Ο φαραώ Ψαμμήτιχος ήταν γιος του Θεοκλή – λέει αρχαία ελληνική επιγραφή στο πόδι του κολοσσιαίου αγάλματος του φαραώ Ραμσή Β'!

 

Του Γιώργου Λεκάκη

Οι δίδυμοι ναοί του Αμπού Σιμπέλ[1] σκαλίστηκαν αρχικά στην πλαγιά του βουνού τον 13ο αιώνα π.Χ., κατά την διάρκεια της 19ης Δυναστείας της βασιλείας του φαραώ Οσυμανδύα / πιο γνωστό ως Ραμσή Β'. Οι τεράστιες εξωτερικές ανάγλυφες φιγούρες του Οσυμανδύα έχουν γίνει παγκοσμίως εμβληματικές. Η σύζυγός του, Νεφερτάρι, και τα παιδιά του, φαίνονται σε μικρότερες μορφές από τα πόδια του. Γλυπτά μέσα στον Μεγάλο Ναό μνημονεύουν την ηρωική ηγεσία του Οσυμανδύα στην Μάχη του Kadesh (στα νυν σύνορα Λιβάνου-Συρίας).

Αλλά μια επιγραφή, γραμμένη στα ελληνικά βρέθηκε και διαβάστηκε στο αριστερό πόδι του κολοσσιαίου καθιστού αγάλματος του φαραώ Οσυμανδύα, στην νότια πλευρά της εισόδου του ναού αναφέρει ότι:

«Όταν ο βασιλιάς Ψαμμήτιχος(*) {σ.σ. εννοείται ο Β΄ της Αιγύπτου][2] ήλθε στην Ελεφαντίνη, αυτό το έγραψαν όσοι εταξείδεψαν μαζί του (δηλ. με τον Ψαμμήτιχο) τον γιο του Θεοκλή[3], και έφθασαν πέρα από τον Κέρκη[4], όσο το επιτρέπει ο ποταμός. Αυτοί που ομιλούσαν ξένες γλώσσες (ελληνικά και καρικά, που σμίλεψαν και τα ονόματά τους στο μνημείο) οδηγούνταν από τον Ποτασίμιτο[5], και οι Αιγύπτιοι από τον Άμαση».

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις» (απόσπ.). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.3.2018.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

        - Dieter Arn. «Temples of the Last Pharaohs», εκδ. Oxford University Press, 1999.

        - Nasrallah L. S. «Archaeology and the Letters of Paul», εκδ. Oxford University Press, 2019.

(*) Ψαμμήτιχος < ψάμμος < ψάφμος < θέμα ψαφ- > ψῆφος < ρ. ψήω / ψῆν.

        - ψάμμος = ἄμμος· > ψαμμώδης παραλία. Και η αμμώδης έρημος της Λιβύης.

        - ψάμμοι (οι, πληθ.) = κόκκοι ἄμμου, αἱ ἀπ’ ἀλλήλων ἐσκεδασμέναι.

ΠΗΓΕΣ: Αἰσχύλ. Ἀποσπ. 273. Ἀριστείδ. 2.309. Αρχιμήδ. Δίων Χρυσ. 2.425. Εὐσ. Εὐαγγ. Προπ. 212C., Ἡρόδ. 3.25., 4.173. 8.71. 1.47. Ομ. Ὀδ.μ.513. Πινδ. Ὀδ.2.178. Σέξτ. Ἐμπ. π.Π. 1.130. Σοφ. Σολ. Ζ΄, 10.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Το Abu Simbel είναι μια ιστορική τοποθεσία, που περιλαμβάνει δύο τεράστιους λαξευμένους σε βράχους ναούς, στο χωριό Abu Simbel του Aswan, στην Άνω Αίγυπτο, κοντά στα σύνορα με το Σουδάν, στην δυτική όχθη της λίμνης Nasser, 230 χλμ. νοτιοδυτικά του Aswan (300 χλμ. οδικώς).

Επισήμως, ο μεγάλος ναός του Οσυμανδύα στο Abu Simbel ανακαλύφθηκε το 1813 από τον Ελβετό ανατολιστή και περιηγητή J. L. Burckhardt. Ένας τεράστιος σωρός άμμου κάλυπτε σχεδόν πλήρως την πρόσοψη και τα κολοσσιαία αγάλματά της, εμποδίζοντας την είσοδο για άλλα 4 χρόνια! Ο εξερευνητής G. B. Belzoni από τον Πάδουα έφθασε πρώτος στο εσωτερικό του, στις 4.8.1817.

[2] Βασιλιάς της 26ης Δυναστείας της Αιγύπτου, με βάση τους Σαίτες (595 π.Χ.). Ήταν ο υιός του Νέχου Β΄ / Νεχώ Β΄ / Necho II.

[3] Κοινότατο αρχαίο ελληνικό όνομα. Γνωστοί αρχαίοι Έλληνες με το όνομα Θεοκλής είναι πολλοί:

        - ο πατέρας του μάντη Κριού.

        - ο ευρετής του ελεγειακού μέτρου, Νάξιος ή Ερετριεύς (Λεξ. ΣΟΥΔΑΣ).

        - ο Αθηναίος ιδρυτής της Νάξου, της αρχαιότερης ελληνικής αποικίας στην Σικελία (735 π.Χ.) από Ευβοιώτες εποίκους από την Χαλκίδα, και Επτανησίους. – βλ. Έφορος, Στράβ. 6/2.2, Πολύαιν. 5/5.1 κ.ε., Στέφ. Βυζάντιος, Θουκυδίδης (6/3.1).

        - ο υιός του Σπαρτιάτη Ηγύλου, ξυλογλύπτης κέδρου, γνωστός από ξυλόγλυπτο ειδώλιο που απεικόνιζε ένα δένδρο με δράκοντα, και που είχε κατασκευάσει μαζί με τον γιο του, που περιγράφει ο Παυσανίας (5/17.2, 6/19.8) στην Ολυμπία. 

        - αλεξανδρινός ποιητής του 4ου-3ου π.Χ. αι. (Αθήν. 497c).

        - τραπεζίτης (4ος αι. π.Χ.) - βλ. Δημ. (53.9).

        - ο αναφερόμενος σε επίγραμμα του ποιητή του 1ου π.Χ. αι. Μελέαγρου (Ανθ. ΓΙ. 12.158).

        - Ρηγίνος φιλόσοφος και οπαδός του Πυθαγόρα (Ιάμβλιχος, 27.130).

Σχετικά επίσης τα ονόματα Θέοκλος, Θουκλής, κλπ.

[4] Ο Κέρκης βρισκόταν κοντά στον 5ο Καταρράκτη του Νείλου «καλά μέσα στο Κουσιτικό Βασίλειο».

[5] Γεννημένος στην Φαρβητό, ήταν ο διοικητής των ελληνικών και των καρικών στρατευμάτων, που εστάλησαν από τον φαραώ Ψαμμήτιχο Β', μαζί με τα αιγυπτιακά στρατεύματα, στην στρατιωτική εκστρατεία κατά της Νουβίας το 592 π.Χ.

Ο Ποτασίμτος / Ποτασίμιτος πέθανε λίγο καιρό μετά την επιτυχημένη εκστρατεία και πιθανότατα θάφτηκε στο Κομ Αμπού Γιασίν (την νεκρόπολη της Φαρβητού), όπως μαρτυρούν τα μνημεία του. Αυτά περιλαμβάνουν μια πέτρινη σαρκοφάγο, ένα πέτρινο αγγείο, που τώρα βρίσκονται στο Μουσείο του Καΐρου, τρία ushabti (βρισκονται σε Limoges, Annecy και Bologna), ένα άγαλμα του πατέρα του, Raemmaakheru, και μια στήλη του αδελφού του.

Και δεν είναι η μόνη λεηλασία που έγινε κατά του Ψαμμήτιχου, ώστε να μην μπορεί να συναρμολογηθεί η ιστορία του: Κατά την βασιλεία του Ψαμμήτιχου Β', ένα ζευγάρι οβελίσκων (ύψους άνω των 21,79 μ.) ανεγέρθηκαν στον ναό της πρώτης πόλεως της Αιγύπτου, της ελληνικής Ηλιούπολης. Πιθανότατα τους έριξαν κάτω οι βάρβαροι Πέρσες εισβολείς (525 π.Χ.). Ο Ρωμαίος αυτοκράτωρ Αύγουστος μετέφερε έναν εξ αυτών στην Ρώμη, το 10 π.Χ. Ο Οβελίσκος (που τώρα ονομάζεται "Obelisk of Montecitorio"), διαφημίζεται και χρησιμοποιείται ως… «ρωμαϊκό ηλιακό ρολόι», το περίφημο Horologium Augusti, στην Ρώμη. Το κλοπιμαίο, προϊόν αρχαιοκαπηλίας σε καιρό κατοχής, κείται σήμερα… «περήφανα» έξω από το κτήριο της Ιταλικής Βουλής!

arxeion-politismou.gr