόμπολις, λόγω των 100 πόλεων που ήκμασαν στο νησί. Η αναζήτηση των αρχαίων πόλεων απασχόλησε τον βενετοκρητικό λόγιο του 16ου αιώνα Francesco Barozzi, ο οποίος συνέθεσε μια γεωγραφική και ταυτόχρονα, για πρώτη φορά, αρχαιολογική περιγραφή της Κρήτης. Στο έργο του συντάσσει τον κατάλογο με τα 100 αρχαία τοπωνύμια και παράλληλα καταγράφει τους 1.066 οικισμούς που αποτελούν το σύγχρονό του οικιστικό δίκτυο.

Ο Coronelli αποτυπώνει το τοπωνυμικό υλικό του Barozzi και των συνεχιστών του έργου του. Το νησί είναι περικυκλωμένο με τα ονόματα των αρχαίων πόλεων, οι οποίες είναι τοποθετημένες μέσα στο χάρτη μαζί με τους σύγχρονους οικισμούς.

Λίγα λόγια για τον χαρτογράφο

Ο Vincenzo Maria Coronelli (1650-1718) γεννήθηκε στη Βενετία. Το 1665 έγινε μοναχός του τάγματος των Φραγκισκανών. Το 1672 στάλθηκε στη Ρώμη, όπου σπούδασε θεολογία και ταυτόχρονα μυήθηκε στη μελέτη της Γεωμετρίας του Ευκλείδη, της Αστρονομίας και της αρχαίας ελληνικής γραμματείας.

Ως γεωγράφος εργάστηκε το 1680 όταν του ανατέθηκε η κατασκευή δύο σφαιρών της Γης και του Ουρανού, για λογαριασμό του Δούκα της Πάρμας Ranuccio Β’ Farnese.

Οι σφαίρες εντυπωσίασαν τον Δούκα, αλλά ταυτόχρονα προκάλεσαν και βίαιες αντιδράσεις, οι οποίες οδήγησαν στην καταστροφή τους. Το έργο του εκτίμησε ιδιαίτερα ο Καρδινάλιος César d’Estrées, πρέσβης της Γαλλίας στη Ρώμη και σύμβουλος του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΔ’, και τον κάλεσε στο Παρίσι για να κατασκευάσει δύο νέες σφαίρες για τον Γάλλο Ηγεμόνα.

Ο Coronelli μετέβη στη γαλλική πρωτεύουσα όπου εργάστηκε για τρία χρόνια στην κατασκευή των δύο μεγάλων σφαιρών για τον Λουδοβίκο τον 14ο, οι οποίες σώζονται μέχρι σήμερα στην Εθνική Βιβλιοθήκη «François Mitterrand» στο Παρίσι. Το έργο του για τον βασιλιά τού εξασφάλισε τον τίτλο του βασιλικού Κοσμογράφου και διεθνή φήμη.

Επιστρέφοντας στη Βενετία το 1684 ίδρυσε την πρώτη Γεωγραφική Εταιρεία, γνωστή με το όνομα Ακαδημία Κοσμογραφίας των Αργοναυτών (Academia Cosmografica degli Argonauti) και τον επόμενο χρόνο του δόθηκε ο τίτλος του Κοσμογράφου της Δημοκρατίας της Βενετίας.

Από τότε και μέχρι το τέλος της ζωής του παρέμεινε στη Βενετία όπου δημιούργησε και εξέδωσε εκατοντάδες χαρτογραφικά έργα.

Βιβλιογραφία

Francesco Barozzi, Descrittione dell’ isola di Creta / Περιγραφή της Κρήτης, 1577/78 (δίγλωσση έκδοση). Εισαγωγή, έκδοση κειμένου, σχόλια, απόδοση στα ελληνικά: Στέφανος Κακλαμάνης, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειο 2004, σ. 18.

Candia/Creta/Κρήτη. Ο χώρος και ο χρόνος. 16ος-18ος αιώνας. Κατάλογος έκθεσης. Έκδοση Αρχείου Χαρτογραφίας ΜΙΕΤ, 2005, σ. 128-129.

V. Sphyroeras, A. Avramea, Sp. Asdrahas, Maps and map-makers of the Aegean, Αθήνα 1985, σ. 165.

Chistos G. Zacharakis, A catalogue of printed maps of Greece 1477-1800, Αθήνα 1992 (2η έκδοση), 62, αρ. 677, πίν. 127.

Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος, Πειραιάς 2005, σ. 193, εικ. 4.

Πηγή: archaiologia.gr