Η ΤΑΡΤΑΡΙΑ, η ΚΙΝΑ, το ΘΙΒΕΤ και ο Μέγας Αλέξανδρος…

 

Του Γιώργου Λεκάκη

«Αναμνήσεις από ένα ταξείδι σε ΤΑΡΤΑΡΙΑ, KINA και ΘΙΒΕΤ» / «Souvenirs dun voyage dans la Tartarie, le Thibet et la Chine pendant les années 1844, 1845 et 1846» ήταν ο τίτλος ενός πονήματος του Evariste Huc, το οποίο εξεδόθη στην πόλη των Παρισίων, το 1850 και από την Librairie de Adriene le Clere et Cie, το 1853.

Ο χάρτης της περιοχής κατά Huc και Gabet.

Ήταν σε δύο τόμους, σε σχήμα 8o, 440 + 518 σελ., και συμπεριελάμβανε και έναν αναδιπλούμενο χάρτη (που εικονίζεται ανωτέρω).

Ο Évariste Régis Huc, C.M., γνωστός και ως αββάς / Abbé Huc (1813–1860), ήταν Γάλλος, καθολικός ιερέας, λαζαρίτης ιεραπόστολος. Έγινε διάσημος με αυτό το έργο. Ειδικώς για το τότε σχεδόν άγνωστο Θιβέτ. Αυτός και ο σύντροφός του, Τζόζεφ Γκαμπέτ / Gabet, ήταν οι πρώτοι Ευρωπαίοι που είχαν φθάσει στην Λάσα από τον Τόμας Μάνινγκ το 1812.

Από το 1850 που εξεδόθη στην πόλη των Παρισίων, εδημοσιεύθη και στα αγγλικά (1851), γερμανικά (Λειψία 1855), ολλανδικά, ισπανικά, ιταλικά, σουηδικά, ρωσικά, τσέχικα (Πράγα, 1887) και ακολούθησαν εικονογραφημένες, απλοποιημένες εκδόσεις, για μαθητές, και συντομότερες[1]!

Η εκτίμησή του Huc για τα θιβετιανά ήθη και την θρησκεία δεν έγινε ευπρόσδεκτη από την Εκκλησία του: «επεσήμανε ομοιότητες μεταξύ των βουδιστικών και ρωμαιοκαθολικών τελετών με αφέλεια», γράφει ο «Index / Δείκτης».[2] Η καταγραφή των ταξειδιών του στερείται ακριβών επιστημονικών δεδομένων.[3] Όλο το έργο σχεδόν επικρίθηκε, αφού θεωρήθηκε από την δυτικοευρωπαϊκή χριστιανική άποψη…

Αλλά ας πάμε στην «σχεδόν» μυθική γη της Ταρταρίας…

Η Ταρταρία είναι θεωρητικά η γη των Τατάρων. Η προσθήκη ενός επιπλέον «ρ» ετέθη για την ταύτισή της με τον ελληνικό μυθολογικό Τάρταρο, που (κακώς αργότερα, με την χριστιανική παράφραση) συνδέθηκε με την κόλαση[4]. Έτσι τα ελληνικά Τάρταρα (*) και η Ταρταρία, δεν φαίνεται να έχουν σχέση…

Ο ελληνικός Τάρταρος, έγινε Ταρταρία / Tartaria στα λατινικά > Tartary, Tartarie, Tartarei, Тартария, Tartariya, Tatary, κλπ. και εν τέλει μια θρυλική περιοχή από την Κασπία έως τον Ειρηνικό, στην βόρεια Ασία, στην Σιβηρία…

Για πρώτη φορά, ο όρος "Tartaria" αναφέρεται γύρω στο 1173 από τον περιηγητή Benjamin Tudelsky, εκ Ναβάρας, ο οποίος έγραψε για «την θιβετιανή επαρχία Tartaria... (η οποία κείται) προς την κατεύθυνση του Τουρκεστάν και του Τανσούτ / Tanshut / Tanchut, στα βόρεια του Μογκολιστάν»…

Οι Δυτικοευρωπαίοι κοσμογράφοι (γεωγράφοι) διαμόρφωσαν την εικόνα της ταρταρίας / Βόρειας-Κεντρικής Ασίας ως μιας χώρας που περιβάλλεται από βουνά, όπου κατοικούνταν μυθικά πλάσματα και τέρατα, που σχετίζονταν με τον Μέγα Αλέξανδρο, τους Γωγ και Μαγώγ / Gog, Magog.

Το Τάρταρο (> Τα Τάρταρα) συνδέθηκε, ήδη στον Πρώιμο Μεσαίωνα, με τις δέκα χαμένες φυλές του Ισραήλ, που έκλεισε ο Μέγας Αλέξανδρος. Οι εβραίοι από τον 9ο αιώνα, συνδέθηκαν με τους Μογγόλους, εκδιωγμένοι εκεί από τον Ασσύριο βασιλιά.[5] Εβραίοι παγιδευμένοι στα βουνά της Κεντρικής Ασίας εμφανίζονται και σε γερμανικούς και ιταλικούς χάρτες του 15ου αιώνος.

