«Η Επιφάνεια των Θεών και το καθαρτήριο ύδωρ στον Ελληνικό πολιτισμό ! Αντιγραφή των Θεοφανείων από τα Αρχαία Ελληνικά Επιφάνεια!»

H πίστη στην εμφάνιση του Θείου στους ανθρώπους, προκειμένου να τους βοηθήσει ή να τους νουθετήσει, ανήκει στις δοξασίες όλων των λαών. Ομοίως, και το νερό ως μέσο καθαρμού και εξαγνισμού απαντάται στη λατρευτική ζωή πολλών Θρησκειών. 

Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε n Επιφάνεια, n πεποίθηση για την εμφάνιση της θεϊκής δύναμης.

Η Επιφάνεια είναι n αποκάλυψη της θεότητας στα μάτια των θνητών με σκοπό την προστασία ή την καθοδήγηση των τελευταίων. H εδραία πίστη του αρχαίου ανθρώπου στην ύπαρξη της θεότητας τον οδήγησε στην απεικόνιση του Θείου με ποικίλες μορφές. Για το λόγο αυτό τα στοιχεία τα οποία διαθέτουμε για την Επιφάνεια προέρχονται κατά κανόνα από το χώρο της τέχνης, n οποία αρχικώς ανεπτύχθη για να απαθανατίσει τις Θρησκευτικές δοξασίες και τις λατρευτικές συνήθειες, όχι μόνον στην αρχαία Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο.

Εν Ελλάδι το πρώτο ίσως παράδειγμα Επιφάνειας απαντάται στη μινωική Κρήτη. O πρώτος κατά σειράν εμφανίσεως πολιτισμός στην Ευρώπη προσφέρει και το πρώτο δείγμα οργανωμένης λατρευτικής ζωής. H εν λόγω Επιφάνεια απεικονίζεται σε δακτυλίδια, σφραγιδόλιθους και σφραγίσματα πάνω σε πηλό. Πρόκειται για μια γυναικεία μορφή, γυμνή από τη μέση και πάνω με πλουμιστή μινωική φούστα.H χρήση της λέξης Επιφάνεια καθιερώθηκε κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. αλλά η δοξασία γι’ αυτήν ανάγεται ήδη στη νεολιθική περίοδο. Τα σχετικά ευρήματα απεικονίζουν το Θείο, τη Μητέρα Θεά, αλλά προφανώς θεοποιούν την ανθρώπινο ιδιότητα της γονιμότητας. Με την πάροδο του χρόνου και τη σύμπηξη κοινωνικών ομάδων με κεντρική εξουσία, n θρησκεία συστηματοποιείται με την ύπαρξη του ιερατείου και την ανάπτυξη της θρησκευτικής ζωής. H τέχνη καλείται πλέον να εξυπηρετήσει τις λατρευτικές ανάγκες των πιστών.

Στο μυκηναϊκό πολιτισμό πλούσια σε Θρησκευτικά στοιχεία είναι n σκηνή που κοσμεί το περίφημο χρυσό δακτυλίδι της Τίρυνθας: η ένθρονη Θεά υψώνει το κωνικό ποτήρι της «ιερής κοινωνίας» προς τους τέσσερις δαίμονες (n λέξη με την αρχαία σημασία της), οι οποίοι κατευθύνονται σ’ αυτήν κρατώντας σπονδικές πρόχους.
Αντιστοιχίες
Στην κρητομηκυναϊκή τέχνη το φίδι και το πτηνό – συνήθως  περιστερά – αποτελούν συχνότατες μορφές επιφάνειας της θεότητας. Εν προκειμένω n ομοιότητα των απεικονίσεων αυτών με περιστατικά που αναφέρονται στην Παλαιά Διαθήκη και στην Καινή Διαθήκη αντιστοίχως είναι πρόδηλες.

Για τους αρχαίους αγγειογράφους, εξάλλου, προσφιλέστατο Θέμα ήταν n εμφάνιση, n Επιφάνεια του Διονύσου στις πιστές ακόλουθές του, τις Μαινάδες.

Ο κατάλογος είναι ανεξάντλητος: Θέμα πολλών αμφορέων και κυλίκων είναι n παρουσίαση της Δήμητρας, Θέας της γεωργίας, στον Τριπτόλεμο, τον ηγεμόνα της Ελευσίνας στον οποίο δίνει τους σπό-ρους και του αποκαλύπτει τα μυστικό της καλλιέργειας της Γης. Αυτό το δώρο του δίνει για τη φιλοξενία που της προσέφερε ο πατέρας του, όταν n θεά αναζητούσε την Περσεφόνη. Αλλά εάν όλα αυτά είναι ευρέως άγνωστα είναι πασίγνωστες οι «κάθοδοι» των θεών στα πεδία των μαχών του Τρωικού πολέμου για να βοηθήσουν τους πολεμιστές, τους οποίους ο καθένας προστάτευε.

H επιστημονική Θεωρία, την οποία διατύπωσε πριν από λίγα χρόνια n Χέλγκα Πόις ενισχύει την άποψη της μαζικής πίστης στην εμφάνιση της Θεότητας και προσθέτει έναν ακόμη κλάδο, πέραν της τέχνης, σας πηγές από τις οποίες μπορούμε να αντλήσουμε στοιχεία για να προσεγγίσουμε το εν λόγω θέμα. Σύμφωνα, λοιπόν, με τη Θεωρία αυτή, n οποία είναι n επικρατούσα, η «Αίθουσα του Θρόνου» στο ανάκτορο της Κνωσού στην Κρήτη δεν κατασκευάσθηκε προκειμένου να φιλοξενεί τον εκάστοτε άρχοντα αλλά για να στεγάζει τελετουργίες κατά τη διάρκεια των οποίων επιτελείτο n Επιφάνεια της θεότητας στους Παριστάμενους πιστούς.

Τα 4 στοιχεία

«Των δε δη τεττάρων εν όλον έκαστον
είληφεν η του
κόσμου σύστασις.  εκ γαρ πυρός παντός
ύδατός τε και
αέρος και γης συνέστησεν αυτόν ο συνιστάς. »
Πλάτων, Τίμαιος 32 c 5-7
Στο χωρίο αυτό ο Τίμαιος στον φερώνυμο πλατωνικό διάλογο αναφέρει – σε ελεύθερη απόδοση – ότι n δημιουργία του σύμπαντος απαίτησε την ολότητα και των τεσσάρων στοιχείων, γιατί ο Δημιουργός το έπλασε από όλη τη φωτιά, όλο το νερό, όλον τον αέρα και όλη τη γη.
H λειτουργία του νερού ως συστατικού στοιχείου της δημιουργίας του κόσμου ήταν επικρατούσα άποψη μεταξύ των φιλοσόφων στην αρχαία Ελλάδα. Πέραν της πλατωνικής Θεωρίας ανάλογη είναι και n διδασκαλία του Εμπεδοκλή για τέσσερα «ριζώματα» που αντιστοιχούν στα τέσσερα προαναφερθέντα στοιχεία.
Επόμενο ήταν λοιπόν να αναγνωρισθούν στο ύδωρ υπερφυσικές ιδιότητες και οι άνθρωποι να το συνδέσουν με διάφορες δοξασίες και τελετουργίες.
Στην πρώιμη αρχαιότητα το νερό αξιοποιήθηκε ως «εγγυητής» για την τήρηση των όρκων. Σταδιακά όμως εξελίχθηκε σε μέσο καθαρμού και μύησης στα διάφορα μυστήρια και συνδέθηκε κυρίως με τις τρεις σημαντικές στιγμές στη ζωή του ανθρώπου: τη γέννηση, το γάμο και το θάνατο.
Στην Ιλιάδα κύρια θέση κατέχουν οι αναφορές, οι οποίες αφορούν το λουτρό των νεκρών και τον καθαρμό των πολεμιστών, επιτιθεμένων και αμυνομένων, πριν από διάφορες τελετουργικές ή λατρευτικές πράξεις.
O καθαρμός κατά τη γέννηση αποτελούσε κατ’ ουσίαν αναπαράσταση του μύθου, σύμφωνα με τον οποίο, μόλις γεννήθηκε ο Δίας τον έλουσαν στον ποταμό Γορτύνιο, ο οποίος μετονομάσθηκε σε Λούσιο. Το λουτρό αυτό του νεογέννητου ανθρώπου συνιστά και τον πρώτο θρησκευτικό καθαρμό του.

Και εδώ οι ομοιότητες με τη χριστιανική βάπτιση, κατά τη διάρκεια της οποίας δίδεται n άφεση το προπατορικού αμαρτήματος, είναι εμφανείς.

Πριν από το γάμο το λουτρό της νύμφης σε καθορισμένες πηγές γινόταν xάριν της γονιμότητας. Η παλαιότερη λατρεία της Ρέας, της Μητέρας Γης, n οποία κάρπιζε από τη βροχή είχε αφήσει το κατάλοιπό της.

Ως προς το Θάνατο το μεγαλειώδες έργο των τριών τραγικών ποιητών γέμει σχετικών καταγραφών. Ενδεικτικά αναφέρεται n αισχύλειος τραγωδία «Οιδίπους επί Κολωνώ».

O τυφλός πια Οιδίπους προαισθανόμενος την τελευτή του βίου ζητεί από τις κόρες του, την Αντιγόνη και την Ισμήνη, να του φέρουν νερό για να λουσθεί. Αλλά το νερό επιτελούσε την καθαρτήρια λειτουργία του και μετά Θάνατον.

O νεκρός περνά από την Αχερουσία λίμνη για να βρεθεί στο βασίλειο του Άδη, όπου πίνει από το νερό της Λήθης, για να ξεχάσει τα επίγεια. Τέλος, το ύδωρ ήταν το μέσο μύησης σε διάφορα μυστήρια, όπως στα Καβείρια.

Στα Ελευσίνια κατά τη λήξη τους γέμιζαν δύο κρατήρες με νερό. Τον έναν τον άδειαζαν προς την Ανατολή ζητώντας από τον ουρανό να βρέξει και τον άλλο προς τη Δύση ζητώντας από τη γη νη «συλλάβει».

ΤΟΥ ΦΩΤΗ Χρονόπουλου

Πηγή: epanellinismos.com