Του Γιώργου Λεκάκη
Ο Φωκαεύς Έλλην θαλασσοπόρος και γεωγράφος Πυθέας, τον 4ο π.Χ. αι. από την Μασσαλία είναι επισήμως ο πρώτος που έδωσε γραπτές πληροφορίες για νησιά της δυτικής Ευρώπης, όπως η Βρετανία κι η Ιρλανδία. Τα συγγράμματά του έφεραν τους τίτλους «Περί Ωκεανού και Γης περίοδος». Αλλά από τα βιβλία του δεν διεσώθησαν παρά ελάχιστα αποσπάσματα, τα οποία προέρχονται από έργα συγγραφέων, που τον σχολιάζουν[1]. Τα αποσπάσματα του Πυθέα του Μασσαλιώτη εκδόθηκαν για πρώτη φορά το 1952.[2]
Η Βρεττανία επήρε το όνομά της από τον Βρεττανό, πατέρα της Κελτούς / Κελτίνης. Αυτή ερωτεύθηκε με πάθος τον Ηρακλή, όταν περνούσε από την χώρα της, με το κοπάδι του Γηρυόνη, και έκανε τα πάντα για να πλαγιάσει μαζί του. Τελικά ο ήρως υπέκυψε. Από τον Ηρακλή τον Θηβαίο απέκτησε τον Κελτό, από τον οποίο επήραν το όνομά τους οι Κέλτες[3]. Ίσως, λοιπόν, η αρχαία πόλις Δήβα / Θήβα, να μην είναι άσχετη με αυτήν την ανάμνηση, δεδομένου ότι στα ΝΔ. της Βρεττανίας υπάρχει ακωτήριο με το όνομα Ηρακλέους άκρα… Οι δε Κέλτες – κυρίως της περιοχής της Ουαλίας / Βαλίας - υπερηφανεύονταν πως έλκουν την καταγωγή τους απ’ ευθείας από γίγαντες (όπως ο Ηρακλής) ή Τιτάνες… Ο Ηρακλής αναφέρεται πως σε άθλους του συνάντησε βραχύσωμους ανθρώπους (πυγμαίους = μιας πυγμής / γροθιάς) και κάποτε… τύλιξε όλον τον στρατό τους στην λεοντή του! Τέτοιοι βραχύσωμοι, λέγεται πως ζούσαν στην Βρεττανία. Πώς να μην θεοποιηθεί ο ήρωας μετά απ’ αυτά…
Οι αρχαίοι για την Βρεττανία ήξεραν ότι:
- κείται στον Ωκεανό, στην «εσπερινή θάλασσα», όπου «κέχυται ψυχρός ρόος». «Ο δυτικός ωκεανός[4] ονομάζεται Γερμανικός και Βρεττανικός και όλος μαζί Κρόνιον πέλαγος και Πεπηγώς και Νεκρός»[5].
- ο Βορυσθένης – νυν ποταμός Δνείπερος, ο «ευρύς ποταμός» κατά Κλ. Πτολεμαίο - είναι στον ίδιο παράλληλο με την Βρεττανική![6]
- «Οι Βρεττανοί γερνούν / φθάνουν έως τα 120 χρόνια, επειδή το κλίμα τους είναι ψυχρό (καταψύχονται), σε αντίθεση με τους Αιθίοπες, που γερνούν ταχέως στα 30 τους, επειδή υπερθερμαίνονται και τα σώματά τους φλέγονται από τον ήλιο. Τα σώματα των Αιθιόπων είναι αραιότερα, επειδή χαλιούνται από τον ήλιο, τα των βορείων δε, είναι πυκνά και γι’ αυτό πολύχρονα», γράφει ο Γαληνός και ο Ασκληπιάδης.[8]
- «Περιβάλλεται από πολλές έρημες σποράδες (νησιά), που φέρουν ονόματα ηρώων και δαιμόνων (θεών). Σε μια απ’ αυτές, εκτίει ποινή κάθειρξης και ο Κρόνος, φρουρούμενος από τον γίγαντα Βριάρεω, αφού δέθηκε με δεσμά στον ύπνο του, ενώ περί αυτόν είναι πολλοί δαίμονες, οπαδοί του και θεράποντες» (…) «Στην Βρεττανία πολλοί άνδρες έχουν μία γυναίκα».[9]
Οι Βρεττανοί ελάτρευαν, ανάμεσα σε άλλους, και τον θεό Απόλλωνα, επίσης ως ιατρό, ο οποίος παραφρασμένος στην Γαλατία ελέγετο Βέλενος[10] / Μπελένος και οι Βρεττανοί τον αποκαλούσαν Μπελερτουκάντ.
