«Στα παιδιά του πρέπει ν' αφήνει κανείς όχι χρυσάφι, αλλά αιδώ»

'Τιμή για μας σημαίνει να ακολουθούμε από τη μια μεριά τα καλύτερα, κι από την άλλη να αγωνιζόμαστε να διορθώσουμε με όλες μας τις δυνάμεις τα χειρότερα, εφόσον επιδέχονται βελτίωση.
Λοιπόν, ο άνθρωπος από τη φύση του δεν κατέχει κανένα απόκτημα ανώτερο από την ψυχή για να τον βοηθά να αποφεύγει το κακό και να ανιχνεύει και να διαλέγει το καλύτερο απ' όλα....
Κι αφού το διαλέξει πάλι να θέλει να ζει την υπόλοιπη ζωή του έχοντας το για σύντροφό του. Για αυτά όλα της δώσαμε την δεύτερη θέση στην απονομή των τιμών, και την τρίτη ―όπως είναι εύκολο να το αντιληφθεί ο καθένας― θα την απονείμουμε, όπως είναι φυσικό, στο σώμα.

Ποιες και τίνος είδους είναι αυτές οι τιμές, νομίζω πως πρέπει να τις εξαγγείλουμε ενδεικτικά: σώμα που να του αξίζει απονομή τιμών δεν είναι ούτε το ωραίο, ούτε το δυνατό, ούτε το γρήγορο, ούτε το μεγάλο, ούτε αυτό που έχει καλή υγεία ―μολονότι πολλοί έχουν αυτή τη γνώμη― και βέβαια ούτε τα αντίθετά τους, αλλά τα σώματα που κατέχουν στο σωστό μέτρο όλες αυτές τις ιδιότητες, αυτά είναι τα σωφρονέστερα και συγχρόνως τα πιο ασφαλή σχετικά με τη μακροβιότητα.
Γιατί τα πρώτα αποχαυνώνουν τις ψυχές και τις αποθρασύνουν και τα δεύτερα τις κάνουν ταπεινές και ανελεύθερες.

Συμβαίνει δηλαδή το ίδιο που συμβαίνει με την απόχτηση χρημάτων και κτημάτων που η εκτίμησή τους γίνεται με την ίδια αναλογία. Όταν δηλαδή το καθένα απ' αυτά είναι υπέρογκα προκαλούν έχθρες και ταραχές στις πόλεις, κι ανάμεσα στους ιδιώτες, η δε έλλειψή τους προκαλεί συνήθως δουλοπρέπεια. Ας μη γίνεται, λοιπόν, κανείς φιλοχρήματος για ν' αφήσει όσο μπορεί πιο πλούσια τα παιδιά του, αφού ούτε για τα ίδια τα παιδιά ούτε για την πόλη είναι το καλύτερο. Γιατί η περιουσία των νέων που δεν προκαλεί κολακείες, χωρίς να τους στερεί τα απαραίτητα, είναι η πιο αρμονική κι η πιο καλύτερη απ' όλες, αφού συμφωνώντας μαζί μας και ταιριάζοντας με όλα κάνει να περνούμε τη ζωή μας χωρίς λύπες.

Στα παιδιά του πρέπει ν' αφήνει κανείς όχι χρυσάφι αλλά αιδώ .Έχουμε όμως τη γνώμη πως θ' αφήσουμε στους νέους την αρετή αυτή με το να τους κάνουμε παρατηρήσεις όταν φέρονται με αναισχυντία. Αλλ' αυτό δεν κατορθώνεται με τη συμβουλή που δίνουμε τώρα στους νέους, λέγοντάς τους ότι ο νέος πρέπει να σέβεται το κάθε τι.

Κι όμως ο σώφρων νομοθέτης, στους ηλικιωμένους θα έπρεπε μάλλον να κάμει συστάσεις να ντρέπονται τους νέους και προ πάντων να προσέχουν μήπως τυχόν κανείς απ' αυτούς δει ή ακούσει κάποιο γέρο να κάνει ή να λέει τίποτε αισχρό, γιατί όπου οι γέροι είναι αναίσχυντοι, είναι αναγκαίο κι οι νέοι να φέρονται εκεί με πολύ μεγαλύτερη αναίδεια.

