Amfipoli News: Τι μυστικά μπορεί να κρύβει ένα ακέφαλο γυναικείο άγαλμα που βρέθηκε στην ΑΜΦΙΠΟΛΗ;

Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 2016

Τι μυστικά μπορεί να κρύβει ένα ακέφαλο γυναικείο άγαλμα που βρέθηκε στην ΑΜΦΙΠΟΛΗ;



Γλυπτό του Αρχαιολογικoύ Μουσείου Καβάλας, της Ειρήνης και του Πλούτου, μήπως στόλιζε τον πρόπυλο του ταφικού μνημείου;

Ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει όποιος προσπαθήσει να κατανοήσει την ταυτότητα του ταφικού μνημείου στον Τύμβο Καστά, στην Αμφίπολη, είναι ότι θα «σκοντάψει» στο θέμα της χρονολόγησης. 
Έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα περίπλοκο ζήτημα, καθώς ως γνωστόν επάνω σε αυτό διεξάγεται ο ακήρυχτος πόλεμος των αρχαιολόγων, αλλά και πόσο διαφορετικά θα μπορούσε να ήταν, αν σκεφτούμε ότι είναι πάρα πολύ πιθανόν να υπάρχουν στην ιστορία του μνημείου, περισσότερες από μια οικοδομικές φάσεις και αν δεχθούμε τα όσα έχει ανακοινώσει η ανασκαφική ομάδα ότι δηλαδή, ήταν σε χρήση μέχρι τον 2ο π.Χ. αιώνα, πολύ θέλει για  να γίνει ακόμη πιο περίπλοκο το πρόβλημα, με τόσα κοσμογονικά γεγονότα που μεσολάβησαν; 
Όχι βέβαια, αλλά υπάρχει και κάτι ακόμη, ως  μια παράπλευρη συνέπεια όλων αυτών, κι αυτό είναι το θέμα που έχει ανακύψει με την χρονολόγηση των «ορφανών» γλυπτών!!! 
Υπάρχει μια  σειρά μαρμάρινων γλυπτών τα οποία βρίσκονται στην Αμφίπολη, την Καβάλα αλλά και σε μουσεία άλλων χωρών, έχει αναφερθεί το Λούβρο στο Παρίσι, το Αρχαιολογικό Μουσείο Κωνσταντινούπολης και ενδεχομένως στο μέλλον να προκύψουν και άλλα. 
Πρόσφατα λοιπόν, μετά την παρουσίαση του αρχιτέκτονα της ανασκαφής Μιχάλη Λεφαντζή του  Πρόπυλου, του ταφικού μνημείου, σε αρχαιολογικό – ιστορικό συνέδριο στην Αγ. Πετρούπολη, ανέκυψε και θέμα χρονολόγησης των ήδη γνωστών γλυπτών. 
Αναφέρομαι στο περίφημο πλέον – μετά τις συζητήσεις που εκτυλίχθηκαν – γλυπτό του πολεμιστή ανδρός, με το ανεστραμμένο σπαθί που φυλάσσεται στο αίθριο του Αρχαιολογικού Μουσείου της Καβάλας.