Σε κάποιο από τα νησιά της λατρευόταν η Περσεφόνη.[11] Η Κόρη σχετίζεται με τον Άδη. Ίσως γι’ αυτό κάποιοι τοποθετούσαν τα Ηλύσια Πεδία κάπου στα νησιά μεταξύ Καναρίων Νήσων και Θούλης. Οι άνθρωποι εκεί δεν πλήρωναν φόρους, διότι είχαν ως αποστολή να μεταφέρουν με τα πλοιάριά τους, τους νεκρούς στον Άδη. Όταν κοιμώνταν την νύκτα στις οικίες τους, άκουαν τις θύρες να ανοίγουν και να τους καλεί μια φωνή. Τους ξυπναγε. Σηκώνονταν, λοιπόν, και χωρίς να το καταλάβουν έφθαναν στην παραλία, σαν να τους ωθούσε κάποια ανάγκη. Εκεί εύρισκαν άγνωστα πλοιάρια. Προετοιμασμένα και κενά. Επιβιβάζονταν σε αυτά και κωπηλατούσαν. Ένα μεγάλο και αόρατο βάρος στο πλοιάριο τους έφθανε στην Βρεττανία εν ριπή οφθαλμού. Ενώ όταν έρχονταν με τα δικά τους πλοιάρια, μόλις που έφθαναν σε ένα μερόνυχτο. Εκεί δεν έβλεπαν κανέναν άνθρωπο. Μήτε έξω στην στεριά, μήτε στα πλοία. Άκουαν όμως ανθρώπινες φωνές να υποδέχονται τους αόρατους επιβάτες καλώντας τους με το όνομα, το επάγγελμα, το πατρώνυμο και το μητρώνυμο, και άλλα «μαγικά», σαν να τους μετρούσαν. Έπειτα, τα πλοία γίνονταν ελαφρότατα και επέστρεφαν πάλι εν ριπή οφθαλμού στις οικίες τους![12]
Ο Απολλώνιος ο Δύσκολος[13] του Μνησίθεου (2ος αι. μ.Χ.) στην «Πλασματώδη Ιστορία» του γράφει ότι ο Σκύμνος ο Χίος «την Βρεττανικήν νήσον λέγει σταδίων είναι τετρακοσίων το περίμετρον. Γίγνεσθαι δ’ έν αυτή τά γεννήματα άπύρηνα, oiov τάς έλαίας πυρήνας μή έχειν, μηδέ βότρυς γίγαρτον, μηδέ τά έμφερή τούτοις».[14]
Κατ’ άλλους, «των Βρεττανικών νήσων η μεγίστη, καλουμένη Αλβίων, την περίμετρον έχει σταδίων τρισμυρίων εννακισχιλίων»[15]…
Ο Πόντιος γεωγράφος Μαρκιανός (4ος-5ος αι. μ.Χ.) – σημειώνω και διορθωτής σε κάποια σημεία του Κλ. Πτολεμαίου – γράφει: «Αλβίων, νήσος Πρεττανική / Βρεττανική (…) Το μέγιστο μήκος της Πρεττανικής νήσου Αλβίωνος, αρχόμενο από τον δυτικό ορίζοντα παρά το Δάμνιον άκρον, το όποιο καλείται και Όκριον, και περατούμενο μέχρι την Ταυροέδουνον άκρα, η οποία λέγεται και Ορκάς, είναι 5.225 στάδια. Το δε πλάτος αυτής αρχίζει από το Δάμνιον / Όκριον άκρον, και καταλήγει στην χερσόνησο των Νευάντων και το ομώνυμο ακρωτήριον. Το πλάτος αύτό, κατά την μεγίστη γραμμή του, είναι 3.083 στάδια. Περιέχει 33 έθνη, 59 σημαντικές πόλει, 40 σημαντικούς ποταμούς, 14 αξιόλογα ακρωτήρια 14, μία σημαντική χερσόνησο, 5 σπουδαίους κόλπους, 3 αξιόλογους λιμένας. Το σύνολον των σταδίων ολοκλήρου του περίπλου της νήσου Αλβίωνος δεν είναι περισσότερο από 28.604 στάδια και όχι λιγώτερα από 2.526».[16]
Βέβαια, η Βρεττανία / Βριτταννία[17], αι Βρεταννικαὶ / Βρετάννιδες[18] νήσοι[19], οι Βρεταννοί[20], ο Βρετανικός / Βρεττανικός[21], κλπ. αναφέρεται στην ελληνική γραμματεία από πολύ αρχαιότερα κείμενα[22]… Εξαπλουστευμένα και παραλλαγμένα το όνομα εμφανίζεται και με ένα «τ» και με ένα «ν». Αργότερα στα λατινικά έγινε Britannia, Britanni, Britain, κλπ.
