«Λατομείο πυριτόλιθου» 100.000 - 40.000 χρόνων βρέθηκε στην Αιτωλοακαρνανία και εργαλεία (ράσπες, αιχμές, χειροπελέκεις)

Του Γιώργου Λεκάκη

Τα Σαρδίνια είναι πεδινό χωριό της Αιτωλοακαρνανίας, στον 38ο παράλληλο [38°53′18″N 21°12′7″E], ΝΑ. του Αμβρακικού κόλπου, 6 χλμ. από την Αμφιλοχία.

Επισήμως αναφέρονται το 1836, ως Σαρδίνινα Δήμου Αμβρακίας και από το 1940 ως (τα) Σαρδίνια.

Η περιοχή του χωριού κατοικείται από τα παλαιολιθικά χρόνια. Σε απόσταση μόλις 3 χλμ. πριν τις εκβολές του Στεργιανάδα στον Αμβρακικό, και 200 μ. από την αριστερή του όχθη, υπάρχει παλαιολιθική θέση στην πλαγιά ενός λόφου. Λόγω της ελαφράς κλίσης η βροχή παρασέρνει τα χαλαρά ιζήματα, με αποτέλεσμα να αποκαλύπτονται τα λίθινα αντικείμενα. Ως εκ τούτου όλα τα ευρήματα ήταν επιφανειακά και επομένως είναι αδύνατη η πραγματοποίηση στρωματογραφίας. Είναι γεματη με πυριτολιθικά αντικείμενα, λόγω της καλής ποιότητος πυριτόλιθου στον χώρο, επομένως αποτελεί ένα είδος λατομείου πυριτόλιθου. Λόγω της έλλειψης στρωματογραφίας ευρίσκονται αντικείμενα από ένα μεγάλο χρονικό εύρος (από την παλαιολιθική εποχή μέχρι το πρόσφατο παρελθόν) και λόγω της υπαίθριας θέσης του δεν εντοπίζονται οργανικά κατάλοιπα. Ευρέθη αφθονία σε πυρήνες και φολίδες, χωρίς δευτερογενή επεξεργασία. Υπήρξε διαχρονική επιλογή των παλαιολιθικών κυνηγών, οι οποίοι έκαναν εδώ την πρώτη επεξεργασία ή ακόμη και να έκαναν εδώ έναν προσωρινό καταυλισμό. Υπάρχουν πολλοί πυρήνες χαρακτηριστικοί της Μέσης Παλαιολιθικής εποχή (100.000 - 40.000 χρόνια πριν από σήμερα). Είναι κυρίως τύπου Λεβαλουά, με μια κύρια απολέπιση, είτε μονοπολικοί, είτε διπολικοί, καθώς και δισκοειδείς πυρήνες με κεντρομόλες απολεπίσεις και πυραμιδοειδείς της Μουστερίας περιόδου. Οι φολίδες προέρχονται επίσης από τις παραπάνω κατηγορίες.

Ευρέθησαν προϊόντα της Μέσης Παλαιολιθικής:

        • ράσπες (αρκετές) κατασκευασμένες λεπτές φολίδες, με λεβαλλουά-μουστέρια τεχνική, μικρές και καλής ποιότητας.

        • ράσπα τύπου Quina σε παχειά φολίδα. Ράσπες τέτοιου τύπου συναντώνται σπανιότατα στην Ελλάδα.

        • αιχμή καλής ποιότητας Μουστέριας περιόδου, από κόκκινο-καφέ πυριτόλιθο.

        • αιχμή διπλής όψεως, ωοειδής φυλλόσχημη. Το συγκεκριμενο εργαλείο είναι το μόνο το οποίο μπορεί να χρονολογηθεί με ακρίβεια, καθώς αυτός ο τύπος αναγνωριζεται προς το τέλος της Μέσης Παλιαολιθικής και την αρχή της Ανώτερης.

        • χειροπέλεκυς κακής ποιότητος.

Τέλος, σε μικρή απόσταση από το χωριό, υπάρχουν τα Παλαιά Σαρδίνια (Παλιοχώρι). Γνωστά για το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής (περίπου του 1700). Είναι σταυροειδές με οκτάπλευρο τρούλλο, σε κάθε πλευρά του οποίου ανοίγεται από ένα μονόλοβο τοξωτό παράθυρο. Φημισμένο για την αγιογραφία του αγίου Βαρβάρου, που φέρει ιδιόχειρες σημειώσεις αρματολών του Βάλτου, οι οποίες εξιστορούν τις εμπειρίες τους από την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Σε άλλη τοιχογραφία εικονίζεται η κόλαση, ενώ στην Γη, ένας διπλός ταύρος με την αρπαγή της Ευρώπης (από την αρχαία κρητική ελληνική μυθολογία), εβραίοι, ένας μονόκερως, ένας όφις, μια αρκούδα, ένας πτερωτός δράκος, λεοντάρι (λέαινα), ελέφαντας, λύκος, ένας... γάιδαρος, κ.ά. (παρακάτω φωτογραφία)!

Στα δε κοντινά Καλύβια Αμφιλοχίας, οικισμός των Σαρδινίων, στα ΒΑ. του χωριού, υπάρχει ο ναός του Αγίου Αθανασίου, με αξιόλογο τέμπλο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

        - ΛΕΟΝΤΙΟΣ Σ. «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΜΦΙΛΟΧΙΑΣ», επ. καθ. Α. ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΜΦΙΛΟΧΙΑ, 2021.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.