Ο κ. Λεφαντζής από την Πετρούπολη, παρουσιάζοντας αυτό το νέο στοιχείο που προσθέτει ένα ακόμη κομμάτι, στο παζλ της ανάγλυφης ζωφόρο που ενδεχομένως να είναι ο αφηρωϊσμένος νεκρός, άνοιξε ένα ακόμη κεφάλαιο, αυτό της χρονολόγησης των ήδη γνωστών γλυπτών. 
Σύμφωνα με τα στοιχεία που συλλέξαμε, το συγκεκριμένο γλυπτό που όπως προανέφερα ανήκει στην συλλογή του Αρχαιολογικού Μουσείου της Καβάλας, εντοπίστηκε στην Αμφίπολη το 1962. Είναι επιφανειακό εύρημα και προέρχεται από το νότια πλευρά του ανατολικού νεκροταφείου της Αμφίπολης, δηλαδή βρέθηκε σε αρκετά μεγάλη απόσταση από τον Τύμβο Καστά, καθώς σε ευθεία είναι περίπου 3,5 χλμ.!!!
Σύμφωνα με την επίσημη χρονολόγηση, το συγκεκριμένο γλυπτό ανάγεται σε έργο του 1ου αιώνα π.Χ., αλλά η νεώτερη μελέτη της ανασκαφικής ομάδας, έρχεται να το αναθεωρήσει αυτό το συμπέρασμα και να το «ανεβάσει» στο τέλος του τέταρτου αιώνα π.Χ. δηλαδή να το χρονολογήσει την ίδια περίοδο με την κατασκευή του μνημείου.
Ωστόσο, το  γλυπτό αυτό δεν είναι το μόνο από την συλλογή του Αρχαιολογικού Μουσείου Καβάλας που ανάγεται στον 1ο αιώνα π.Χ., σύμφωνα με την επίσημη χρονολόγηση, καθώς εντοπίσαμε ένα  ακόμη που μάλλον έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. 
Πρόκειται για ένα ακέφαλο άγαλμα γυναικείας μορφής, πεπλοφόρου κόρης, το οποίο φαίνεται να είναι αντίγραφο αγάλματος της κλασσικής εποχής!

Το ακέφαλο γλυπτό του αρχαιολογικό μουσείου Καβάλας, αντίγραφο της Ειρήνης και του Πλούτου του Κηφισσσοδότου





Η Ειρήνη και ο Πλούτος

Σύμφωνα με τα στοιχεία που είναι στην διάθεσή μας, το εν λόγω μαρμάρινο γλυπτό, της πεπλοφόρου κόρης, βρέθηκε και αυτό το 1962, στην ακρόπολη της Αμφίπολης, κοντά στην Βασιλική Γ’. Το γλυπτό εντοπίστηκε από έναν αγρότη την ώρα που όργωνε το χωράφι του και αυτός είναι και ο λόγος που το σώμα της γυναίκας έχει βαθιές χαραματιές από το άροτρο. 
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Αρχαιολογικού Μουσείου Καβάλας το γλυπτό φέρεται να είναι έργο του 1ου π.Χ. και εκτιμήθηκε ότι πρόκειται για ένα ρωμαϊκό αντίγραφο της Ειρήνης του Κηφισσσοδότου και προέρχεται πιθανότατα από ρωμαϊκή οικεία, καθώς εκείνη την εποχή ήταν της μόδας να στολίζονται τα σπίτια των πλούσιων Ρωμαίων από αντίγραφα γλυπτών της κλασσικής εποχής!