Ο Ησύχιος μας μαθαίνει πως βρέττανα ελέγοντο και τα φοβερά, ενώ οι Κρήτες έλεγαν έτσι μια μικρή ακρίδα.
Βρεττία[23] / βρυττία σημαίνει και μέλαινα πίσσα[24], αλλά και βάρβαρη γλώσσα.
Ενώ βρέττιος (- α, -ον) σημαίνει βάρβαρος, δραπέτης, αποστάτης[25] - η ίδια ρίζα τρέπεται σε βρεντ- (> βρέντα η βροντή), βριτ-, βρυτ- και βρουτ- («κι εσύ Βρούτε;» - όταν το όνομα, προδίδει)…
Επιστροφή στην Γεωγραφία. Κατά τον Κλαύδιο Πτολεμαίο, λοιπόν:
Αλουίωνος / Αλβίωνος (> Αλβιών)
νήσου Πρεττανικῆς θέσις
Ευρώπης πίναξ α.
Ἀρκτικῆς πλευρᾶς περιγραφὴ, ἧς ὑπέρκειται Ὠκεανὸς καλούμενος Δουηκαληδόνιος. / καληδόνιος / Δουκαληδόνιον[26].
Νοουαντῶν χερσόνησος καὶ ὁμώνυμον ἄκρον κα ξα γο – Νοβαντες, Νέβαντες / Νεύαντες
Ῥεριγόνιος κόλπος κ ξ γ (νυν Ράιαν - Ryan)
Οὐινδόγαρα κόλπος κα γ ξ - Βινδόγαρα
Κλώτα εἴσχυσις κβ δ νθ γ (νυν Κλυντε / Κλιντε, Clyde)
Λεμαννόνιος κόλπος κδ ξ (νυν Φυνε, Φάιν / Fyne)
Ἐπίδιον ἄκρον κγ ξ γο (νυν Κεντιρε - Mull of Cantire)
Λόγγου ποταμοῦ ἐκβολαί κδ ξ γο
Ἴτιος ποταμοῦ ἐκβολαί κζ ξ γο
Οὐόλας κόλπος κθ ξ - Βόλας
Ναβάρου ποταμοῦ ἐκβολαί λ ξ (νυν Ναβαρ / Navar)
Ταρουεδοὺμ ἡ καὶ Ὀρκὰς ἄκρα λα γ ξ δ - Ταρβεδουμ / Tarvedum, Δαννέτ, Δανετ, Dannet Head)
Δυσμικῆς πλευρᾶς περιγραφὴ, ᾗ παράκειται ὅ τε Ἰουερνικὸς / Ἰβερνικὸς Ὠκεανὸς καὶ ὁ Οὐεργιόνιος / Βεργιόνιος.
