ΚΥΘΝΟΣ, ένα νησί με συνεχή κατοίκηση 11.000 χρόνων! Το Ιερό της Δήμητρος (8ος π.Χ. αιώνας), ο δίδυμος ναός Απόλλωνος-Αρτέμιδος και το αρχαίο βυθισμένο λιμάνι, με κυματοθραύστη άνω των 100 μ.!

Η  Κύθνος παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον αλλά πολλές γνωστές αρχαιολογικές θέσεις δεν έχουν ακόμη ερευνηθεί ανασκαφικά. 

Ο Μαρουλάς ήταν η παλαιότερη προϊστορική εγκατάσταση των Κυκλάδων.

...............................

ΣΧΟΛΙΟ Γ. Λεκάκη: Αυτό έχει ανατραπεί. Η αρχαιότερη κατοίκηση στις Κυκλάδες ευρέθη στην ΣΤΕΛΙΔΑ ΝΑΞΟΥ και είναι 250.000 χρόνων................................

Η θέση χρονολογείται στη Μεσολιθική περίοδο (8500-6500 π.Χ.). Οι ανασκαφές εδώ έφεραν στο φως λείψανα κυκλικών κατασκευών που πιθανώς είχαν χρησιμοποιηθεί ως χώροι διαμονής καθώς και λίγες ταφές. Η Κύθνος διαδραμάτισε όπως φαίνεται σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της πρώιμης μεταλλουργίας. Μια σημαντική θέση της Πρωτοκυκλαδικής ΙΙ περιόδου (3η χιλιετία π.Χ.) ερευνήθηκε στη θέση Σκουριές, στη ΒΑ απόκρημνη ακτή του νησιού.

Οι εγκαταστάσεις των ιστορικών χρόνων είναι αρκετές. Ξεχωρίζουν αρκετοί πύργοι κυκλικού και ορθογώνιου σχήματος των κλασικών χρόνων. Η οχυρωμένη ακρόπολη στο Βόρειο απόκρημνο άκρο του νησιού που σήμερα είναι γνωστή ως το Κάστρο της Ωριάς ταυτίζεται με την πρωτεύουσα του νησιού στα Βυζαντινά χρόνια και επί Λατινοκρατίας, αλλά όπως φαίνεται ήταν ήδη κατοικημένη από την προϊστορική εποχή. Αντίθετα, μια ακόμη οχυρωμένη ακρόπολη του νησιού, ο Κάστελλας στη ΝΔ ακτή, φαίνεται ότι ιδρύθηκε κατά τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους αλλά εγκαταλείφθηκε στο τέλος της αρχαϊκής περιόδου.

 Η αρχαία πρωτεύουσα του νησιού, στη ΒΔ ακτή του νησιού, η ομώνυμη σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές Κύθνος ονομάζεται σήμερα Βρυόκαστρο. Οι επιφανειακές έρευνες έφεραν στο φως πλούσια ευρήματα και κατανοήθηκε η πολεοδομία και η οικιστική οργάνωση της οχυρωμένης πόλης, η οποία κατοικήθηκε αδιάκοπα από το 10ο π.Χ. έως και τον 6ο μ.Χ. αι. Στην υποβρύχια ανασκαφή του αρχαίου λιμανιού (όρμος «Μανδράκι») μεταξύ άλλων αποκαλύφθηκαν δύο μαρμάρινα αγάλματα της ρωμαϊκής περιόδου και τμήματα του παράκτιου οχυρωματικού τείχους.

 Στην κορυφή της ακρόπολης δεσπόζουσα θέση κατέχει ένα σημαντικό ιερό αφιερωμένο στη Δήμητρα, σε χρήση από τον 8ο π.Χ. αι. έως και τον 1ο μ.Χ. αι. Σε χαμηλότερο επίπεδο σώζονται δυο μνημειώδη ορθογώνια οικοδομήματα, πιθανώς ναοί, που μπορούν να χρονολογηθούν στον 4ο ή στον 3ο π.Χ. αι. Ένα ακόμη ιερό βρίσκεται στο Βορειότερο άκρο του ίδιου πλατώματος. Οι ανασκαφές του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας οδήγησαν σε σημαντικές ανακαλύψεις. Τα ευρήματα χρονολογούνται από τους αρχαϊκούς έως και τους ελληνιστικούς χρόνους. Βρέθηκαν δύο κτιστοί βωμοί και δίπλα τους δίδυμος ναός, που πιθανώς οικοδομήθηκε στα πρώιμα αρχαϊκά χρόνια (7 αι. π.Χ.). Το «άδυτο» του ναού βρέθηκε αδιατάρακτο, με τα πολυάριθμα αναθήματα στη θέση τους. Πρόκειται για πολύτιμα πλείστον κοσμήματα και άλλα αναθήματα χρονολογούμενα κυρίως στους αρχαϊκούς χρόνους. Η ταυτότητα των λατρευομένων θεοτήτων παραμένει αβέβαιη, αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι το ιερό ήταν αφιερωμένο στον Απόλλωνα και την Άρτεμη. Τόσο ο πλούτος όσο και οι ποικίλες και εξωτικές προελεύσεις των ευρημάτων οδηγούν στην αναθεώρηση της εικόνας σχετικής φτώχειας που είχαμε σχηματίσει για την αρχαία Κύθνο.

