Χαλκιδική: Αναπάντεχα αρχαιολογικά ευρήματα

 

Αγρέπαυλη (3ος-6ος αι. μ.Χ.) στο Πολύχρονο, στη θέση όπου βρίσκονταν τα νεκροταφεία της αρχαίας πόλης Αιγή.

Ο συνταξιούχος Αναγνώστης Ανεστίδης είχε βγάλει βόλτα τον σκύλο του, όπως έκανε κάθε πρωί, στην παραλία της Φούρκας. Ηταν η επόμενη μέρα μιας σφοδρής καταιγίδας που έπληξε τη χερσόνησο της Κασσάνδρας Χαλκιδικής. Η θάλασσα είχε καλμάρει, αλλά τα τεράστια κύματα της προηγούμενης νύχτας είχαν αφήσει στη στεριά σκηνές αποκάλυψης. Ο κ. Ανεστίδης, περπατώντας κατά μήκος της ακτής, ελάχιστα μέτρα από το σπίτι του, ανάμεσα σε πέτρες, ξύλα, κλαδιά, άμμο και χώματα, είδε ένα άγαλμα. Προσπάθησε να το αποκολλήσει από τη λασπώδη θέση του, αλλά το φορτίο ήταν βαρύ. Το έδεσε με ένα σχοινί, το έσυρε μέχρι το σπίτι του και χωρίς δεύτερη σκέψη τηλεφώνησε στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Ορους. «Βρήκα ένα γυναίκειο άγαλμα», είπε, κρίνοντας από τους βοστρύχους του. Το σπουδαίο εύρημα, όπως διαπίστωσαν οι αρχαιολόγοι, ήταν, τελικά, το τμήμα ενός μαρμάρινου αρχαϊκού κούρου. Σώζεται σε μέτρια κατάσταση, το μέγεθός του είναι μικρότερο του φυσικού, αλλά, δεδομένου ότι οι αρχαίοι κούροι σπανίζουν στη Μακεδονία, θεωρείται μοναδικό.

Ο κούρος δεν το μόνο αναπάντεχο εύρημα. Ακραία καιρικά φαινόμενα στη Φούρκα, το φθινόπωρο του 2020 και το 2021, έφεραν στην επιφάνεια σπαράγματα εγκαταστάσεων εργαστηρίου κεραμικής, όμοια με τον κλίβανο της αρχαϊκής, κλασικής και ελληνιστικής περιόδου που εντοπίστηκε στη γειτονική αρχαία Μένδη. Από τη μετακινούμενη άμμο ανασύρθηκαν η άνω όψη από την εσχάρα του κλιβάνου, πιθάρια κεραμικά και πλήθος θραυσμάτων ελληνιστικών εμπορικών αμφορέων της λεγόμενης «ομάδας Παρμενίσκου», που δείχνουν κεραμική παραγωγή, εκτός από την Πέλλα και την Τορώνη, και στην ευρύτερη περιοχή της αρχαίας Μένδης.

Ο κλίβανος κοσμεί την αφίσα της 34ης συνάντησης (διαδικτυακή και φέτος) για το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη (10-11 Μαρτίου), όπου θα παρουσιασθούν, εκτός από τα ευρήματα της Φούρκας, η πλούσια σοδειά κινητών και ακίνητων ευρημάτων που κατάφεραν να διασώσουν οι αρχαιολόγοι της Χαλκιδικής από την οικιστική ανάπτυξη στη χερσόνησο της Κασσάνδρας. Σωστικές ανασκαφές σε χώρους ανέγερσης ξενοδοχειακών μονάδων, σε παραθαλάσσια ιδιωτικά οικόπεδα, μέσα και δίπλα σε σύγχρονους οικισμούς αποκάλυψαν αρχαιότητες στην Αθυτο, στην Καλλιθέα, στην Κρυοπηγή, στο Πολύχρονο, στο Παλιούρι, στη Σάνη, επιβεβαιώνοντας ότι η Χαλκιδική δεν είναι μόνο καλοκαιρινός τουριστικός προορισμός, αλλά μια περιοχή με αδιάλειπτη Ιστορία από τους αρχαίους έως τους νεότερους χρόνους.

Τα ευρήματα προέρχονται από γνωστές αρχαίες πόλεις και άγνωστες θέσεις της χερσονήσου. Ανάμεσά τους η αρχαία Αφυτις. Ιδρύθηκε από Ερετριείς αποίκους κατά τον μεγάλο ελληνικό αποικισμό (από τα μέσα του 8ου έως τα μέσα του 7ου αι. π.Χ.), άκμασε μέχρι και τη ρωμαιοκρατία και διατηρήθηκε στην ίδια θέση έως σήμερα. Οι έρευνες σε ιδιόκτητα οικόπεδα στην Αθυτο, στο κέντρο του σύγχρονου οικισμού, αποκάλυψαν λείψανα κτιρίου και τμήμα λιθόστρωτου δρόμου (5ος αι. π.Χ.), ενώ δυτικά της κοινότητας ανασκάφηκαν συστάδες τάφων (5ος – α΄ μισό 4ου αι. π.Χ.) από το αρχαίο νεκροταφείο με πλούσια κτερίσματα (πήλινα και χάλκινα αγγεία, χρυσά, αργυρά και χάλκινα κοσμήματα, στλεγγίδες, ειδώλια και παιδικά παιχνίδια) σε ταφές κυρίως νέων και παιδιών.

Κλίβανος της αρχαϊκής, κλασικής και ελληνιστικής περιόδου. 

Μια παραθαλάσσια έπαυλη (Villa maritima) της ύστερης αρχαιότητας με περίστυλη αυλή και βαλανείο (λουτρό) έφεραν στο φως ανασκαφές σε δύο παραθαλάσσια οικόπεδα του Πολύχρονου, στη θέση όπου βρίσκονταν τα νεκροταφεία της αρχαίας πόλης Αιγή. Η εγκατάσταση ανήκε, πιθανότατα, σε Ρωμαίο πολίτη της Κασσάνδρειας, ρωμαϊκή αποικία στην οποία είχε διανεμηθεί γη σε βετεράνους στρατιωτικούς.

Τη λύση της απόσπασης και επανατοποθέτησης επέλεξαν οι αρμόδιες υπηρεσίες για τμήμα σωζόμενου κτίσματος από αγροτική εγκατάσταση ελληνιστικών χρόνων, που αποκάλυψαν οι εργασίες για την ανέγερση ξενοδοχειακής μονάδας στη θέση «Ξυνά» στο Κάνιστρο Παλιουρίου. Το κτίσμα διατηρείται πλέον σε άλλη θέση μέσα στον χώρο των ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων.

Αρχαιότητες του 4ου αι. π.Χ. ανέδειξαν οι ανασκαφές και στη σημερινή Καλλιθέα, όπου βρίσκεται το εμβληματικό ιερό του Αμμωνα Δία. Στη Μικρή Κύψα, νότια της Σάνης, εντοπίστηκαν διάσπαρτα οικιστικά ίχνη των ύστερων ρωμαϊκών και παλαιοχριστιανικών χρόνων σε έκταση εννέα στρεμμάτων, ενώ στον οικισμό της Κρυοπηγής η έρευνα περιορίστηκε σε 13 τάφους αγνώστου έως τώρα νεκροταφείου του 4ου αι. μ.Χ., κτερισμένους με νομίσματα, αβαφή αγγεία και χάλκινα κοσμήματα.

Γ. Μυρτσιώτη

Πηγή: Καθημερινή