Μετὰ τὴν τῶν Νοουαντῶν χερσόνησον, ἣ ἐπέχει κα ξα γο
Ἀβραουάννου ποταμοῦ ἐκβολαί ιθ γ ξα - Ἀβραβάννος
Ἰηνᾶ εἴσχυσις ιθ ξ
Δηούα ποταμοῦ ἐκβολαί ιη ξ - Δηβας
Νοουίου ποταμοῦ ἐκβολαί ιη γ νθ - Νοβιος
Ἰτούνα εἴσχυσις ιη νη δ (νυν Εντε / Eden)
Μορικάμβη εἴσχυσις ιζ νη γ (νυν Ριμπλ / Ribble)
Σεταντίων λιμήν ιζ γ νζ δ
Βελισάμα εἴσχυσις ιζ νζ γ (νυν Μερσει / Mersey)
Σετηία εἴσχυσις ιζ νζ (Νυν Ντι / Dee)
Καιαγγανῶν ἄκρον ιε ν (νυν Λέιν / Lleyn)
Τοισόβιος ποταμοῦ ἐκβολαί ιε γο ν γ (νυν Μάινταχ / Mawddach)
Στουκκία ποταμοῦ ἐκβολαί ιε γ νε (νυν Ιστουιτς / Υστουιτς, Ystwyth)
Τουερόβιος ποταμοῦ ἐκβολαί ιε νε (Τβερόβιος νυν Τεϊφι / Teifi)
Ὀκταπίταρον ἄκρον ιδ γ νδ
Τοβίου ποταμοῦ ἐκβολαί ιε νδ (νυν Τυβι, Τιβι, Tywi)
Ῥατοσταβίου ποταμοῦ ἐκβολαί ι νδ (νυν Ουσκ / Usk)
Σαβρίνα εἴσχυσις ιζ γ νδ (νυν Σεβερν / Severn)
Οὐξέλλα εἴσχυσις ι νγ (νυν Γουαϊε / Wye)
Ἡρακλέους ἄκρον ιδ νβ δ
Ἀντιουέσταιον ἄκρον - Ἀντιβέσταιον - τὸ καὶ
Βολέριον ια νβ
Δαμνόνιον τὸ καὶ Ὄκριον ἄκρον ιβ να
Τῆς ἐφεξῆς μεσημβρινῆς πλευρᾶς περιγραφὴ, ᾗ ὑπόκειται Πρεττανικὸς Ὠκεανός·
Μετὰ τὸ Ὄκριον ἄκρον
Κενίωνος ποταμοῦ ἐκβολαί ιδ να δ
Ταμάρου ποταμοῦ ἐκβολαί ιε γο νβ (νυν Ταμαρος / Ταμαρ / Tamar)
Ἴσκα ποταμοῦ ἐκβολαί ιζ γο νβ γ (νυν Εξε / Exe)
Ἀλαύνου ποταμοῦ ἐκβολαί ιζ γο νβ γο (νυν Έιβον / Avon)
Μέγας λιμήν ιθ νγ
Τρισάντωνος ποταμοῦ ἐκβολαί κ γ νγ (νυν Αρουν / Arun)
Καινὸς λιμήν κα νγ
Κάντιον ἄκρον κβ νδ
Τῶν ἐφεξῆς πρὸς ἕω καὶ μεσημβρίαν πλευρῶν περιγραφὴ, αἷς παράκειται Γερμανικὸς Ὠκεανός. Μετὰ τὸ Ταρουεδοὺμ ἄκρον ἢ τὴν Ὀρκάδα, ὅπερ εἴρηται,
Οὐιρουεδροὺμ ἄκρον λα ξ (Βιρουεδροὺμ / Vervedrum, νυν Dancansby Head)
Οὐερουβίουμ ἄκρον λ νθ γο - Βερουβίουμ
Ἴλα ποταμοῦ ἐκβολαί λ νθ γο (νυν Ουλλι, Ουλι, Ullie ή Κασλεϊ, Κάσλεϋ / Cassley)
Ὄχθη ὑψηλή κθ νθ γο
Οὐάραρ εἴσχυσις κζ νθ γο (Βαραρ / νυν Farrar στην κοιλάδα Μπολεϊ / Beualy)
Λόξα ποταμοῦ ἐκβολαί κζ νθ γο (νυν Σπεϊ / Spey)
Τούεσις εἴσχυσις κζ νθ (Τβεσις νυν Ντι / Dee)
Καίλιος ποταμοῦ ἐκβολαί κζ νη δ (νυν Τουμμελ, Τουμελ, Tummel, Τάι, Τάυ / Tay, Εαρν / Earn)
Ταιζάλων ἄκρον κζ νη
Δηούα ποταμοῦ ἐκβολαί κ νη (Δηβας – νυν Τουιντ / Tweed)
Ταούα εἴσχυσις κε νη γ (Ταβας – νυν Φορθ / Forth)
Τίνα ποταμοῦ ἐκβολαί κδ νη (νυν Τυνα, Τινα, Τυνε, Τινε / Tyne)
Βοδερία εἴσχυσις κβ νθ (νυν Τις / Tees)
Ἀλαύνου ποταμοῦ ἐκβολαί κα γ νη (Ἀλαβνος - νυν Αιρε / Aire, Βαρφε / Wharfe, Ουρε / Ure, Ντερβεντ / Derwent)
Οὐέδρα ποταμοῦ ἐκβολαί κ νη (Βέδρας – νυν Τρεντ / Trent)
Δοῦνον κόλπος κ δ νζ
Γαβοαντουΐκων εὐλίμενος κόλπος κα νζ- Γαβοαντοβίκων
Ὀκέλου ἄκρον κα δ ν γο
Ἄβου ποταμοῦ ἐκβολαί κα ν (νυν Βιρθαμ / Witham)
Μεταρὶς εἴσχυσις κ νε γο (νυν Νενε, Νεν / Nene)
Γαριέννου ποταμοῦ ἐκβολαί κ γ νε γο (νυν Γιαρε, Γιαρ / Yare)
Ἐξοχή κα δ νε ιβ
Σιδουμάνιος ποταμοῦ ἐκβολαί κ νε (νυν Στουρ / Stur)
Ταμήσα εἴσχυσις κ νδ (Ταμήσας – νυν Τάμεσις / Thames). Κάποιοι ισχυρίζονται ότι μπορεί να η περιοχή Τεμέση που αναφέρεται στην Οδύσσεια του Ομήρου (α΄, 184) και στην οποία επήγε ο Μέντης του Αγχιάλου.[27]
μεθ᾽ ἣν τὸ Κάντιον ἄκρον κβ νδ
Οἰκοῦσι δὲ τὰ μὲν παρὰ τὴν ἀρκτικὴν πλευρὰν ὑπὸ μὲν τὴν ὁμώνυμον χερσόνησον Νοουάνται / Νοβάνται παρ᾽ οἷς εἰσι καὶ πόλεις αἵδε·
Λουκοπιβία ιθ ξ γ
Ῥεριγόνιον κ ξ γο
Ὑφ᾽ οὓς Σελγοοῦαι / Σελγόβαι, παρ᾽ οἷς πόλεις αἵδε·
Καρβαντόριγον ιθ νθ
Οὔξελλον ιη νθ γ
Κόρδα κ νθ γο
Τριμόντιον ιθ νθ
Τούτων δὲ πρὸς ἀνατολὰς Δαμνόνιοι μὲν ἀρκτικώτεροι, ἐν οἷς πόλεις αἵδε·
Κολάνικα κ δ νθ
Οὐανδόγαρα κα γ ξ - Βανδόγαρα
Κόρια κα νθ γ
Ἀλαῦνα κβ δ νθ γ - Ἀλαβνα
Λίνδον κγ νθ – αναφέρεται και το Λινδόνιον[28].
Οὐικτωρία κγ νθ - Βικτωρία
Ὠταλινοὶ δὲ μεσημβρινώτεροι· ἐν οἷς πόλεις αἵδε.
Κορία κ νθ
Ἀλαῦνα κγ νη γο - Ἀλαβνα
Βρεμένιον κα νη δ
Μετὰ δὲ τοὺς Δαμνονίους πρὸς ἀνατολὰς ἀρκτικώτεροι μὲν, ἀπὸ τοῦ Ἐπιδίου ἄκρου ὡς πρὸς ἀνατολὰς Ἐπίδιοι,
μεθ᾽ οὓς Κέρωνες
εἶτα ἀνατολικώτεροι Κρέωνες·
εἶτα Καρνονάκαι·
εἶτα Καιρηνοὶ καὶ
ἀνατολικώτατοι καὶ τελευταῖοι Κορναούιοι / Κορνάβιοι·
ἀπὸ δὲ τοῦ Λεμαννονίου κόλπου μέχρι τῆς Οὐάραρ / Βάραρ εἰσχύσεως
Καληδόνιοι
καὶ ὑπὲρ αὐτοὺς ὁ Καληδόνιος δρυμὸς,
ὧν ἀνατολικώτεροι Δεκάνται,
μεθ᾽ οὓς Λοῦγοι συνάπτοντες τοῖς Κορναουίοις / Κορναβίοις,
καὶ ὑπὲρ τοὺς Λούγους Σμέρται·
ὑπὸ δὲ τοὺς Καληδονίους Οὐακομάγοι / Βακομάγοι, παρ᾽ οἷς πόλεις αἵδε·
Βαννατία κδ νθ
Ταμία κε νθ γ
Πτερωτὸν στρατόπεδον κζ δ νθ γ
Τούεσις κ δ νθ - Τβεσις
Ὑπὸ δὲ τούτους δυσμικώτεροι μὲν Οὐενίκωνες / Βενίκωνες, ἐν οἷς πόλις ἥδε·
Ὄρρεα κδ νη δ
Ἀνατολικώτεροι δὲ Ταίζαλοι καὶ πόλις ἥδε·
Δηουάνα κ νθ - Δηβάνα
Πάλιν δ᾽ ὑπὸ μὲν τοὺς Σελγοούας / Σελγοβας καὶ τοὺς Ὠταλινοὺς διήκοντες ἐφ᾽ ἑκάτερα τὰ πελάγη
Βρίγαντες, ἐν οἷς πόλεις αἵδε – Οι Βρίγες είναι θρακικό έθνος, βλ. Στέφ. Βυζ. Ηρωδ.
Ἐπίακον ιη νη
Οὐινοούιον ιζ γ νη – Βινοούιον, Βινοβιον
Κατουρακτόνιον κ νη
Κάλαγον ιθ νζ δ
Ἰσούριον κ νζ γο
Ῥιγόδουνον ιη νζ
Ὀλίκανα ιθ νζ
Ἐβόρακον, Λεγίων Νικηφόρος κ νζ γ – Εβόρακον, νυν Γιορκ / York
Καμουλόδουνον ιη νζ δ
Πρὸς οἷς παρὰ τὸν Εὐλίμενον κόλπον Πάρισοι καὶ πόλις
Πετουαρία κ γο ν γο
Ὑπὸ δὲ τούτους καὶ τοὺς Βρίγαντας οἰκοῦσι δυσμικώτατοι μὲν Ὀρδοούικες / Ὀρδοβίκες, ἐν οἷς πόλεις·
Μεδιολάνιον ι δ ν γο
Βραννογένιον ι δ ν δ
Τούτων δ᾽ ἀνατολικώτεροι Κορναούιοι, ἐν οἷς πόλεις αἵδε·
Δηοῦα / Δηβα / Θήβα, Λεγίων κ Νικηφόρος ιζ ν δ
Οὐιροκόνιον ι δ νε δ - Βιροκόνιον
Μεθ᾽ οὓς Κοριτανοὶ, ἐν οἷς πόλεις
Λίνδον ιη γο ν - Λίνδος
Ῥάται ιη νε
Εἶτα Κατουελλαυνοὶ, ἐν οἷς πόλεις·
Σαλῖναι κ δ νε γ
Οὐρολάνιον ιθ γ νε - Βρολάνιον
Μεθ᾽ οὓς Ἰκενοὶ, παρ᾽ οἷς πόλις
Οὐέντα κ νε γ - Βέντα
Καὶ ἀνατολικώτεροι παρὰ τὴν Ταμήσα εἴσχυσιν Τρινοούαντες / Τρινοβαντες, ἐν οἷς πόλις
Καμουλόδουνον κα νε
Πάλιν δὲ ὑπὸ τὰ εἰρημένα ἔθνη δυσμικώτατοι μὲν Δημῆται, ἐν οἷς πόλεις αἵδε·
Λουέντινον ιε δ νε
Μαρίδουνον ιε νδ γο
Τούτων δ᾽ ἀνατολικώτεροι Σίλυρες, ἐν οἷς πόλις
Βούλλαιον ι γ νε
Μεθ᾽ οὓς Δοβοῦνοι καὶ πόλις
Κορίνιον ιη νδ
Εἶτα Ἀτρεβάτιοι καὶ πόλις
Καλκοῦα ιθ νδ δ - Καλκούη
Μεθ᾽ οὓς ἀνατολικώτατοι Κάντιοι, ἐν οἷς πόλεις·
Λονδίνιον κ νδ - Λονδίνο
Δαρούερνον κα νδ
Ῥουτουπίαι κα δ νδ
Πάλιν τοῖς μὲν Ἀτρεβατίοις καὶ τοῖς Καντίοις ὑπόκεινται Ῥῆγνοι καὶ πόλις
Νοιόμαγος ιθ δ νγ ιβ
Τοῖς δὲ Δοβούνοις Βέλγαι καὶ πόλεις·
Ἴσκαλις ι νγ γο
Ὕδατα θερμά ιζ γ νγ γο
Οὐέντα ιη γο νγ - Βέντα
Τούτων δ᾽ ἀπὸ δυσμῶν καὶ μεσημβρίας Δουρότριγες, ἐν οἷς πόλις
Δούνιον ιη νβ γο
Μεθ᾽ οὓς δυσμικώτατοι Δουμνόνιοι, ἐν οἷς πόλεις
Οὐολίβα ιδ δ νβ - Βολίβα
Οὔξελλα ιε νβ δ
Ταμάρη ιε νβ δ
Ἴσκα, λεγίων δευτέρα Σεβαστή ιζ νβ δ
Νῆσοι δὲ παράκεινται τῇ Ἀλουίωνος / Ἀλβίωνος κατὰ μὲν τὴν Ὀρκάδα ἄκραν
Σκητὶς νῆσος λβ γο ξ δ
Δοῦμνα νῆσος λ ξα γ
ὑπὲρ ἣν αἱ Ὀρκάδες νῆσοι
περὶ τριάκοντα τὸν ἀριθμὸν, ὧν τὸ μεταξὺ ἐπέχει μοίρας λ ξα γο καὶ ἔτι ὑπὲρ αὐτὰς ἡ Θούλη – Ισλανδία νῆσος, ἧς τὰ μὲν δυσμικώτατα ἐπέχει μοίρας κθ ξγ
τὰ δὲ ἀνατολικώτατα λα γο ξγ
τὰ δὲ ἀρκτικώτατα λ γ ξγ δ
τὰ δὲ νοτιώτατα λ γ ξβ γο
τὰ δὲ μέσα λ γ ξγ
Κατὰ δὲ τοὺς Τρινοούαντας / Τρινοβάντας νῆσοί εἰσιν δύο αἵδε·
Τολιάτις νῆσος κγ νδ γ
Κώουνος νῆσος κδ νδ - Κώβνος
Ὑπὸ δὲ τὸν Μέγαν λιμένα
νῆσος Οὐηκτὶς / Βηκτὶς, ἧς τὸ μέσον ἐπέχει μοίρας ιθ γ νβ γ – από άλλους αναφέρεται η νήσις Ίκτις – νυν Wighi, νήσος του Βρεττανικού Ωκεανού.
Τέλος, αναέρονται και οι «Αιβούδαι, νήσοι πέντε της Βρεττανικής»[29].
ΠΗΓΗ: Science Fandom. Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις" (απόσπασμα). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,
[1] βλ. Στράβ. 1/4.2-5 κ.ά., Πολύβ. 34/5.2 κ.ε.
[2] 1- lb, 14015, εκδ. H.J. Mette, Pytheas von Massalia, Βερολίνο, 1952.
[3] Ετυμ. Μ., Ετυμ. Συμ. Παρθ. Ερωτ. 30.1-2.
[4] Ως ανατολικός Ωκεανός αναφέρεται ο Σκυθικός.
[5] Ανών. Γεωγρ. 45.6.
[6] Fr, geogr. 53.1.
[7] Ποσειδώνιος fr. 285a.1.
[8] Ψευδο-Πλούταρχος Plac. Phil. 911.B.8.
[9] Ευσέβ. Σχολ. Pra.Ev. 5.17.5.4 και 10.28.1.
[10] Κάποιοι τον ετυμολογούν από την ελληνική βέλος, κατ’ εξοχήν ιατρικό εργαλείο.
[11] Στράβ. 4/4.6.
[12] Κατ’ άλλους, ο τόπος των Ηλυσίων πεδίων ήταν στην Βοιωτία. Οπότε ξαναδένει η Ιστορία με τον Θηβαίο Ηρακλή που εξιστόρησα πιο πάνω. – βλ. Βιργ. Αιν. V 731, Natalis Comes Mythologiae III 19. Στρ. Γεωγραφικά A 2, Πλούτ. Βίοι Παράλληλοι: Σερτώριος Η, Ι. Τζέτζης «Εις Λυκόφρονα», 1204.