Γιατί το καλύτερο είδος διαπαιδαγωγήσεως των νέων αλλά και των ίδιων των ηλικιωμένων δεν είναι το να δίνει κανείς συμβουλές, αλλά να φαίνεται πως σ' όλη τη διάρκεια της ζωής του κάμνει πράξη, όσα ακριβώς λέει νουθετώντας τους άλλους.

Όποιος πάλι τιμά και σέβεται τους συγγενείς και τους προστάτες θεούς της οικογένειάς του, που προστατεύουν όλη τη γενιά που έχει το ίδιο αίμα, είναι φυσικό να έχει ευνοϊκούς τους γενέθλιους θεούς όταν σπέρνει τα παιδιά του.

Σχετικά με τους φίλους και τους συντρόφους στις κοινωνικές συναναστροφές, θα διατηρεί καλές σχέσεις, αν θεωρεί μεγαλύτερες και σοβαρότερες τις υπηρεσίες τους, σ' αυτόν απ' όσο τις θεωρούν εκείνοι, κι από τ' άλλο μέρος με το να θεωρεί μικρότερες τις δικές του εκδουλεύσεις στους φίλους και τους συντρόφους του.

Όσον αφορά την πόλη και τους συμπολίτες του, πολύ καλύτερος είναι εκείνος, που, πάνω κι από τους Ολυμπιακούς και όλους γενικά τους πολεμικούς και ειρηνικούς αγώνες, θα δεχόταν να φανεί νικητής στην εξυπηρέτηση των νόμων της πατρίδας του, ότι δηλαδή έγινε πιστός υπηρέτης τους σ' όλη του τη ζωή περισσότερο απ' όλους τους ανθρώπους.

Για τους φιλοξενούμενους πάλι ας νομίζει ότι τους προστατεύουν τα πιο ιερά συμβόλαια. Όλα δηλαδή που αφορούν τους ξένους κι όλες οι αδικίες που γίνονται σε βάρος τους από τους πολίτες έχουν μεγαλύτερη εξάρτηση από εκδικητή θεό. Γιατί, αφού ο ξένος είναι έρημος από συγγενείς και φίλους προκαλεί περισσότερη λύπηση και στους ανθρώπους και στους θεούς.

Εκείνος, επομένως, που έχει τη δύναμη να τιμωρήσει περισσότερο, τον βοηθεί με μεγαλύτερη προθυμία, αλλά πιο πολλή δύναμη απ' όλους έχει ο προστάτης θεός ή δαίμων της φιλοξενίας του καθενός που πιστεύει στον Ξένιο Δία. Απαιτείται, λοιπόν, μεγάλη προσοχή, και από εκείνον που δεν είναι πολύ προβλεπτικός, ώστε να μη κάμει κανένα σφάλμα αναφορικά με τους ξένους σ' όλη την πορεία της ζωής του.

Όμως το πιο μεγάλο από τα σφάλματα απέναντι των φιλοξενουμένων και των συμπατριωτών μας είναι, για όλους τους ανθρώπους, το σφάλμα το σχετικό με τους ικέτες, εκείνους δηλαδή που προκαλούν να τους βοηθήσουμε. 

Γιατί ο θεός, που ο ικέτης επικαλέσθηκε την προστασία του, εξαπατήθηκε με την μη εκτέλεση των υποσχέσεων που του δόθηκαν, αυτός ο θεός γίνεται υπέροχος φύλακας του ξένου, ώστε είναι αδύνατο να μείνει ανεκδίκητος οποιοσδήποτε για όσα έπαθε."

Μτφρ. Β. Μοσκόβης. 1988. Πλάτωνος Νόμοι. Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.

mythiki-anazitisi.blogspot.gr