ΞΕΠΟΥΛΙΕΤΑΙ αρχαίο ορφικό έλασμα με άγνωστο κείμενο!!! «Μουσικό καράβι» η ψυχή…

Του Γιώργου Λεκάκη

Ορφικό ποίημα, σε ιαμβικά τρίμετρα, αντίστροφα αποτυπωμένο σε χρυσό φύλλο, ξεπουλιέται σε δημοπρασία στις 7 Δεκεμβρίου 2021, στο Λονδίνο…

Και μάλιστα το ανεκτίμητον… εκτιμάται 30.000 λίρες…

Κατ’ αυτό, ο ταξειδιώτης Αγήστρατος[1], αφιερώνει το ραβδί του, στον Απόλλωνα…

Προέρχεται πιθανόν από τη νότια Ελλάδα, ή την Κρήτη, ή την Ρόδο ή την Μικρά Ασία, του 4ου πΧ αιώνα.

Το λεπτό χρυσό έλασμα (28 Χ 90 Χ 1 χλστ.) με στρογγυλεμένες γωνίες, έχει 6 γραμμές ελληνικών κεφαλαίων εντυπωμένων γραμμάτων στην οπίσθια όψη. Διατηρείται ολόκληρο το κείμενο. Πιθανότατα επικολλήθηκε σε ξύλινο ραβδί.

Η επιγραφή γράφει σε απόδοση, πιθανότατα στα δωρικά ελληνικά:

«Σε σένα, ω Φοίβε Απόλλωνα,

που είσαι ο κύριος αυτού του δρόμου, που πάντα χαίρεσαι με την καρδιά σου τις σπονδές των οδοιπόρων, εγώ, ο Αγήστρατος, ένα μουσικό καράβι [= ψυχή], αφιερώνω το ραβδί μου.

Εσύ λοιπόν, ευλογημένε, δέχεσαι με χαρά το στήριγμα του χεριού μου και την στήριξη των γονάτων μου, το ραβδί του ταξιδειώτη. 

Αυτή η προσφορά, που στηρίζει το χέρι (μου) στα μονοπάτια, τώρα ελεύθερη, θα πάρει μια ανάσα από τους προηγούμενους κόπους της δίπλα σου,

ω Φοίβε»!

Εκπληκτικά σπάνιο, ίσως μοναδικό! Χωρίς συγκρίσιμα στοιχεία.

Λίγο πριν από το 2000, ο Dominic Montserrat προσδιόρισε ένα παρόμοιο ως του 6ου πΧ αιώνα από τα γνωστά ως «Εφέσια Γράμματα» / ephesia grammata (μια μαζική παραγωγή μορφής δημοφιλών «μαγικών» φυλακτών), που επικαλούνταν τον θεό Φοίβο Απόλλωνα. 

Παραλληλίζεται στενά με άλλη επιγραφή από το Λεοντιανό, λαξευμένη σε βράχο του ιερού του Απόλλωνος στην Πισιδία (νυν Καραμπαυλί / Karabavli). Η επιγραφή καταγράφηκε, ευτυχώς, το 1888 από τον Sitlington Sterret (1851 - 1914), διότι κάποια στιγμή αργότερα υπέστη ζημιά και ολόκληρο το πρώτο μισό της είναι πλέον δυσανάγνωστο. Εκτός από το κείμενο, δεν υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ των δύο επιγραφών. Οι δε γραφικές παραλλαγές στο παρόν δείγμα δείχνουν ότι είχε ως υπόδειγμα ένα χαμένο αρχείο ίσως από κάποιον πάπυρο…

Δεν πρόκειται για επιγραφή, με την γνωστή έννοια. Αλλά εντυπώθηκε ή «τυπώθηκε» από ένα αντίστροφο καλούπι, στην μαλακή επιφάνεια του χρυσού ελάσματος (βλ. Brekle, 2010). Αυτή η διαδικασία παραγωγής είναι γνωστή και από το πρώιμο ελληνικό και βυζαντινό υλικό, στα προστατευτικά φυλακτά, όπως αυτό με μια επιγραφή του 3ου αιώνα στα ελληνικά, για την αποτροπή λέπρας – που τώρα υπάρχει στο Μουσείο Getty (80.AM.53)!!!

Προηγούμενα τέτοια παραδείγματα με ορφικές ή βακχικές επιγραφές έχουν βρεθεί σε ελληνικούς τάφους (τα λεγόμενα Διαβατήρια Νεκρών).

Η… «δεσποινίς Edith Horsley[2] εκ Λονδίνου» «κατείχε» το προς δημοπρασία ορφικό έλασμα. Το «απέκτησε» το 1965 μαζί με άλλες αρχαιότητες, πιθανώς από την Pars Antiques. Αυτό το αντικείμενο σχεδόν σίγουρα μελετήθηκε, ενώ βρισκόταν στην συλλογή της, από τον αείμνηστο Dominic Montserrat. Στην κατοχή του εμπλέκεται επίσης και η Συλλογή Schøyen Λονδίνου και Όσλου (MS 5236)…

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.11.2021.

= Brekle HE «Analysis of the manufacturing technique of the inscription on a gold amulet in the Schoyen Collection (London / Oslo)», Technical Report, 2010.

- Rocca G. «Una lamina aurea dalla collezione Schøyen (MS 5236)», Alessandria 8 (2015), σελ. 125-136.

- Rocca G. και DG Muscianisi «La lamina aurea Schøyen MS 5236», Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 217 (2021), σελ. 1-16.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Το όνομα Αγήστρατος / Αγέστρατος μαρτυρείται σε όλες τις ελληνόφωνες περιοχές. Γνωστός ο πάσχων από πονοκεφάλους, οι οποίοι του προκαλούσαν αϋπνία, ο οποίος ίνα ιαθεί εκοιμήθη στο άβατον του ναού του Ασκληπιού. Στο όνειρό του εμφανίσθηκε ο θεός και τον εθεράπευσε. Τον προέτρεψε δε, να ασκηθεί στο παγκράτιο. Όντως έλαβε μέρος στους αγώνες παγκρατίου στα Νέμεα και εκέρδισε το πρώτο βραβείο!

[2] Ερασιτέχνις, και ενίοτε εθελοντής μέλος του Τμήματος Μέσης Ανατολής του Βρετανικού Μουσείου, που ανακάλυψε το 1995 με εντυπωσιακό τρόπο ένα κομμάτι του αρχαιότερου βαβυλωνιακού Παγκόσμιου Χάρτη, που έλειπε από την συλλογή θραυσμάτων του μουσείου…

arxeion-politismou.gr