Ταφικό μνημείο για τον Ηφαιστίωνα ή ένας ακόμη αρχαιολογικός γρίφος;

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΑΪΛΑΚΗ

Είναι ένα από τα πλέον γοητευτικά αρχαιολογικά μυστήρια των τελευταίων χρόνων, σε παγκόσμια κλίμακα. Αλλά και ένας γρίφος που μετά το πέρας της ανασκαφής, έμοιαζε εξαιρετικά δυσεπίλυτος.

Έτσι, η νέα θεωρία η οποία ρίχνει φως στο μυστικό του τύμβου Καστά της Αμφίπολης, αποτελεί από μόνη της μία σημαντική εξέλιξη. Με βάση αυτήν τη θεωρία που βασίζεται και σε νέα στοιχεία, το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης κατασκευάστηκε ύστερα από παραγγελία και χρηματοδότηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου, για τον φίλο του Ηφαιστίωνα. Αυτήν την εκδοχή παρουσίασε η αρχαιολόγος της ανασκαφής, Κατερίνα Περιστέρη και ο αρχιτέκτονας της ανασκαφής στην Αμφίπολη Μιχάλης Λεφαντζής, σε εκδήλωση στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με βάση και νέα ευρήματα που φέρουν το μονόγραμμα-σφραγίδα του Μακεδόνα αξιωματικού.

Πάντως, ήδη μετά το πέρας των ανασκαφών στην Αμφίπολη, πριν από ένα χρόνο, υπήρχαν κάποιες ικανότατες ενδείξεις που υποδείκνυαν αν όχι την ταυτότητα του νεκρού, τουλάχιστον προς ποια κατεύθυνση θα έπρεπε κανείς να κινηθεί για να την εξιχνιάσει. Το ταφικό συγκρότημα στον λόφο Καστά όλα δείχνουν ότι είναι ένα ιδιαίτερα δαπανηρό δημόσιο έργο. Αλλωστε, για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε η μεγαλύτερη ποσότητα μαρμάρου στη Μακεδονία σε όλη την ιστορία.

Και, βέβαια, αυτό το μοναδικό μνημείο αποτελεί μια μεγαλόπνοη πρωτότυπη σύνθεση ποικίλων χαρακτηριστικών: Τύμβος ύψους 33 μέτρων και, πάνω σε αυτόν, το βάθρο με το υπερμέγεθες λιοντάρι συνολικού ύψους 15,84.

Και ακόμη, οι σφίγγες, οι καρυάτιδες και το υπέροχο ψηφιδωτό με την αρπαγή της Περσεφόνης, αλλά και τα μαρμάρινα ζωγραφισμένα επιστύλια. Ολα αυτά καθιστούν μάλλον απίθανο μια τόσο ακριβή κατασκευή να έγινε από ιδιώτη- το κόστος θα ήταν απαγορευτικό.

Το πλέον πιθανό ενδεχόμενο, λοιπόν, είναι ότι πρόκειται για μνημείο αφηρωϊσμένου νεκρού, δηλαδή, θνητού στον οποίον αποδόθηκαν λατρευτικές τιμές από την κοινωνία της εποχής του. Ηδη, από πέρυσι θεωρούσαν οι αρχαιολόγοι και οι ιστορικοί ότι ο νεκρός ήταν εξέχουσα προσωπικότητα, καθώς μόνον έτσι εξηγείται η κατασκευή αυτού του επιβλητικού από κάθε άποψη ταφικού συγκροτήματος. Μάλιστα, η μεγαλοσύνη του τάφου, η πολυπλοκότητα της κατασκευής και η χρησιμοποίηση των ακριβότερων υλικών για την εποχή εκείνη παρέπεμπε στο συμπέρασμα ότι θα μπορούσε να είναι ένας τάφος αφιερωμένος στον Μέγα Αλέξανδρο.

Αλλά αφού δεν ήταν ο μεγάλος στρατηλάτης ο «ένοικος» του μνημείου, το ερώτημα παρέμενε βασανιστικά και επίμονα: ποιος είναι ο νεκρός που βρέθηκε στον τάφο; Σύμφωνα με τη νέα θεωρία, το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης κατασκευάστηκε από τον Δεινοκράτη ή τον Στησικράτη ύστερα από παραγγελία και χρηματοδότηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου, για τον φίλο του, Ηφαιστίωνα.

Το έργο υλοποιήθηκε μετά τον θάνατό του, από τον Αντίγονο τον Μονόφθαλμο, το πρώτο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα. Η επιγραφή «ΠΑΡΕΛΑΒΟΝ ΗΦΑΙΣΤΙΩΝΟΣ», εν είδει οικοδομικού γραπτού συμβολαίου, βρέθηκε σε τουλάχιστον τρεις οικοδομικές πλάκες, ενώ σε άλλο μαρμάρινο θραύσμα υπάρχει η επιγραφή «ΑΝΤ». Ως ΑΝΤ, με βάση τις νέες υποθέσεις, υπέγραφαν όλα τα μέλη της δυναστείας των Αντιγονιδών, αλλά οι ερευνητές εκτιμούν ότι επρόκειτο για την υπογραφή του Αντίγονου του Μονόφθαλμου που έλαβε την εντολή να υλοποιήσει το έργο.

Η επιγραφή αποτελούσε το «οικοδομικό γραπτό συμβόλαιο» για την παραλαβή του μαρμάρινου υλικού που προοριζόταν για το μεγαλεπήβολο έργο, πιθανότατα ηρώο, όμοιας τυπολογίας με άλλα μνημεία ανά την επικράτεια- μεταξύ άλλων στη Χαιρώνεια και την Αλεξάνδρεια. Εντοπίστηκε σε μαρμάρινα μέλη που βρέθηκαν γύρω από τον Λέοντα της Αμφίπολης ?το επιτάφιο μνημειώδες γλυπτό? ο οποίος, κατά νεότερες εκτιμήσεις, ήταν πράγματι τοποθετημένος στην κορυφή του Τύμβου Καστά της Αμφίπολης. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και αν αποδειχτεί κάποτε ότι ο τάφος του Ηφαιστίωνα δεν βρίσκεται τελικά εκεί, ένα είναι βέβαιο: το συγκεκριμένο μνημείο, αν και γεμάτο μυστικά, είναι ιδιαίτερης σπουδαιότητας- τόσο για την καλλιτεχνική του αξία, όσο και για το μέγεθός του και τον πλούτο που περιλαμβάνει. Και αυτό δεν θα αλλάξει ποτέ...

Πηγή: imerisia.gr