ΣΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΙΠΠΩΝ - ΤΟΥ MAURITZ WAGENVOORT

  ΣΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΙΠΠΩΝ - ΤΟΥ MAURITZ WAGENVOORT

(Μια γλαφυρή περιγραφή των ερειπίων των Φιλίππων, δημοσιευμένη στο τεύχος της 16ης Μαρτίου 1903, της εφημερίδας της ισραηλιτικής κοινότητας Θεσσαλονίκης «JOURNAL DE SALONIQUE»)

Οι ταξιδιώτες που κινούνται από την Δράμα προς την Καβάλα ή αντίστροφα, μένουν έκθαμβοι, όταν βλέπουν, στο μέσον της διαδρομής, σαν συνέχεια της πύλης του πανδοχείου, που χρησιμεύει για την ανάπαυση των ταξιδιωτών, (σημ. μεταφραστή: Ο περιηγητής αναφέρεται στο χάνι, τα ερείπια του οποίου φαίνονται σήμερα δίπλα στην προϊστορική τούμπα του Ντικιλί τας), έναν πελώριο, τετράγωνο μονόλιθο, λίγο λεπτότερο στη βάση, σε σύγκριση με το επάνω άκρο του. Τι είναι αυτός ο μονόλιθος; Πιστεύεται ότι πρόκειται για ταφικό μνημείο, πλην όμως, οι ανασκαφές που διενεργήθηκαν επί τόπου, δεν έφεραν τίποτε στο φως. (Ίσως, βέβαια, αυτές οι ανασκαφές να μην έγιναν σε αρκετό βάθος). Άλλοι υποθέτουν πως ο μονόλιθος μπορεί να ήταν η βάση του αγάλματος ενός αλόγου. Η πρώτη υπόθεση φαίνεται πιο ακριβής (αξιόπιστη), όπως θα δούμε πιο κάτω. Οι επιγραφές που φέρει πάνω του ο μέγας αυτός λίθος έχουν σβηστεί κι ο λόγος είναι ο ακόλουθος: Ο μύθος ήθελε, η σκόνη από αυτό τον λίθο να κάνει καλό στις στείρες γυναίκες. Αυτές οι τελευταίες, μια συγκεκριμένη στιγμή του έτους, έρχονταν στους Φιλίππους, έξυναν το μονόλιθο κι έπαιρναν απ’ αυτόν λίγη σκόνη. Οι στείρες γυναίκες, που κατέφευγαν σ’ αυτό το επινόημα (τέχνασμα), πρέπει να ήταν πολυάριθμες, γιατί η ποσότητα των κομματιών που έχουν αφαιρεθεί από τον λίθο είναι αρκετά σημαντική. Σήμερα, εκείνος ο μύθος έδωσε την θέση του σ’ έναν άλλο: Η σκόνη του μονολίθου θεωρούνταν αποτελεσματική ενάντια στην ελονοσία. Αυτή η τελευταία ενδημούσε μόνιμα στην περιοχή και αντιλαμβάνεται κανείς, με πόση ένταση πρέπει να γίνονταν τα ξυσίματα του λίθου.

Η οδός που οδηγεί από τους Φιλίππους στη Νεάπολη (Καβάλλα) αποτελούσε τμήμα της αρχαίας Εγνατίας οδού. Λένε πως εκείνη η οδός είχε κατασκευαστεί, προκειμένου να επιτρέπει στις ρωμαϊκές λεγεώνες να πηγαίνουν από την Ρώμη στο Βυζάντιο. Φθάνοντας στην Αδριατική, από την πλευρά της ιταλικής χερσονήσου, η οδός ξανάρχιζε, στην ακτή, από το Δυρράχιον (σήμερα Durazzo). Πρόκειται για την ίδια Εγνατία οδό, που διέσχιζε την Θεσσαλονίκη, μπαίνοντας σ’ αυτήν από τη χρυσή πύλη, περνώντας κάτω από την αψίδα του θριάμβου, που είχε κατασκευαστεί προς τιμή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου (σημ. μεταφρ.: εδώ, προφανώς, ο περιηγητής είχε λαθεμένη πληροφόρηση) και συνεχίζοντας, μέσω της Αμφιπόλεως, (που σήμερα έχει εξαφανιστεί), των Φιλίππων κλπ., έφθανε μέχρι το Βυζάντιο.

Το σημείο της ρωμαϊκής οδού, όπου βρίσκεται ο μονόλιθος, είναι μια οδός τάφων. Ο αρχαίος κόσμος ήθελε, οι μεγάλες οικογένειες να θάβουν τους νεκρούς τους στα άκρα μεγάλων οδών. Αυτό το έθιμο είχε δύο σκοπούς: Πρώτον, ο νεκρός δεν αφηνόταν μόνος. Δεύτερον, οι περαστικοί σταματούσαν στο δρόμο, μπροστά στους τάφους, οι οποίοι περιείχαν τα υπολείμματα του ανθρώπου, τον οποίο υποδείκνυε το σήμα (του τάφου), αναπαύονταν στη σκιά των σαρκοφάγων και απέδιδαν τιμές στο νεκρό, προτού ξαναπάρουν το δρόμο τους. Ακόμη και σήμερα, διαβάζει κανείς πάνω στις αρχαίες, επιτύμβιες στήλες, αυτό το σύντομο επίγραμμα: «σταμάτα, ταξιδιώτη!», το οποίο επιβεβαιώνει το νόημα της αρχαίας παράδοσης. Το τμήμα της οδού που οδηγεί από τον λιμένα της Νεαπόλεως στην Καβάλλα, είναι, όπως είπαμε πιο μπροστά, καλυμμένο με τάφους, πράγμα που μας κάνει να πιστεύουμε ότι ο μονόλιθος ήταν ένα νεκρικό μνημείο. Επιπλέον, μου επιβεβαίωσαν ότι κάποιος ανακάλυψε, όχι μακριά από το μονόλιθο, μια σαρκοφάγο, η οποία περιείχε τα υπολείμματα ενός πάνοπλου, ρωμαίου ιππέα.

Μέσα στον κάμπο υπάρχει το μνημείο το αποκαλούμενο Ντερεκλέρ, κίονες που πιστεύεται ότι ανήκαν σε κάποιο αρχαίο, ρωμαϊκό λουτρό. Τα κιονόκρανα φέρουν πάνω τους πολύ πλούσιες, γλυπτές παραστάσεις, με μια από τις καλύτερες, ρωμαϊκές τεχνοτροπίες και διατηρούνται πολύ καλά. Παρά την μορφή τους, που κάνει κάποιον να πιστέψει πως εκεί υψωνόταν ένα ρωμαϊκό λουτρό, οι κίονες θα μπορούσαν, επίσης, ν’ αποτελούσαν μέρος ενός Πρετόριουμ (δημοσίου, ρωμαϊκού κτιρίου – Διοικητηρίου). Εν πάση περιπτώσει, εκείνο που είναι βέβαιο είναι το ότι το οικοδόμημα ήταν διώροφο.

Πέρασα στους Φιλίππους μια ευχάριστη ημέρα. Βρίσκω την ευκαιρία να σας πω, ότι σ’ αυτό τον τόπο τοποθετώ την δράση (την πλοκή) ενός ρομάντσου, το οποίο πρόκειται να ετοιμάσω, με τίτλο «ο δημιουργός των εκκλησιών». Η ιδέα που γεννήθηκε στο μυαλό μου, στην αρχαία αυτή πόλη, απέχει λίγο από την πραγματικότητα. Η φαντασία είναι συχνά πιο όμορφη από τα πραγματικά γεγονότα. Δεν θα ταλαιπωρήσω πολύ το μυαλό μου. Δεν πρόκειται να επέμβω (να ρετουσάρω) παρά λίγα μόνο πράγματα, όσον αφορά τη ματιά μου στην περιγραφή της πόλης, των τοπίων της, των οικοδομημάτων που προστάτευε η ακρόπολή της. Κι αυτό είναι όλο.

Όχι, δεν με ταλαιπώρησε καθόλου το ταξίδι μου, διότι μου επέτρεψε να δω, ταυτόχρονα με αυτά για τα οποία ταξίδεψα, πολύ ενδιαφέροντα πράγματα, πολύβουες πόλεις, αληθινά νομίσματα της Ανατολής, συμπαθείς ομάδες ανθρώπων, χαριτωμένες και αρχέγονες τοποθεσίες.

Η επιστροφή μου στη Θεσσαλονίκη πραγματοποιήθηκε μέσω της Δράμας και των Σερρών. Σ’ αυτή την τελευταία πόλη, πέρασα μια ημέρα, πράγμα που μου επέτρεψε να δω ένα τζαμί, που αποτελούσε βυζαντινό οικοδόμημα: Το ναό της Αγίας Σοφίας, η οποία θα μπορούσε ν’ αποκατασταθεί με μεγάλη ακρίβεια. Είδα, επίσης, εκεί τον ορθόδοξο ναό της Μητροπόλεως, άθλια επισκευασμένο, από αδέξιους τεχνίτες.

Συμπερασματικά, ήταν ένα ευχάριστο ταξίδι, με λαμπρό καιρό, χωρίς κανένα επεισόδιο, από το οποίο θα κρατήσω την ωραιότερη ανάμνηση.

Mauritz Wagenvoor

Το κείμενο βρήκε και μετέφρασε ο Θόδωρος Δημ. Λυμπεράκης.