Αρχαιολογικός χώρος «Μαρουλά» Λουτρά Κύθνου

 Αρχαιολογικά ευρήματα στη περιοχή Μαρουλάς της Κύθνου, μαρτυρούν ότι το νησί κατοικήθηκε στη περίοδο της Μεσολιθικής εποχής (9.000 – 8.000 π.Χ.). Αρκετά ευρήματα από τον υπαίθριο οικισμό που χρησιμοποιήθηκε ως σταθμός ανεφοδιασμού ή ορμητήριο σώζονται μέχρι και σήμερα. Με τις ανασκαφές αποκαλύφτηκαν αρχαιολογικές κυκλικές κατοικίες, τάφοι και ένας ανθρώπινος σκελετός κοντά στον οποίο βρέθηκαν λίθινα εργαλεία από πυριτόλιθο, χαλαζία και οψιανό.

Ο οικισμός είναι ο μοναδικός υπαίθριος εκείνης της περιόδου που έχει βρεθεί στον ελλαδικό χώρο.

Ιερό της Δήμητρας

 Στην κορυφή της ακρόπολης δεσπόζουσα θέση κατέχει ένα σημαντικό ιερό, που όπως δείχνουν τα επιφανειακά ευρήματα ήταν σε χρήση από τα τέλη του 8ου π.Χ. αι. έως και τον 1ο μ.Χ. αι. Διακρίνονται τα κατάλοιπα τουλάχιστον τεσσάρων κτιρίων και πιθανώς ενός βωμού. Το πλήθος και το είδος των ευρημάτων (πήλινα ειδώλια – γυναικών και παιδιών – φωτιστικά σκεύη, κ.ά.), καθώς και επιγραφές που βρέθηκαν στο ιερό της Δήμητρας στην Ελευσίνα, οδηγούν στο ασφαλές συμπέρασμα ότι το ιερό ήταν αφιερωμένο στη λατρεία της Δήμητρας.

Βρυόκαστρο

 Η σημαντικότερη θέση των ιστορικών χρόνων είναι το Βρυόκαστρο ή Ρηγόκαστρο, όπως ονομάζεται σήμερα η σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές Κύθνος. Οι επιφανειακές έρευνες των ετών 1990-1995 έφεραν στο φως πλούσια ευρήματα και κατανοήθηκε σε μεγάλο βαθμό η πολεοδομία και η οικιστική οργάνωση της πόλης, η οποία, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα, κατοικήθηκε αδιάκοπα από το 10ο π.Χ. έως και τον 6ο-7ο μ.Χ αι. Ανάμεσα στα πολυάριθμα ευρήματα, σημαντική θέση κατέχουν τα επιτύμβια ανάγλυφα, τα γλυπτά, τα αρχιτεκτονικά μέλη, οι επιγραφές, τα θραύσματα αρχαϊκών πίθων με ανάγλυφη διακόσμηση και η αττική κεραμική των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων, οι ενσφράγιστες λαβές εμπορικών αμφορέων κ.ά. Με βάση την επιφανειακή κεραμική, η εγκατάλειψη της πόλης τοποθετείται στον 6ο ή 7ο μ.Χ. αι. όταν οι κάτοικοι μετακινήθηκαν στον οχυρωμένο οικισμό του Κάστρου της Ωριάς.

Το αρχαίο λιμάνι

 Οι υποβρύχιες έρευνες και η ανασκαφή του αρχαίου λιμανιού του Βρυοκάστρου, στον όρμο Μανδράκι, άρχισαν το 2005 και βρίσκονται σε εξέλιξη. Στον πυθμένα της θάλασσας εντοπίστηκαν τα θεμέλια των παράκτιων τειχών καθώς και ένας κυματοθραύστης μήκους πάνω από 100 μέτρα ο οποίος όριζε στα Νότια την είσοδο του λιμανιού. Αποτυπώθηκαν ολόκληρη η λιμενολεκάνη και τα κτίσματα που εντοπίστηκαν τόσο στην ακτή όσο και κάτω από τη θάλασσα. Το 2007 άρχισε η ανασκαφή ενός εξ αυτών, που μάλλον ταυτίζεται με τμήμα του καταβυθισμένου παράκτιου οχυρωματικού τείχους. Το 2008 και 2009 η ανασκαφή έφερε στο φως στο βυθό σημαντικά μαρμάρινα αγάλματα της ρωμαϊκής περιόδου, ανάμεσά τους έναν κορμό θωρακοφόρου του 1ου αι. π.Χ. και τρεις ερμαϊκές στήλες του 2ου μ.Χ. αιώνα.

ΠΗΓΗ: ΔΗΜΟΣ ΚΥΘΝΟΥ. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