[13] Σημαντικός αρχαίος Έλλην γραμματικός, από την Αλεξάνδρεια, ο θεμελιωτής του συντακτικού. Ήταν τόσο πτωχός, που δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να αγοράσει παπύρους για να γράψει, και αναγκαζόταν να χρησιμοποιεί όστρακα… Γι’ αυτό και δεν σώθηκαν πολλά από τα σπουδαία έργα του [Περί αντωνυμιών, Περί επιρρημάτων, Περί συνδέσμων, Περί συντάξεως (4 βιβλία), Περί μερισμού των του λόγου μερών (4 βιβλία), Περί ονομάτων, ήτοι ονοματολογικόν, Περί ρημάτων, ήτοι ρηματικόν (5 βιβλία)]! Πέθανε μέσα στην φτώχεια στην πλούσια Αλεξάνδρεια!
[14] ΠΗΓΗ: Μεουρσίου Ύπόμνημ. Εις Απολλ. κεφ. ιστ', σελ. 115.
[15] Γεωγρ. Αδέσπ. 1.5.
[16] Βλ. Μαρκιανός «Περίπλους», απόδοση Γ. Λεκάκης. Ο Μαρκιανός ο Ηρακλειώτης ήταν από την Ηράκλεια του Πόντου (ΠοντοΗράκλεια) όπυ έγραψε περί το 400 μ.Χ. Περιγράφει το Novantae (νυν Mull of Galloway) ως το βορειότερο σημείο της Βρετανίας.
Ο «Περίπλους της Έξω Θαλάσσης» / Periplus maris exteri, εξεδόθη από τον Μύλλερ το 1855 και το 1882 (Karl Wilhelm Ludwig Müller «Geographi Graeci Minores», εκδ. Firmin-Didot & Co., 1882), τον Σοφ (Wilfred Harvey Schoff «Periplus of the Outer Sea, East and West, and of the Great Islands Therein», εκδ. Commercial Museum, Φιλαδέλφεια, 1927), κ.ά.
[17] Paus. 8.43.4.
[18] Dionys. Per. 566.
[19] Aristot. de Mund. 3, Ptol. 2.2.1, 3.1, Plb. 3.57, Strab. ii. p.93
[20] Ibid. 283.
[21] Arist.Mu.393b12.
[22] D.S.l.c., Plu.Caes.16, 2.419e, 941a, Ptol.Geog.1.15.7, Paus.l.c., Gal.19.344, Hdn.2.15.1, 5, 3.7.1, D.C.39.50.1, 76.12.5. D. C. 59.21.
[23] Με το όνομα Βρεττία / Βρεττανίδα είναι γνωστή και μια νήσος στον Αδρία ποταμό, με επ’ αυτής το Βρέττιον. Οι Έλληνες την λένε Ελαφούσσα. Το εθνικό κάνει Βρεττιανός / Βρεττιανή, οι δε κάτοικοι λέγονται Βρέττιοι – βλ. Πολύβ. Στέφ. Βυζ. Εκαταίος, Θεόπομπος, Κλ. Πτολ.
Υπήρχε και η πόλις των Τυρρηνών / Ετρούσκων Ελλήνων, Βρέττος στην Βρεττία χώρα της Καλαβρίας της Μεγάλης Ελλάδος, ονοματισθείσα από τον Βρέττο, τον υιό του Ηρακλή και της Βαλητίας (θυγατρός του Βαλήτου). Οι κάτοικοί της ελέγοντο Βρέττιοι. Η Ιταλία, πριν ονομασθεί από τους Αρκάδες έτσι, ελέγετο Βρεττία, είτα Οινωτρία, και τέλος Ιταλία – βλ. Αντίοχος, Στέφ. Βυζ.
Βρεττία και το όνομα νύμφης, από την οποία ονομάσθηκε η Αβρεττηνή χώρα της Μυσίας – βλ. Στεφ. Βυζ.
[24] AB 223. Σήμερα ξέρουμε το πετρέλαιο μπρεντ / brent.
[25] Ar.Fr.629 (dub.), D.S.16.15.
[26] Μαρκιανός «Περίπλους».
[27] Κατ’ άλλους, η Τεμέση του Ομήρου είναι η Ταμασσός Κύπρου. Σε κάθε περίπτωση και αυτό το βρετανικό τοπωνύμιο, υπάρχει ως ελληνική ρίζα.
[28] Μαρκιανός «Περίπλους».
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου