Αφροδίτη κατά την αρχαΐα ελληνική μυθολογία και θρησκεία είναι η θεά του έρωτα, της ομορφιάς, της σεξουαλικότητας, της ηδονής, των απολαύσεων και της τεκνοποίησης. Η αντίστοιχη θεότητα των Αρχαίων Ρωμαίων ήταν η Βένους (λατινικά: Venus), ενώ παρουσιάζει και πολλά κοινά στοιχεία με την αιγυπτιακή θεά Άθωρ. Σε αυτήν οφείλει το όνομά του ο πλανήτης Αφροδίτη.
Ο μύθος
Όπως συμβαίνει με πολλές αρχαιοελληνικές θεότητες, υπάρχουν περισσότεροι του ενός μύθοι αναφορικά με την προέλευσή της. Σύμφωνα με τη Θεογονία του Ησίοδου, γεννήθηκε όταν ο Κρόνος απέκοψε τα γεννητικά όργανα του πατέρα του, Ουρανού, και τα πέταξε στη θάλασσα. Από τον αφρό προήλθε η θεά, εξ ού και το όνομά της. Κατά την Ιλιάδα του Ομήρου, είναι κόρη του Δία και της Διώνης. Ο Πλάτων υποστηρίζει στο «Συμπόσιον» πως αμφότερες οι αφηγήσεις είναι έγκυρες, αλλά αναφέρονται στη γέννηση διαφορετικών οντοτήτων: της Ουρανίας και της Πανδήμου Αφροδίτης, προστάτιδες του πνευματικού πλατωνικού εξειδανικευμένου και σαρκικού ηδονιστικού έρωτα αντίστοιχα. Παρόλο που οι εκδιδόμενες γυναίκες θεωρούσαν την Αφροδίτη προστάτιδά τους, η δημόσια λατρεία της ήταν σοβαρή, ιεροπρεπής και απέριττη.
Εξαιτίας της ομορφιάς της και του σωματικού της κάλλους, οι άλλοι θεοί φοβήθηκαν ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ τους για να κερδίσουν την εύνοιά της θα οδηγούσε σε πόλεμο. Συνεπώς ο Δίας κανόνισε τον γάμο της με τον Ήφαιστο, ο οποίος, εξαιτίας της ασχήμιας και των δυσμορφιών του, δεν εκλαμβανόταν ως απειλή. Η Αφροδίτη είχε, ωστόσο, πολλούς εραστές, τόσο θεούς, όπως ο Άρης, όσο και ανθρώπους, όπως ο Αγχίσης. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον μύθο του Έρωτα και της Ψυχής, ενώ προκάλεσε τη γέννηση του Άδωνη, ο οποίος έγινε αργότερα εραστής της. Θεωρείται μητέρα πολλών ακόμη μικρότερων θεοτήτων και οντοτήτων. Στον Τρωικό Πόλεμο, τον οποίο σε μεγάλο βαθμό πυροδότησε βοηθώντας τον Πάρη να απαγάγει την Ωραία Ελένη, η θεά τάχθηκε με το μέρος των Τρώων.
Ιερά σύμβολα της θεάς ήταν η μυρτιά, τα ρόδα, τα κοχύλια, τα περιστέρια, τα σπουργίτια, τα άλογα και οι κύκνοι. Η Αφροδίτη είναι επίσης γνωστή ως Κυθέρεια και Κύπριδα από τους δύο βασικούς τόπους λατρείας της, τα Κύθηρα και την Κύπρο, που υποστήριζαν ότι αποτελούν τον τόπο γέννησής της. Χάρις στον μύθο της ανάδυσής της από τη θάλασσα η Αφροδίτη λατρευόταν ευρέως ως προστάτιδα των ναυτικών, με τα επίθετα Πελαγία, Ευπλοία και Θαλασσία. Λόγω του δεσμού της με τον θεό Άρη, λατρεύτηκε παραδόξως και ως πολεμική θεότητα στη Σπάρτη με το επίθετο Αρεία, ενώ οπλισμένη απεικονιζόταν και η Ουράνια Αφροδίτη στα Κύθηρα. Πολλές τοπικές λατρείες της απέδιδαν διάφορα ονόματα και παραδόσεις, εντούτοις, οι Αρχαίοι Έλληνες αναγνώριζαν πως οι δοξασίες αυτές αναφέρονταν σε μία κοινή θεά, την Αφροδίτη.
Η γέννηση της Αφροδίτης
Σύμφωνα με τον ομηρικό μύθο γεννήθηκε στην Πέτρα του Ρωμιού, μια ακτή της Πάφου στην Κύπρο, γι'αυτό και της δόθηκε το προσωνύμιο "Κύπρια". Σύμφωνα με τον Ησίοδο, στη Θεογονία του, η Αφροδίτη γεννήθηκε από τον αφρό της θάλασσας (εξού και το όνομά της) όταν ο Κρόνος έκοψε τα γεννητικά όργανα του Ουρανού (του πατέρα του) και τα πέταξε στη θάλασσα. Σπρωγμένη από τον Ζέφυρο στη θάλασσα, η Αφροδίτη βγήκε γυμνή από τη θάλασσα στις ακτές της Πάφου και έπειτα καλλωπίστηκε από τις θεραπαινίδες, τις Ώρες, και μεταφέρθηκε στον Όλυμπο, όπου παρουσιάστηκε στον Δία και τους υπόλοιπους θεούς. Σύμφωνα με την εκδοχή του Ησίοδου, η Αφροδίτη γεννήθηκε στα ανοιχτά των Κυθήρων από τον αφρό που δημιούργησαν τα γεννητικά όργανα του Ουρανού πέφτοντας στη θάλασσα μετά τον ακρωτηριασμό του από τον Κρόνο. Πάλι με τη βοήθεια του Ζέφυρου ταξίδεψε μέχρι την Πάφο.