Σχετικά με αυτό το γλυπτό του Κηφισοδότου διαβάζουμε στην ΠΥΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ του Υπουργείου Παιδείας, ότι «Από τα έργα του Κηφισοδότου, του πατέρα του Πραξιτέλη, το πιο γνωστό είναι το σύμπλεγμα της Ειρήνης με τον μικρό Πλούτο, το οποίο, όπως μας πληροφορεί ο περιηγητής Παυσανίας, ήταν στημένο στην Αγορά της Αθήνας. 
Σώζονται αρκετά αντίγραφα της γλυπτής αυτής σύνθεσης, η οποία ταυτίζεται χωρίς καμιάν αμφιβολία
Το πληρέστερα σωζόμενο αντίγραφο βρίσκεται στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου (εικ). 
Σημαντική για την αναπαράσταση του συμπλέγματος είναι η απεικόνισή του σε παναθηναϊκούς αμφορείς του έτους 360/359 π.Χ. 
Το νόημα της παράστασης είναι συμβολικό: η Ειρήνη είναι μια θεά – βασίλισσα (αυτή είναι η σημασία του σκήπτρου που κρατάει στο δεξί της χέρι), η οποία γεννά και χαρίζει στον κόσμο τον Πλούτο και την αφθονία, που δηλώνεται με το κέρας της Αμαλθείας. 
Σε μια εποχή κατά την οποία οι άνθρωποι βρίσκονταν σχεδόν μόνιμα αντιμέτωποι με τα δεινά και τις καταστροφές του πολέμου, η Ειρήνη μπορούσε να παρουσιαστεί ως δημιουργός του πλούτου και της ευημερίας. 
Αυτό το δείχνει πολύ καθαρά η ομώνυμη κωμωδία του Αριστοφάνη. 
Είναι πολύ πιθανόν ότι οι Αθηναίοι παρήγγειλαν και έστησαν το σύμπλεγμα της Ειρήνης και του Πλούτου στην Αγορά ανάμεσα στο 374 και το 371 π.Χ. 
Μετά τη δημιουργία της Β’ Αθηναϊκής Συμμαχίας το 377 π.Χ., η οποία ξαναέδωσε στην Αθήνα ευρύτερη πολιτική και στρατιωτική επιρροή, η κατάληψη της Κέρκυρας από τον Τιμόθεο το 375 π.Χ. και η συνθήκη ειρήνης με τους Κερκυραίους που ακολούθησε δημιούργησαν στους Αθηναίους την ελπίδα ότι ήταν δυνατή μια συνεννόηση με τους Λακεδαιμονίους, η οποία θα είχε ως αποτέλεσμα μια «κοινή ειρήνη» για όλους τους Έλληνες
Ο ρήτορας Ισοκράτης (Αντίδοσις 110) λέει ότι από τότε που ο Τιμόθεος κατέλαβε την Κέρκυρα «προσφέρουμε κάθε χρόνο μια θυσία για να τιμήσουμε αυτή την ειρήνη, την πιο συμφέρουσα που συνομολόγησε ποτέ η πόλη μας.» 
Τη θυσία αυτή δεν αποκλείεται να την προσέφεραν οι Αθηναίοι στην Αγορά, μπροστά στο σύμπλεγμα της Ειρήνης και του Πλούτου. 
Η ελπίδα για μόνιμη ειρήνη εξανεμίστηκε μετά τη νίκη των Θηβαίων εναντίον των Λακεδαιμονίων στα Λεύκτρα το 371 π.Χ. Το έργο του Κηφισοδότου εντάσσεται στην παράδοση της αττικής τέχνης του δεύτερου μισού του 5ου αιώνα π.Χ., όπως την είδαμε στα γλυπτά της Ακρόπολης: η απόδοση του πέπλου με τις πλούσιες και πυκνές πτυχές θυμίζει τις καρυάτιδες του Ερεχθείου. 
Η σύνθεση όμως είναι διαφορετική, καθώς η στροφή του κορμού και η κλίση του κεφαλιού της Ειρήνης, σε συνδυασμό με τη λοξή τοποθέτηση του Πλούτου στον αριστερό της βραχίονα, δημιουργούν μια αίσθηση βάθους».

Το ρωμαϊκό αντίγραφο από το Μουσείο του Μονάχου.
Η Ειρήνη και η Αμφίπολη
Βλέπουμε λοιπόν ότι το συγκεκριμένο γλυπτό δεν ήταν απλά ένα  μαρμάρινο άγαλμα αφιερωμένο σε μια θεά, αλλά ενείχε μια συμβολική αξία, καθώς σηματοδοτούσε το τέλος ενός μεγάλου πολέμου και την αρχή μια περιόδου ειρήνης, ευημερίας και πλούτου. 
Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει  και όχι αβάσιμα, ότι το γλυπτό της Ειρήνης εξέφρασε ένα προαιώνιο πόθο των Ελλήνων να γευτούν τους γλυκούς καρπούς ενός κόσμου χωρίς αιματοχυσίες, καθώς οι συνεχείς πόλεμοι και ειδικά ο Πελοποννησιακός με την τόσο μεγάλη του διάρκεια (έλαβε χώρα την περίοδο 431-404 π.Χ), είχε επιφέρει πάρα πολλά δεινά και δυστυχία. 
Εξάλλου μην ξεχνάμε ότι ένα σημαντικό επεισόδιο αυτού του πολέμου είχε ως θέατρο την Αμφίπολη με τα γνωστά αποτελέσματα, το τέλος της κυριαρχίας της Αθήνας – Οι Αμφιπολίτες έφτασαν μέχρι του σημείου να αναγνωρίσουν ως οικιστή τον Σπαρτιάτη Βρασίδα, στην θέση του Άγνωνα . 
Εκεί όμως που συμφωνούν, όλοι οι ιστορικοί είναι ότι από τον πόλεμο αυτόν είχαμε την αποδυνάμωση, όχι μόνο της Αθήνας αλλά και της νικήτριας Σπάρτης. 
Οι εμφύλιες αντιπαραθέσεις των ελληνικών πόλεων, οδηγούν τον Φίλιππο Β’ στην ηγεσία της κοινής εκστρατείας των Ελλήνων – πλην των Λακεδαιμονίων – εναντίον των Περσών (συνέδριο της Κορίνθου το 337 π.Χ.). 
Μεσολαβεί βέβαια η δολοφονία του Φιλίππου Β’, οπότε η ηγεσία περνάει στον γιό του, Αλέξανδρο Γ’, ο οποίος μαζεύει τον ελληνικό στρατό και ξεκινάει η εκστρατεία από την Αμφίπολη!!! 
Πόσο παράτολμο θα ήταν να υποθέσει κανείς ότι και το τέλος της εκστρατείας σφραγίστηκε στην Αμφίπολη, με ένα γλυπτό που εξέφρασε το προαιώνιο πόθο των Ελλήνων για ειρήνη, πλούτο και ευημερία; 
Όταν λοιπόν, μέσα στους δύο τελευταίους αιώνες που έχουν προηγηθεί της εκστρατείας εναντίον των Περσών, αυτό το πανελλήνιο όραμα εκφράστηκε πολλαπλά με τα αντίγραφα του γλυπτού της Ειρήνης και του Πλούτου του Κηφισοδότου, δεν είναι λογικό να τοποθετηθεί ένα και στην Αμφίπολη;

Μήπως λοιπόν ένα γλυπτό της Θεάς Ειρήνης και του Πλούτου, ήταν μπροστά από το ταφικό μνημείο του Τύμβου Καστά; Εξάλλου, σύμφωνα με την ανασκαφική ομάδα η ανέγερση του μνημείου και η κατασκευή του τύμβου Καστά, χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα, δηλαδή με την ολοκλήρωση της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου. 
Απ’ όσα έχουν γίνει γνωστά, στα επιστύλια, υπάρχουν εικόνες από την αυτή την νικηφόρα πορεία. 
Μάλιστα επειδή στο συγκεκριμένο άγαλμα φαίνεται, από την πλάτη, (εικ) ότι στηρίζονταν επάνω σε τοίχο, θα μπορούσε ενδεχομένως να βρίσκεται δίπλα στην είσοδο του Πρόπυλου για να θυμίζει ότι ο μεγάλος στόχος των Ελλήνων, είχε επιτευχθεί!!!


Η πλάτη του γλυπτού.
Σε κάθε περίπτωση, αν όντως το συγκεκριμένο γλυπτό είναι του 1ουαιώνα π.Χ. και δεν έχει καμία σχέση με τον Τύμβο Καστά, δεν θα μας εξέπληττε καθόλου, αν στο προσεχές μέλλον ανακοινωθεί ότι ένα άλλο γλυπτό της Ειρήνης και του Πλούτου, του Κηφισοδότου, κοσμούσε την είσοδο, αυτού του οικοδομήματος. Θεωρώ ότι ο αρχιτέκτονας είχε κάθε  λόγο να το κάνει αυτό, καθώς και το ίδιο το μνημείο είναι προϊόν της κορυφαίας στιγμής της Ελληνικής Αυτοκρατορίας που δημιουργήθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο με την κατάκτηση της Περσικής  Αυτοκρατορίας και όπως πίστευαν τότε ξεκινούσε μια νέα περίοδος Ειρήνης και Πλούτου, καθώς είχε εξαλειφθεί, ο εκ Ανατολών κίνδυνος και ο πλούτος της Περσίας, ήταν πλέον στα χέρια των Ελλήνων!

Γράφει ο Θεόδωρος Αν. Σπανέλης


xronometro.com

Διαβάστε επίσης:



Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου