Amfipoli News: «Το ένοχο μυστικό της Ευρώπης»: Σοκαριστικές εικόνες από το Ψυχιατρείο της Λέρου το 1989

Το φωτογραφικό ρεπορτάζ που συνέβαλε στον εξανθρωπισμό των άθλιων συνθηκών που επικρατούσαν στο ψυχιατρικό ίδρυμα της Λέρου.

Το 1957 διαμορφώθηκε η ιδέα να μετατραπούν τα άδεια κτίρια του ιταλικού ναυαρχείου στη Λέρο σε μια αποικία ψυχικά ασθενών µε στόχο την απασχόλησή τους σε γεωργικές ασχολίες.

Το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Λέρου ιδρύθηκε µε τα Βασιλικά Διατάγματα στις 28/5/57 και δέχτηκε τους πρώτους 300 ασθενείς στις 2/1/1958 από το Λοιµοκαθαρτήριο Αθηνών, που είχαν μεταφερθεί εκεί από το Δαφνί το 1953. Η επιλογή των ασθενών έγινε µε κριτήριο την έλλειψη επισκέψεων από συγγενικά πρόσωπα στα ιδρύματα όπου νοσηλεύονταν για διάστημα μεγαλύτερο των 12 μηνών.

Σιγά σιγά ο αριθμός των ασθενών πολλαπλασιάστηκε, διότι μεταφέρθηκαν εκεί ασθενείς από τα ψυχιατρεία της Θεσσαλονίκης, των Χανίων και της Κέρκυρας. Η πρώτη ονομασία του Ψυχιατρείου ήταν «Αποικία Ψυχοπαθών Λέρου» µε έδρα το Λακκί και δύναμη 650 κλινών. Το 1980 οι νοσηλευόμενοι έφθασαν τους 2000, το 1988 στους 1150 ενώ το 1991 ήταν 991. Στις αρχές τους 1980 το προσωπικό του ψυχιατρείου της Λέρου ανερχόταν σε χίλια περίπου άτομα, αν και ο αριθμός των ψυχιάτρων ήταν µόνο δύο.

Η πλειοψηφία του προσωπικού, που είχε φυλακτικό ρόλο, προήλθε απ' τον ντόπιο πληθυσμό, ενώ για πολλά χρόνια ήταν ανύπαρκτη η επιστημονική στήριξη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση του ιδρυματισμού και των άθλιων συνθηκών διαβίωσης των εγκλείστων, αφού δεν υπήρχε θεραπευτικό πλάνο.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ξέσπασαν οι πρώτες καταγγελίες για τις κακές συνθήκες διαβίωσης των εγκλείστων στο ΚΘΛ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να σταματήσουν οι μεταφορές ασθενών στη Λέρο με απόφαση του υπουργείου Υγείας το 1982. Οι συνθήκες έχουν βελτιωθεί και σήμερα το ψυχιατρείο λειτουργεί ως Κ.Θ.-Κ. Υ. Λέρου (Κρατικό Θεραπευτήριο-Κέντρο Υγείας Λέρου)

Τον Δεκέμβρη του 2015 μέσα στο χώρο του ψυχιατρείου, όπου ακόμη διαμένουν 200 νοσηλευόμενοι, με απόφαση της Κυβέρνησης και του Δήμου Λέρου για τη «διαχείριση των προσφυγικών πληθυσμών» ιδρύθηκε hotspot (κέντρο καταγραφής και ταυτοποίησης προσφύγων) με προσφυγικό καταυλισμό δυναμικότητας 1.000 θέσεων. Κάτοικοι αλλά και επαγγελματίες ψυχικής υγείας εξέφρασαν τη βαθιά ανησυχία τους για την επαναλειτουργία, ως χώρου στρατοπεδισμού και μαζικής διαχείρισης ανθρώπων, αυτού του ιστορικά φορτισμένου τόπου που έγινε γνωστός ως «Το ένοχο μυστικό της Ευρώπης» από το ομώνυμο άρθρο του Observer («Europe's guilty secret», 1989, J.Merrit).

Το 1990 η σκηνοθέτις Τζέιν Γκάμπριελ γυρίζει για λογαριασμό του βρετανικού Channel 4 το ντοκιμαντέρ Leros: Island of Outcasts (Λέρος: Νησί των Απόβλητων). Οι εικόνες που καταγράφει η κάμερά της συγκλονίζουν με την ωμότητα της αλήθειας τους και την ίδια χρονιά η Ευρωπαϊκή Κοινότητα χρηματοδοτεί ένα πρόγραμμα μέσω του οποίου τη φροντίδα των ασθενών της Λέρου αναλαμβάνουν ψυχίατροι και εξειδικευμένοι εργαζόμενοι που έρχονται από την Τεργέστη. Η κατάσταση αρχίζει να εξανθρωπίζεται.