Πέρασε από τα Κύθηρα και κατόπιν κατευθύνθηκε στην Κύπρο. Τα Κύθηρα θεωρούνται το νησί της Ουράνιας Αφροδίτης, όπου και υπήρχε το πρώτο ιερό της στον Ελλαδικό χώρο. Ήταν γνωστή ως Αφροδίτη η "Παφία", ενώ ο Όμηρος στην Ιλιάδα την αναφέρει ως "Κυθέρεια θεά του έρωτα τροφός".
Σύμφωνα με τον Όμηρο στην Ιλιάδα η θεά Αφροδίτη ήταν κόρη του θεού Δία και της Ωκεανίδας Διώνης.
Οι έρωτές της
Ήταν σύζυγος του Ηφαίστου, αλλά περιγράφεται ως ερωμένη του Άρη, με τον οποίο φέρεται ότι απέκτησε τον Έρωτα, τον Δείμο και τον Φόβο. Με τον Ποσειδώνα έφερε στη ζωή τον Έρυκα, που έδωσε το όνομά του στο ομώνυμο βουνό της Σικελίας και τη Ρόδο, ενώ με τον Διόνυσο, χάρη στη μαγική μεσολάβηση της Ήρας, γέννησε τον Πρίαπο. Γιος της θεωρείται επίσης ο Ερμαφρόδιτος, τον οποίο έφερε στη ζωή η θεά μαζί με τον Ερμή. Έκανε τον Αινεία μαζί με τον Αγχίση, τον αδελφό του Πριάμου.
Επίθετα της Αφροδίτης - επικλήσεις
Όπως και με τις άλλες θεότητες, έτσι και η Αφροδίτη χαρακτηριζόταν με διάφορα επίθετα σε επικλήσεις:
Σχετικά με τη γέννησή της:
- Κυθηρία ή Κυθηρεία (από τα Κύθηρα - τόπος με τον οποίο συνδέεται η γέννησή της)
- Παφία (από την Πάφο - τόπος με τον οποίο συνδέεται η γέννησή της)
- Κύπρις, Κυπρογενής (από την Κύπρο - τόπος με τον οποίο συνδέεται η γέννησή της)
- Αναδυομένη (χαρακτηρισμός που συνδέεται με τον τρόπο γέννησής της)
- Αλιγενής (που γεννήθηκε στη θάλασσα)
Σχετικά με τη θέση των ναών της ή θέσεων όπου έδρασε:
- Ερικυνή (από τη θέση του ναού της, κοντά σε ομώνυμο όρος στη Σικελία)
- Κνιδία (από τη θέση του ναού της στην Κνίδο)
- Κτήσυλλα (από τον ναό της στην Κω και την ιστορία της Κτήσυλλας)
- Ακιδαλία (από την Ακιδαλία πηγή κοντά στον Ορχομενό, όπου οι Χάριτες έλουζαν την Αφροδίτη)
- Ιδαλίη (από τον ναό της στο Ιδάλιο της Κύπρου)
- Γολγία (από τον ναό της στους Γόλγους της Κύπρου)
Σχετικά με τον πόλεμο
- Αρεία (του Άρη, του πολέμου)
- Νικηφόρος (της νίκης)
- Σχετικά με τη θάλασσα
- Ακραία (των άκρων)
- Αναδυομένη (που αναδύεται από τη θάλασσα)
- Αφρογένεια (γεννημένη μέσα απ' τον αφρό της θάλασσας)
- Εινάλια (της ακτής)
- Εύπλοια (που παρέχει ασφαλή πλεύση)
- Θαλασσία
- Λιμένια και Επιλιμένια (του λιμανιού)
- Ναυαρχίς (κυβερνήτης των πλοίων)
- Πελαγία (του πελάγους)
- Ποντία (της θάλασσας, του πόντου)/
Σχετικά με τον έρωτα και τις σχέσεις:
- Εταίρα (πόρνη)
- Πάνδημος (από τον Πάνδημο έρωτα, το χυδαίο, σε αντίθεση με τον Ουράνιο - πνευματικό έρωτα)
- Ουρανία
- Καλλίπυγος (με όμορφα οπίσθια)
- Αμβολογήρα (που δεν γερνά)
- Νυμφία
- Ανδροφόνος
Άλλοι χαρακτηρισμοί και επίθετα
- Σκωτία (του Σκότους)
- Πειθώ
- Ξένη
Βιβλιογραφία:
- Larousse Desk Reference Encyclopedia, The Book People, εκδόσεις Haydock, 1995, σελ. 215.
- Witt, Reginald Eldred (1997), «Isis in the ancient world», Johns Hopkins University Press, σελ. 125. ISBN 9780801856426
- Ησίοδος, Θεογονία, 188
- Denise Demetriou, « Tῆς πάσης ναυτιλίης φύλαξ: Aphrodite and the Sea », Kernos [En ligne], 23 | 2010, mis en ligne le 01 janvier 2013, consulté le 12 octobre 2014. URL : http://kernos.revues.org/1567 ; DOI : 10.4000/kernos.1567
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου