Ελεύθερες ρίζες: Τι είναι και πώς συμβάλλουν στη γήρανση

Οι ελεύθερες ρίζες είναι ασταθή άτομα που προκαλούν βλάβες στα κύτταρα. Συνδέονται με την πρόωρη γήρανση αλλά και με ευρύ φάσμα ασθενειών.

Για να κατανοήσει κανείς τι ακριβώς είναι οι ελεύθερες ρίζες, χρειάζονται μερικές βασικές γνώσεις Χημείας. Κάθε άτομο, δηλαδή μικροσκοπικό σωματίδιο ενός χημικού στοιχείου, περιβάλλεται από ηλεκτρόνια που κινούνται σε τροχιά γύρω από αυτό σε στιβάδες. Κάθε στιβάδα πρέπει να αποτελείται από ορισμένο αριθμό ηλεκτρονίων. Αν από την εξωτερική στιβάδα ενός ατόμου λείπουν ένα ή και περισσότερα ηλεκτρόνια, τότε το άτομο ενώνεται με ένα άλλο. Τέτοιου είδους άτομα είναι γνωστά ως ελεύθερες ρίζες.

Τα άτομα που διαθέτουν πλήρη εξωτερική στιβάδα είναι σταθερά, όμως οι ελεύθερες ρίζες είναι ασταθείς και στην προσπάθειά τους να συμπληρώσουν τα ηλεκτρόνια που λείπουν από την εξωτερική τους στιβάδα αντιδρούν και μάλιστα με πολύ γρήγορο ρυθμό με άλλες ουσίες στο περιβάλλον τους.

Όταν σχηματίζεται μεγάλος αριθμός ελεύθερων ριζών στον οργανισμό, τότε εκδηλώνεται το λεγόμενο οξειδωτικό στρες. Το οξειδωτικό στρες είναι αυτό που ευθύνεται για τη γήρανση, εσωτερικά και εξωτερικά, την εκδήλωση ασθενειών και την πρόκληση βλαβών στα κύτταρα.

Πώς επηρεάζουν το σώμα οι ελεύθερες ρίζες

Σύμφωνα τη θεωρία της γήρανσης λόγω ελευθέρων ριζών (FRTA), η οποία περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1956, με την πάροδο του χρόνου οι ελεύθερες ρίζες διασπούν τα κύτταρα.

Όσο μεγαλώνουμε ο οργανισμός μας χάνει την ικανότητα να αντιστέκεται στην επίδραση των ελεύθερων ριζών, με αποτέλεσμα να σχηματίζονται όλο και περισσότερες, να αυξάνεται το οξειδωτικό στρες και τα κύτταρα να υπόκεινται σε όλο και περισσότερες βλάβες. Όλα αυτά συνδυάζονται για να οδηγήσουν στις εκφυλιστικές διαδικασίες που ονομάζουμε με μία λέξη γήρανση.

Τι δείχνουν τα επιστημονικά δεδομένα

Έχουν γίνει δεκάδες μελέτες σχετικά με τον ρόλο των ελεύθερων ριζών και του οξειδωτικού στρες στον οργανισμό, υποδεικνύοντας ότι παίζουν ρόλο σε:

- παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως το Αλτσχάιμερ και οι διάφοροι τύποι άνοιας

- καρδιαγγειακά νοσήματα, λόγω της απόφραξης των αρτηριών

- αυτοάνοσες και φλεγμονώδεις διαταραχές, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο καρκίνος

- ηλικιακές παθήσεις των ματιών, όπως ο καταρράκτης

- μεταβολές στην εμφάνιση, όπως η απώλεια της ελαστικότητας του δέρματος, η εμφάνιση ρυτίδων και το γκριζάρισμα των μαλλιών

- γενετικές εκφυλιστικές παθήσεις, όπως η νόσος Huntington και το Πάρκινσον

Η θεωρία της γήρανσης λόγω ελευθέρων ριζών είναι σχετικά καινούρια, ωστόσο υποστηρίζεται από πληθώρα επιστημονικών μελετών.

Παράγοντες που επιταχύνουν ή επιβραδύνουν τον σχηματισμό ελεύθερων ριζών

Αν και οι ελεύθερες ρίζες παράγονται φυσικά στον οργανισμό με την πάροδο των ετών, έχουν αναγνωριστεί ορισμένοι παράγοντες που προωθούν τον σχηματισμό τους. Οι γνωστότεροι είναι:

- η έκθεση σε τοξικές χημικές ουσίες, όπως τα παρασιτοκτόνα και η ατμοσφαιρική ρύπανση

- το κάπνισμα

- το αλκοόλ

- τα τηγανητά φαγητά

Από την άλλη, οι ελεύθερες ρίζες εξουδετερώνονται από τις λεγόμενες αντιοξειδωτικές ουσίες. Αντιοξειδωτικές ουσίες λαμβάνουμε κυρίως μέσω της διατροφής μας και συγκεκριμένα από τροφές όπως:

- τα μούρα (φράουλες, βατόμουρα, μύρτιλα, σμέουρα κ.λπ.)

- τα εσπεριδοειδή (γκρέιπφρουτ, πορτοκάλι, μανταρίνι κ.λπ.)

- τα προϊόντα σόγιας

- τα καρότα

Οι αντιοξειδωτικές ουσίες αποτρέπουν τον σχηματισμό ελεύθερων ριζών ή περιορίζουν την αρνητική τους επίδραση προσφέροντας στα άτομα τα ηλεκτρόνια που τους λείπουν, χωρίς όμως οι ίδιες να μετατρέπονται σε ελεύθερες ρίζες.

Πηγή: Medical News Today

onmed.gr