28 Ιουλίου 1920 υπεγράφη η Συνθήκη των Σεβρών – Η ταφόπλακα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

• 
  
  
• Λιθογραφία του 1920 με το χάρτη της Μεγάλης Ελλάδας, την οποία ο καλλιτέχνης φαντάζεται ως γυναίκα ντυμένη με αρχαιοελληνικό χιτώνα, περιβαλλόμενη από δάφνες (πηγή: Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα)

Η Συνθήκη των Σεβρών υπογράφηκε μεταξύ της ηττημένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης στις 28 Ιουλίου του 1920 (10 Αυγούστου με το νέο ημερολόγιο). Με τη Συνθήκη των Σεβρών, η Οθωμανική Αυτοκρατορία ουσιαστικά διαμελίστηκε και η Ελλάδα είχε τεράστια εδαφικά οφέλη.

Πρόκειται για ένα κείμενο που τελικά δεν εφαρμόστηκε ποτέ, και για τους Τούρκους αποτελεί ακόμη και σήμερα μια οδυνηρή ήττα την οποία δεν ξεχνούν.

Στην Ελλάδα παραχωρούνταν τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος, και η Ανατολική Θράκη μέχρι τη γραμμή της Τσατάλτζας κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Η περιοχή της Σμύρνης έμενε υπό την ονομαστική επικυριαρχία του Σουλτάνου αλλά θα διοικούνταν από Έλληνα Αρμοστή ως εντολοδόχο των Συμμάχων, και θα μπορούσε να προσαρτηθεί στην Ελλάδα μετά από πέντε χρόνια και ύστερα από δημοψήφισμα.

Το άρθρο 26 της Συνθήκης όριζε ακόμα ότι αν οι οθωμανικές Αρχές δεν συναινούσαν στην εφαρμογή της θα έχαναν την Κωνσταντινούπολη, την οποία θα μπορούσε να καταλάβει η Ελλάδα, κάτι το οποίο έντεχνα είχε προωθήσει ο Βενιζέλος. Παράλληλα, η Βόρειος Ήπειρος ενσωματωνόταν στην Ελλάδα με το μυστικό Σύμφωνο Βενιζέλου-Τιττόνι.

Ο Ελ. Βενιζέλος υπογράφει τη Συνθήκη των Σεβρών
(φωτ.: Agence de presse Meurisse - Bibliothèque nationale de France / commons.wikimedia.org)

Η Ιταλία συμφώνησε να παραχωρήσει τα Δωδεκάνησα (εκτός από τη Ρόδο και το Καστελόριζο) στην Ελλάδα, και όταν η Βρετανία έδινε στο μέλλον την Κύπρο, τότε (μετά από δημοψήφισμα) θα παραχωρούνταν και αυτά τα νησιά (η συμφωνία ακυρώθηκε αργότερα από την Ιταλία, το 1922).

Η ταπείνωση των Οθωμανών και η αντίδραση των Νεότουρκων
Στη φημισμένη για τις πορσελάνες της πόλη Σέβρ (Sèvres) της Γαλλίας, οι συμμαχικές δυνάμεις εκπροσωπούμενες από το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ιαπωνία, την Ελλάδα, την Αρμενία, το Βέλγιο, τη Χετζάζ (τμήμα της σημερινής Σαουδικής Αραβίας), την Πολωνία, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Γιουγκοσλαβία και την Τσεχοσλοβακία υπέγραψαν με τον Σουλτάνο Μεχμέτ Στ΄ τη συνθήκη ειρήνης που όμως απέρριψαν αμέσως οι Νεότουρκοι με αρχηγό τον Μουσταφά Κεμάλ.

Ο Σουλτάνος Μεχμέτ Στ΄ (φωτ.: Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου / commons.wikimedia.org)

Η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών
Η συνθήκη των Σεβρών δημιούργησε την Ελλάδα των «δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Εμπρός ήταν διθυραμβικό: «Ο κ. Βενιζέλος, δι’ υπερτάτης προσπαθείας, τα υπερπήδησεν ως όλα τα άλλα, όπως συμπληρώσει ένα αθάνατον θρίαμβον, διά τον οποίο όλοι οι Έλληνες σήμερον, εν μέσω των εκδηλώσεων της εξάλλου ταύτης χαράς, στρέφουν προς αυτόν ευγνωμόνως την σκέψιν και αισθάνονται την καρδία των πάλλουσαν εκ της ιεροτέρας συγκινήσεως».

Η επιρροή του Βενιζέλου ήταν μεγάλη απέναντι στους ηλικιωμένους ηγέτες της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και των ΗΠΑ, που ήταν και οι βασικοί πρωταγωνιστές που ποδηγετούσαν τους υπολοίπους και επέβαλαν τις αποφάσεις τους. Ιστορικοί χαρακτηρίζουν δυσανάλογη την επιρροή του Ελευθέριου Βενιζέλου με το μέγεθος της Ελλάδας.

Είχε ακουστεί μάλιστα ότι «ένα παιδί κάνει ό,τι θέλει τέσσερις αμαθείς ανθρώπους, κι ας εκπροσωπεί μια μικρή χώρα.

Τι προέβλεπε για Ελλάδα και Οθωμανική Αυτοκρατορία
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία παρέδιδε την κυριαρχία της Μεσοποταμίας (Ιράκ), της Παλαιστίνης και της Υπεριορδανίας στη Βρετανία ως προτεκτοράτα της Κοινωνίας των Εθνών, τη Συρία και τον Λίβανο στη Γαλλία επίσης ως προτεκτοράτα, ενώ η Ανατολία υπαγόταν στη σφαίρα επιρροής της Ιταλίας. Η Χετζάζ, το Κουρδιστάν και η Αρμενία θα γίνονταν ανεξάρτητα κράτη.

Τα στενά των Δαρδανελίων και η Θάλασσα του Μαρμαρά αποστρατιωτικοποιούνταν και έγιναν προσωρινά διεθνής περιοχή, οι Σύμμαχοι αποκτούσαν τον οικονομικό έλεγχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και τέλος καθορίζονταν η ισότητα και τα δικαιώματα των χριστιανικών μειονοτήτων.

Πύρρειος νίκη – Μια συνθήκη που δεν εφαρμόστηκε ποτέ
Κάθε συμφωνία πρέπει να επικυρώνεται από τα κοινοβούλια των συμβαλλομένων κρατών, κι αυτό δεν συνέβη ποτέ με τη Συνθήκη των Σεβρών. Μόνο η Ελλάδα επικύρωσε την άκυρη εν τοις πράγμασι συνθήκη. Οι ευρωπαϊκές Μεγάλες Δυνάμεις που έβλεπαν τα συμφέροντά τους να αλλάζουν από τη μια μέρα στην άλλη δεν την επικύρωσαν.

Η ίδια η Συνθήκη χαρακτηρίζεται ως «φωτογραφία της στιγμής»: Αυτό ήταν το συμφέρον των Μεγάλων Δυνάμεων την ώρα των υπογραφών. Ωστόσο το ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο άφησε τη Συνθήκη «κενό γράμμα».

Οι εκλογές που ακολούθησαν στην Ελλάδα και η ήττα του Βενιζέλου ήταν και το πρόσχημα των Συμμάχων να εγκαταλείψουν τη χώρα, αφού θεωρούσαν τον Κωνσταντίνο φιλογερμανό και ενάντια στα συμφέροντά τους.

Οι Νεότουρκοι του Κεμάλ μετέφεραν την πρωτεύουσά τους στην Άγκυρα, και όπως φούντωνε το λαϊκό αίσθημα υπέρ τους, οι Σύμμαχοι είδαν ότι αλλάζουν οι ισορροπίες και έτσι η Ελλάδα έμεινε μόνη της και διχασμένη.

Ο Μουσταφά Κεμάλ στην Άγκυρα, 30 Οκτωβρίου 1920 (φωτ.: commons.wikimedia.org)

Ουσιαστικά ο αγώνας των Ελλήνων στη Μικρασία και η εκστρατεία στον Σαγγάριο έγινε για να πιεστούν στρατιωτικά οι Τούρκοι να υπογράψουν τη Συνθήκη. Ο Κεμάλ όμως δεν αναγνώρισε ποτέ την υπογραφή του Σουλτάνου, και ο αγώνας του –όπως και πολλών ηγετικών μορφών του τουρκικού στρατού– ήταν για να μην εφαρμοστεί. Επί της ουσίας ήταν ο πρώτος αγώνας των Τούρκων με εθνικιστικά χαρακτηριστικά, και όχι για την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Έτσι πολλές γενιές Τούρκων γαλουχήθηκαν με το κλίμα της αδικίας και του διαμελισμού της πατρίδας τους από τους συμμάχους.

Ακολούθησε η τραγική για την Ελλάδα Μικρασιατική Καταστροφή και η υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης στις 24 Ιουλίου 1923, που καταργούσε τη Συνθήκη των Σεβρών και ήταν σαφώς ευνοϊκότερη για το κράτος που είχε ιδρύσει ο Κεμάλ...

• Πηγή: mixanitouxronou.gr.