Ιερό των Αιγυπτίων Θεών στη σημερινή Νέα Μάκρη (Μπρεξίζα)

 

Το Ιερό των Αιγυπτίων Θεών είναι αρχαίο ιερό και χώρος αρχαιολογικού ενδιαφέροντος που βρίσκεται δίπλα στο Μικρό Έλος της Μπρεξίζας, στη σημερινή Νέα Μάκρη.

Θεωρείται ότι χτίστηκε από τον Ηρώδη τον Αττικό περίπου το 160. Ο Ηρώδης επέλεξε τον Μαραθώνα για την ίδρυση του ιερού γιατί ήταν ο τόπος καταγωγής και διαμονής του. Πιθανόν το συγκρότημα να βρισκόταν μέσα στα όρια του κτήματος που κατείχε στην περιοχή.

Στον σύγχρονο αρχαιολογικό χώρο περιλαμβάνεται ένα εκτεταμένο συγκρότημα ιερού αφιερωμένου σε Αιγύπτιους θεούς και πολυτελούς λουτρού (βαλανείου) το οποίο λειτούργησε μέχρι και τον 4ο αιώνα, καθώς και τη μεγάλη ελλειψοειδή δεξαμενή νοτιότερα. Το ιερό ήταν χτισμένο σε τεχνητή νησίδα μέσα στο Μικρό Έλος και τα παλιότερα χρόνια αποκαλούνταν "Νησί". 

Το 1792, σχέδιο του Γάλλου πρόξενου στην Αθήνα, Λουί Σ. Φωβέλ, αποτυπώνει αρχαία ερείπια πάνω σε νησίδα στο Έλος. Το ιερό ήταν αφιερωμένο στον Σάραπι, εξελληνισμένη μορφή του θεού Όσιρι, κι εκεί τελούνταν οι μεγάλες εορτές του Σάραπι και της Ίσιδας, ενώ λατρευόταν, επίσης, ο γιος τους Ώρος.

Kατά τη βασιλεία του Πτολεμαίου του Σωτήρα (305-283 π.Χ.) έγινε προσπάθεια να ενοποιηθεί η αιγυπτιακή θρησκεία με τη θρησκεία των Ελλήνων κυβερνητών (θρησκευτικός συγκρητισμός). Η πολιτική του Πτολεμαίου αποσκοπούσε στο να βρεθεί μία θεότητα που θα ενέπνεε το σεβασμό και στις δύο εθνότητες, παρά τους αφορισμούς των Αιγυπτίων ιερέων εναντίον των θεών προηγούμενων κατακτητών, όπως του Σεθ, ο οποίος λατρευόταν από τους Ὑξῶς. 

Παρόμοια προσπάθεια είχε γίνει και παλιότερα από το Μέγα Αλέξανδρο, χρησιμοποιώντας τον Άμμωνα, ο οποίος όμως δεν έγινε ποτέ ιδιαίτερα δημοφιλής στην Κάτω Αίγυπτο, όπου το ελληνικό στοιχείο είχε μεγαλύτερη επιρροή. 

Οι Έλληνες έδειχναν ελάχιστο σεβασμό σε θεότητες που αναπαριστώνταν με κεφαλή ζώου και έτσι επελέγη ένα ανθρωπομορφικό είδωλο, το οποίο ανακηρύχτηκε αντίστοιχη θεότητα με τον Άπι. Ονομάστηκε Άσερ-χαπι, δηλαδή Όσιρις-Άπις ή Σάραπις (Σέραπις) που θεωρήθηκε πως ήταν η πλήρης μορφή του Όσιρι και όχι απλώς η ζωική του δύναμη (το Κα).

Η πρώτη αναφορά στο όνομα "Σέραπις" εμφανίζεται στην Αλεξάνδρου Ανάβαση (7,26) του Αρριανού, στη σκηνή του θανάτου του Αλεξάνδρου, όπου οι βασιλικές εφημερίδες αναφέρουν ότι ζητήθηκε η γνώμη του θεού κατά την επίσκεψη ομάδας Μακεδόνων στο ιερό του. Μάλιστα ο Σέραπις ήταν ο μόνος θεός που συμβουλεύτηκαν για την τύχη του ένδοξου βασιλιά.

[7.26.2] λέγουσι δὲ αἱ ἐφημερίδες αἱ βασίλειοι ἐν τοῦ Σαράπιδος τῷ ἱερῷ Πείθωνά τε ἐγκοιμηθέντα καὶ Ἄτταλον καὶ Δημοφῶντα καὶ Πευκέσταν, πρὸς δὲ Κλεομένην τε καὶ Μενίδαν καὶ Σέλευκον, ἐπερωτᾶν τὸν θεὸν εἰ λῷον καὶ ἄμεινον Ἀλεξάνδρῳ εἰς τὸ ἱερὸν τοῦ θεοῦ κομισθέντα καὶ ἱκετεύσαντα θεραπεύεσθαι πρὸς τοῦ θεοῦ• καὶ γενέσθαι φήμην τινὰ ἐκ τοῦ θεοῦ μὴ κομίζεσθαι εἰς τὸ ἱερόν, ἀλλὰ αὐτοῦ μένοντι ἔσεσθαι. -Αρριανός - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 7.26.2' 

[7.26.2] Οι βασιλικές εφημερίδες αναφέρουν ότι ο Πείθων και ο Άτταλος και ο Δημοφών και ο Πευκέστας και επιπλέον ο Κλεομένης και ο Μενίδας και ο Σέλευκος κοιμήθηκαν στον ναό του Σαράπιδος και ρώτησαν τον θεό αν ήταν προτιμότερο και καλύτερο για τον Αλέξανδρο να μεταφερθεί στον ναό του θεού και, αφού γίνει ικέτης του, να θεραπευθεί από αυτόν. Δόθηκε από τον θεό κάποιος χρησμός να μη μεταφερθεί στον ναό του, αλλά θα ήταν καλύτερο, αν έμενε εκεί όπου ήταν.

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Πτολεμαίος έκλεψε το άγαλμα του θεού από τη Σινώπη επειδή έτσι τον συμβούλεψε στο όνειρό του ο άγνωστος θεός. Ζητήθηκε μάλιστα η γνώμη τόσο μέλους της οικογένειας των Ευμολπιδών (ιεροφάντες στα Ελευσίνεια μυστήρια) όσο και του Μανέθωνα (Αιγυπτίου ιερέα), οι οποίοι και επιβεβαίωσαν ότι το είδωλο ήταν όντως του Σάραπη.

Οι αρχαιολογικές έρευνες στο ιερό έγιναν με συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Γ΄ Κ.Π.Σ.) και είναι ανοιχτός για το κοινό από το 2001. Πολλά ευρήματα από τον αρχαιολογικό χώρο έχουν μεταφερθεί και εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα καθώς και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Βιβλιογραφία:

• Arrianus, Anabasis, ed. by C. Abicht, Teubner, Lepzig 1886.
• Lamy, L. (1981) Egyptian Mysteries. London: Thames & Hudson
• Plutarch, "Isis and Osiris", translated by Frank Cole Babbitt, 1936, Vol 5 Loeb Classical Library
• Rostovtzeff, M.I. (1941) Social and Economic History of the Hellenistic World. Vols. I,II,III. Clarendon Press, Oxford..
• Smith, W. (1996) Classical Dictionary. Ware: Wordsworth
• Speake, G. (1995) Dictionary of Ancient History. London: Penguin
• Tarn, W. & Griffith, G. (1952) Hellenistic Civilization. London

el.wikipedia.org

Πηγή εικόνας : Από annysuomo, CC BY 3.0