Δωριείς και Ίωνες. Διαφορές και ομοιότητες που διαμόρφωσαν την Αρχαία Ελλάδα. Από πού ξεκίνησαν και που έφτασαν

Ο ιωνικός ρυθμός ξεχωρίζει για τους περίτεχνους κίονες και την εκλεπτυσμένη αισθητική του. Αντίθετα, ο δωρικός φαντάζει λιτός και αυστηρός. 

Οι Δωριείς και οι Ίωνες που καθιέρωσαν τους δύο αρχιτεκτονικούς ρυθμούς, υπήρξαν δύο από τα κυριότερα φύλα που συνέθεσαν τον αρχαιοελληνικό κόσμο όπως τον έχουμε σήμερα στο μυαλό μας. 

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, τον 12ο αιώνα π.Χ. οι Δωριείς κατέβηκαν από τις πλαγιές της Φθιώτιδας όπου κατοικούσαν και άρχισαν να εξαπλώνονται στη νότια Ελλάδα. Έκαναν το πέρασμά τους από την Ιστιαιώτιδα, την Πίνδο, τη Δρυοπίδα και τελικά κατέληξαν στην Πελοπόννησο. 

Για πολλούς αιώνες επικρατούσε η άποψη ότι η κάθοδος των Δωριέων αποτέλεσε την κύρια αιτία της κατάρρευσης του μυκηναϊκού κόσμου. Οι Δωριείς ήταν ανώτεροι στρατιωτικά, καθώς διέθεταν σιδερένια όπλα που υπερτερούσαν των χάλκινων. Παρόλα αυτά, οι σύγχρονοι ιστορικοί τείνουν να αμφισβητούν αυτή τη θεωρία. 

Υποστηρίζουν ότι η παρακμή των Μυκηνών είχε ξεκινήσει πριν την άφιξη του νέου φύλου και εξαιτίας αυτής, οι Δωριείς βρήκαν πρόσφορο έδαφος για να εγκατασταθούν στην Πελοπόννησο. 

Όταν άρχισαν να ριζώνουν στη νέα τους πατρίδα και να ιδρύουν τα κέντρα τους, ακολούθησε ένα δεύτερο μεγάλο κύμα μετανάστευσης. Εξαπλώθηκαν στα νησιά του Αιγαίου, στα παράλια της Μικράς Ασίας και την Κύπρο. Περιοχές όπως τα Κύθηρα, η Κρήτη, η Μήλος, η Θήρα, η Ρόδος και η Κως, καθώς και τα απέναντι μικρασιατικά παράλια, περιήλθαν στον δωρικό έλεγχο. 

Οι Δωριείς επιχείρησαν επίσης να καταλάβουν την Αττική, χωρίς όμως επιτυχία. Κατά το δεύτερο ελληνικό αποικισμό, μαζί με τις άλλες ελληνικές δυνάμεις, οι Δωριείς δημιούργησαν αποικίες στη Μεγάλη Ελλάδα, δηλαδή τη νότια Ιταλία και Σικελία, όπως τις Συρακούσες, καθώς και στα στενά του Βοσπόρου. 

Από την άλλη, οι Ίωνες είχαν κατέβει από την Ήπειρο και τα παράκτια νησιά του Ιονίου. Η δική τους κάθοδος είχε προηγηθεί αυτής των Δωριέων. Εγκαταστάθηκαν από πολύ νωρίς στην Αττική και τη βορειοανατολική Πελοπόννησο και για αρκετούς αιώνες δεν εξαπλώθηκαν σημαντικά. 

Τα ραγδαία ιωνικά μεταναστευτικά κύματα συνέπεσαν με τα δωρικά του 12ου αιώνα π.Χ. και με τις γενικότερες ανακατατάξεις που συνέβαιναν την περίοδο εκείνη στον ελλαδικό χώρο. Οι Ίωνες μετακινήθηκαν προς τα ανατολικά δημιουργώντας αποικίες σε νησιά του Αιγαίου, καθώς και στην κεντρική Μικρά Ασία, στην περιοχή γνωστή ως Ιωνία. 

Αναπόφευκτα ήλθαν σε πολύ στενή επαφή με τους ανατολικούς λαούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι περισσότεροι από τους λαούς αυτούς μέχρι σήμερα αποκαλούν τους Έλληνες Ίωνες (Γιουνάν) και την Ελλάδα Γιουνανιστάν. 

Ιωνικός και δωρικός ρυθμός 
Οι Δωριείς ήταν πολεμοχαρείς και πειθαρχημένοι, μία φυλή καθαρά στρατιωτική. Αυτό αντανακλάται και στην αρχιτεκτονική τους. Ο δωρικός ρυθμός διακρίνεται για τη λιτότητα και την αυστηρότητά του. Οι κίονες δεν έχουν βάση και όσο πλησιάζουν στην κορυφή στενεύουν. Το επιστύλιο, στο οποίο καταλήγουν, είναι κατά κανόνα αδιακόσμητο. 

Στη ζωφόρο, υπάρχει μία συνεχής εναλλαγή από τρίγλυφα και μετόπες. Τα τρίγλυφα είναι τρία μακρόστενα και κάθετα λαξεύματα στο μάρμαρο και το σχέδιό τους θυμίζει τα ξύλινα δοκάρια που στέγαζαν παλιότερα τους ναούς. Γι’ αυτόν τον λόγο, κάτω ακριβώς από το κάθε ένα (σκαλισμένα στο επιστύλιο) βρίσκονται απομιμήσεις των καρφιών που συγκρατούσαν κάποτε τις ξύλινες δοκούς, που ονομάζονται «σταγόνες». Ο ρυθμός άκμασε κυρίως στα μεγάλα δωρικά κέντρα της Πελοποννήσου, όπως ήταν η Κόρινθος και το Άργος. 

Η Ακρόπολη της Λίνδου είναι χτισμένη σε δωρικό ρυθμό. Wikipedia 

Στον αντίποδα των Δωριέων, οι Ίωνες ήταν οι «διανοούμενοι» της αρχαιότητας. Η εντρύφηση με τις τέχνες και τον πολιτισμό διαφαίνεται στην κομψή αρχιτεκτονική τους. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του ιωνικού ρυθμού είναι η ποικιλομορφία που τον διακρίνει. Σε αντίθεση με τους Δωριείς αρχιτέκτονες, οι Ίωνες είχαν την ελευθερία να αναπτύξουν το δικό τους τοπικό στιλ. Παραδείγματα είναι οι τεχνοτροπίες της Σάμου ή της Εφέσου που έχουν διαφορετικές βάσεις στις κολώνες τους. Αργότερα ο ρυθμός τυποποιήθηκε και διαδόθηκε. 

          Το Ερέχθειο, άρτιο δείγμα ιωνικού ρυθμού. Wikipedia 

Οι κίονες σε σύγκριση με τους δωρικούς είναι λεπτότεροι, στενεύουν ελαφρώς προς τα πάνω και έχουν κατακόρυφες αυλακιές. Τα αυλάκια αντί να συνδέονται μεταξύ τους με οξείες κόψεις, χωρίζονται με μικρές επίπεδες επιφάνειες. 

Το επιστύλιο χωρίζεται σε τρεις προεξέχουσες ταινίες και καταλήγει στη ζωφόρο, μια ζώνη από ανάγλυφες πλάκες που συχνά έχουν σκαλισμένες αναπαραστάσεις. Για το λόγο αυτό ονομάζεται και ζωφόρος, επειδή φέρει ζωή. 

Ο Παρθενώνας, ο διασημότερος δωρικός ναός. Flickr. 

mixanitouxronou.gr