Κατά τον Άγγλο χρονικογράφο Ματθαίο του Παρισιού, οι Τάρταροι ανήκουν στους «λαούς που έκλεισε ο Μέγας Αλέξανδρος στα βουνά πέρα ​​από την Κασπία Θάλασσα μέχρι το τέλος του κόσμου» και «με την έναρξη του τέλους του κόσμου, τα Τάρταρα θα ελευθερωθούν, για να διαπράξουν μεγάλη σφαγή»[6]…

Ο Καταλανικός Άτλας (1375), που συνέταξε ο εβραίος χαρτογράφος από την Μαγιόρκα Ισπανίας, Abraham Cresques, συνοδεύει την περιοχή από ένα κρυπτογραφημένο(;) σχόλιο: «Τα Κασπία βουνά, στα οποία ο Αλέξανδρος [Μακεδόνας] είδε δένδρα τόσο υψηλά που οι κορυφές τους άγγιζαν τα σύννεφα. Εδώ θα είχε χαθεί, εάν ο Σατανάς δεν είχε αποκαλύψει το σχέδιό του. Και, σύμφωνα με το σχέδιό του, ο Αλέξανδρος κλείδωσε εδώ τους Τάρταρους Γωγ και Μαγώγ και τους έφτιαξε δύο μεταλλικά είδωλα, κάτι που υποδεικνύεται... Κλείδωσε επίσης διάφορες φυλές που έτρωγαν οποιοδήποτε ωμό κρέας χωρίς δισταγμό. Ο Αντίχριστος θα έρθει μαζί τους και το τέλος τους θα είναι φωτιά που θα πέσει από τον ουρανό και θα τους καταστρέψει»[7]…

Ως μάχη νίκης του Αλεξάνδρου με τους Ταρτάτους υποδεικνυόταν η μάχη του με τον Πώρο / Πορ (= πόρος, πέρασμα).[8]

Και ο Μάρκο Πόλο, σε μια από τις ιστορίες ισχυρίστηκε, ότι είδε τα Τάρταρα τα ηττημένα από τον Αλέξανδρο (πιθανότατα από το «Ρομάντζο του Αλέξανδρου»).[9]

(*) Ο Τάρταρος ήταν σύζυγος της Γαίας. Ο Τάρταρος ήταν η προσωποποίηση του χάσματος που βρισκόταν στα βάθη της γης. Παρουσιάσθηκε αμέσως μετά το Χάος και την Γαία. Παιδιά του από την Γαία  ήταν ο Θάνατος, η Έχιδνα και ο Τυφωέας / Τυφώνας (αν και για τον τελευταίο υπάρχει η εκδοχή που μητέρα του από τον Τάρταρο ήταν η Ταρτάρα). Ίσως και το τέρας («καυκάσιος αετός») που έτρωγε το «συκώτι» του Προμηθέα – αν και ούτε αετός ήταν, ούτε το συκώτι του έτρωγε.- ΠΗΓΕΣ: Υγίν. αστρ. 2/15.3, μύθ. 152.1, Ησ. Θεογ.116-119, 821-822, Απολλόδ. 1/6.3, 2/1.2, Σοφοκλής (Οιδ. Κολ.1574 κ.ε.), Hes. Th.822, S. OC1574. Γ. Λεκάκης "Προμηθέας Δεσμώτης".

Πέραν της ετυμολογίας, στα ελληνικά σημαίνει ο απέραντος, ο κελαινός. Οι αρχαίοι μας συγγραφείς γράφουν «Ταρτάρου μελαμβαθὴς κευθμών» (ib.221) και «σκότον νέμονται Τάρταρόν θ’ ὑπὸ χθονός» (Id.Eu. 72, cf. LXXJb.40.15, 41.23).

ΠΗΓΕΣ: Pi.P.1.15, Nic.Th.203, Hes.Th.119,841, St.Byz., Sch.Il.1.312, Il.8.13,481, Hes.Th.807, h.Ap.336, h.Merc.256,374, Hes.Sc.255, A.Pr.154, 1051. 

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις". Γ. Λεκάκης "Ελληνική Βιβλιογραφία". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.5.2020.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

- Connell Charles W. «Western Views of the Origin of the 'Tartars': An Example of the Influence of Myth in the Second Half of the Thirteenth Century», στο «The Spiritual Expansion of Medieval Latin Christendom: The Asian Missions», James D. Ryan (εκδ.), εκδ. Routledge, Λονδίνο-Νέα Υόρκη, 2016.

- Gorshenina S. M. «Η Κεντρική Ασίας: μεταξύ επιστήμης και γεωπολιτικής», έκδ. Πανεπιστήμιο George Washington, Ουάσιγκτον, 2019.

- Yurchenko A. G. «Η Μογγολική Αυτοκρατορία στον Καταλανικό Άτλαντα του 1375» στα Mongolika-VIII, I. V. Kulganek, Petersburg Oriental Studies, Αγία Πετρούπολη, 2008.

- Westrem Scott D. «Against Gog and Magog - Text And Territory: Geographical Imagination in the European Middle Ages» επιμ. S. Tomasch, S. Gilles εκδ. University of Pennsylvania Press, Φιλαδέλφεια, 1998.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Όπως σε μετάφραση από την Julie Bedier ως «High Road in Tartary» (1948).

[2] Βλ. Max Müller «Chips from a German Workshop», στο Essays on the Science of Religion, v. I, σελ. 187.

[3] Chisholm (1911), σελ. 846.

[4] Βλ. M. C. Elliott «The Limits of Tartary: Manchuria in Imperial and National Geographies», στο The Journal of Asian Studies, 59 (3): 603–646. doi:10.2307/2658945, 2000.

[5] βλ. και Ρότζερ Μπέικον, Ricoldo da Montecroce, κ.ά.

[6] Matthieu Paris «Grande Chronique de Matthieu Paris», εκδ. Α. Huillard-Bréholles. - Paulin, Libraire-editeur, 1840.

[7] Βλ. Westrem, 1998 , σελ. 62. Yurchenko, 2008 , σελ. 56. Gorshenina, 2014 , σελ. 240.

[8] Βλ. Gorshenina, 2014 , σελ. 118.

[9] Βλ. Gorshenina, 2014 , σελ. 115, 118-119. Connell, 2016 , σελ. 116-121.

arxeion-politismou.gr