Ο Γενέθλιος μήνας του Διονύσου.

Ο Γενέθλιος μήνας του Διονύσου.

Οι αρχαίοι Έλληνες γιόρταζαν την γέννηση του Θεού Διονύσου,κατά τον αττικό μήνα Γαμηλιών,μήνα του γάμου,ενώ σε άλλες ιωνικές περιοχές αποκαλούσαν αυτόν το μήνα Ληναιώνα,στην Αμοργό μάλιστα πιθανώς  Ειραφιώνα,μήνα του ειραφιώτη,δηλαδη του ραμμένου Διονύσου που δεν θα αργούσε να φανερωθεί.

Ο μήνας των Ληναιών (Ιανουάριος)είναι στην Ελλάδα ο ψυχρότερος μήνας  του έτους.Το κρασί έχει ανάγκη το ψύχος για να ολοκληρωθεί η ζύμωση.

Οπότε τα ετήσια γενέθλια του Θεού δεν εξαρτιόταν από την θέση του ηλίου ως προς το ηλιοστάσιο του αλλά από την κατάσταση του κρασιού,του οποίου η ωρίμανση συνέπιπτε με τα μεγαλα κρύα του χειμώνα.

Κατά την γιορτή των Ληναιών οι άνθρωποι άλειφαν με τρύξ ή τρυγία τα πρόσωπα τους(το θολό κόκκινο κατακάθι απο τον πάτο του πίθου που φύλαγαν το κρασί).

Οι κωμικοί ποιητές αποκαλούσαν αστειευόμενοι το είδος τους τρυγωδίαν

(Αριστοφάνης,Αχαρνής. 449/501) άσμα με αφορμή την τρυγία.

Η τελετουργική επάλειψη με τρυγία  συνδεόταν με την κωμωδία και κατ'επέκταση με την γιορτή των Ληναιών.

Εντός του αρχαιότερου ιερού στην αθήνα που ηταν το ιερό του Διονύσου εν Λήμναις (Διόνυσος Λιμναίος),οι δεκατέσσερις σεβάσμιες Γεραιραί ως μαίες του  κρασιού μετάγγιζαν το καινούργιο κρασί απο τα μεγάλα πιθάρια σε κάποιο άλλο δοχείο.

Η τελετή γινόταν μπροστά στο είδωλο του Θεού (που αποτελείτε απο ένα προσωπείο,ντυμένο με ένδυμα και κλαδιά κισσού) προσεκτικά,με κουτάλες όπως έπρεπε για να μην φύγει η τρυγία.

Αδύνατον να αντισταθεί κανείς στον πειρασμό της τρυγία  που προσφερόταν για να καλυφθούν τα πρόσωπα πανηγυρικά στον ναό και σε όλα τα πατητήρια της χώρας ως αυτονόητο δώρο του Θεού που ζυμωνόταν. 

Όσην ώρα διαρκούσε η γέννηση μέσα στο ιερό, έξω ο Δαδούχος ο δεύτερος ιερέας της Ελευσίνας,ζητούσε από το πλήθος των παρευρισκομένων να καλέσουν τον Θεό (καλείτε τω Θεό).

Ο Θεός ήταν ήδη από καιρό ραμμένος μέσα στον μηρό του Δια,και το κρασί μέσα σε πήλινα δοχεία όπου και ωρίμαζε όπως και ο Ειραφιώτη Διόνυσος στον μηρό.

Και το πλήθος των Αθηναίων απαντούσε: Χαίρε Σεμελήι Ίακχε πλουτοδότα

(Αριστοφάνης βάτραχοι).

Και παράλληλα γίνονταν οι κωμικοί αγωνες, που παντα παρουσίαζαν νέες κωμωδίες,κωμωδίες που δεν τις είχε δει ή ακούσει κανεις, ως γενέθλια δώρα προς τον Θεό  Διόνυσο.Είθισται εντός της πόλεως των  αθηνών μαζί με τον Θεό  να γεννιέται και η κωμωδία.

Ο Θεϊκός Πλούταρχος αναφέρει,ότι κατά αυτήν την περίοδο,το νερό της κρήνης Κισσούσας,έξω από την Θήβα,όπου σύμφωνα με κάποιο μύθο ανατράφηκε ο Βάκχος,είχε το χρώμα του κρασιού και έλαμπε,διαυγές και γλυκό.

Παρόμοιο θαύμα ειναι γνωστό άλλωστε και από την Ιωνική πόλη Τέω.Οι κάτοικοι της ισχυρίζονταν και αυτοί ότι μια πηγή στην πόλη τους έτρεχε απο μόνη της κρασί ευωδιαστό.Αυτό συνεχιζόταν μάλιστα έως τον πρώτο προχριστιανικό αιώνα,όπου κατέγραψε τον ισχυρισμό ο ιστορικός Διόδωρος Σικελιώτης.

Ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος,αναφέρει την έντονη παρουσία του Διονύσου στην νήσο της Άνδρου,κάνοντας λόγο για την Θαυμαστή επιφάνεια του Θεού.

 Σύμφωνα με την αναφορά αυτήν(την οποία οι Ρωμαίοι γνώριζαν αρκετά καλά),στον Ναό του Διονύσου (Liber Pater) ανάβλυζε πηγή,η οποία στις 5 Ιανουαρίου είχε πάντα την γεύση οίνου.Η εορτή αυτή ονομαζόταν ημέρα της Θεοδοσίας,δηλαδή ημέρα προσφοράς του Θεού. 

Σε όλη την Ελλάδα κατ’αυτήν την περίοδο,γιόρταζαν τα γενέθλια ή τις θαυμαστές επιφάνειες του αναγεννημένου Θεού,που έκανε αισθητή την παρουσία του,σε όλους τους ανθρώπου ανεξαιρέτως.

Οι αναφορές είναι πολλές για την περίοδο αυτή,για να γραφτούν εδώ,το μόνο που μπορούμε να γράψουμε ακόμα και να ελπίζουμε, ειναι :

Ω,Συ ηγέτη του χορού των πύρινων αστέρων, Κύριε των νύκτιων ασμάτων,παιδί του Δία γέννημα,εμφανίσου άρχοντα Βάκχε.

Πρωταγόρας Α. Ξένος - AΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