Η καθημερινή ζωή πριν 5.200 χρόνια στην αρχαία Θερμή Λέσβου Εισαγωγές κασσίτερου από Ευρώπη - Σχέσεις με Τροία, Κυκλάδες, ηπειρωτική Ελλάδα, Θεσσαλία, Μακεδονία, Μικρά Ασία…

Η ζωή στον οικισμό της Πρώιμης Χαλκοκρατίας

Σε όλες τις φάσεις, μέσα στα σπίτια υπήρχαν εστίες για μαγείρεμα ή θέρμανση και αποθηκευτικοί χώροι με πιθάρια. Κτιστές εξέδρες, ανάλογα με το σχήμα και το μέγεθός τους, μπορεί να λειτουργούσαν ως κρεβάτια, πάγκοι εργασίας, βωμοί ή μονωμένες από την υγρασία του εδάφους επιφάνειες για την τοποθέτηση τροφίμων.

Οι εστίες και τα μαγειρικά σκεύη, και τα ποικίλα εργαλεία από πέτρα, μέταλλο, οστό, που βρέθηκαν σε όλες τις φάσεις της Θερμής Λέσβου, μας μιλούν για την καθημερινή ζωή και τις ασχολίες των κατοίκων: κυνήγι και ψάρεμα, καλλιέργεια της γης, άλεσμα δημητριακών και οσπρίων, μαγείρεμα, γνέσιμο μαλλιού ή λιναριού, υφαντική σε όρθιους αργαλειούς, ράψιμο ρούχων και κατεργασία δερμάτων, ξυλουργική και κατ' επέκτασιν ναυπηγική τέχνη απαραίτητη για την ανάπτυξη εξωτερικών σχέσεων.

Από τα οργανικά κατάλοιπα (σπόρους και οστά ζώων), που περισυνέλεξαν οι αρχαιολόγοι με την μέθοδο της επίπλευσης, μαθαίνουμε ότι οι προϊστορικοί κάτοικοι της Θερμής καλλιεργούσαν δημητριακά, όσπρια, αμπέλια, ροδιές και ελιές και εξέτρεφαν χοίρους, βοοειδή και αιγοπρόβατα, από τα οποία θα έπαιρναν εκτός από το κρέας και το γάλα, δέρματα και μαλλί. Κυνηγούσαν ελάφια, λαγούς και αγριόχοιρους και ψάρευαν. Είχαν επίσης σκύλους ως κατοικίδια και άλογα.

Διακόσμηση με ομόκεντρους κύκλους, σπείρες, κυμάτια, κλπ.

Κεραμική

Στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, η κεραμική της Θερμής ήταν χειροποίητη, ο πηλός ως επί το πλείστον καστανός. Στις πρώτες φάσεις (Θερμή Ι-ΙΙ) τα αγγεία έχουν κατά κανόνα μαύρη και ενίοτε ερυθρή, στιλβωμένη επιφάνεια, μερικές φορές διακοσμημένη με εγχαράξεις. Η επιφάνεια των μαγειρικών και αποθηκευτικών αγγείων είναι αστίλβωτη, ή ελαφρά λειασμένη. Στην Θερμή ΙΙΙ εμφανίζεται μια καστανή κεραμική, που κυριαρχεί σχεδόν ολοκληρωτικά στην τελευταία φάση (Θερμή IV).

Διακόσμηση ταινία-κύμα, αποτελούμενη από εξαμερή παραλληλόγραμμα

ή / και τετράγωνα.

Το λες και πρωτογραφή...

Διακρίνονται πολλά από τα μετέπειτα γράμματα της αλφαβητικής γραφής...

Πήλινα ειδώλια

Ο αριθμός των πήλινων ειδωλίων που αποκαλύφθηκαν στην Θερμή είναι εντυπωσιακός, σε σχέση με όσα αποκαλύφθηκαν σε άλλες, σύγχρονες θέσεις. Πρωτοπαρουσιάζονται στην Θερμή ΙΙΙ και συνεχίζουν να κατασκευάζονται ως την Θερμή V, σχηματικές, κυρίως γυναικείες, μορφές σε μία ποικιλία τύπων, που απηχούν επιδράσεις από την Τρωάδα, την Θεσσαλία, τις Κυκλάδες και την μικρασιατική ενδοχώρα. Αναμφίβολα ανήκουν στο χώρο των συμβόλων και έχουν συσχετιστεί με τις λατρευτικές αντιλήψεις των προϊστορικών Θερμιωτών.

 

Μεταλλοτεχνία

Οι μεταλλοτεχνίτες θα είχαν ξεχωριστή θέση στον οικισμό. Ήδη από την Θερμή Ι, στις αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ., την γνώση της αρχαίας τεχνολογίας μαρτυρούν όχι μόνον τα εκλπετυσμένα τέχνεργα από χαλκό, ασήμι και χρυσό: εργαλεία, όπλα, κοσμήματα, αλλά, κυρίως, τα σύνεργα των διαδικασιών παραγωγής: μεταλλευτικές χοάνες για το λιώσιμο του μετάλλου, μήτρες για την κατασκευή εργαλείων και όπλων, μεταλλευτικοί κώνοι για την μετάγγιση του μετάλλου, ακροφύσια για το δυνάμωμα της φωτιάς.

Εξωτερικές σχέσεις

Εκτός από την κεραμική της Θερμής, που μαρτυρεί σχέσεις με την Τροία, τις Κυκλάδες, την ηπειρωτική Ελλάδα και την Μακεδονία, εύγλωττα παραδείγματα εξωτερικών επαφών αποτελούν τα πρώιμα σχηματικά ειδώλια που απηχούν τύπους της Τροίας, οι μαρμάρινες κυκλαδικές φιάλες, οι κυκλαδικής έμπνευσης περόνες με πτηνόσχημη κεφαλή.

Αλλά και οι εισαγωγές μετάλλων, ακόμα και του δυσεύρετου την εποχή εκείνη κασσίτερου. - σ.σ.: Αξίζει να σημειωθεί πως αρχαίες πηγές εξόρυξής του ήταν σε εκτάσεις πως καλύπτουν σήμερα η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Βορειοδυτική Γαλλία, η Βρετανία (αρχαίες Κασσιτερίδες Νήσοι τα βρετανικά νησιά) και η Βορειοανατολική Γερμανία!!!

Λίγο πριν το τέλος της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, κατά το 2400 π.Χ., η Θερμή εγκαταλείφθηκε για άγνωστους λόγους – ίσως εξ αιτίας γενικότερων ανακατατάξεων που την οδήγησαν σε μαρασμό.

Μερικούς αιώνες αργότερα, περίπου 2000 π.Χ., ήρθαν νέοι κάτοικοι, που συνέχισαν την παλιά παράδοση των στενόμακρων, ορθογώνιων σπιτιών με τα βοτσαλωτά δάπεδα και τις εστίες, αλλά έφεραν μια σημαντική καινοτομία: τον κεραμικό τροχό.

Στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού διακρίνεται και στην Θερμή η ακτινοβολία του μυκηναϊκού πολιτισμού, στις εισαγωγές λεπτότεχνης, διακοσμημένης κεραμικής, στα τοπικά αντίγραφά της και στα χαρακτηριστικά πήλινα μυκηναϊκά ειδώλια.

Στην νέα αυτή πόλη βρέθηκαν κατασκευές που σχετίζονται με την παραγωγή κεραμικής, ανάμεσά τους ένας ωραίος θολωτός κλίβανος (παραπάνω φωτογραφία), από τον οποίο σώζεται το θεμέλιο και οι βάσεις των παράλληλων πήλινων στηριγμάτων του δαπέδου όπου θα τοποθετούσαν τα αγγεία για την όπτηση. Κοντά στα σπίτια εντοπίστηκαν μεμονωμένοι, μικροί κιβωτιόσχημοι τάφοι, επενδυμένοι εσωτερικά και καλυμμένοι με λίθινες πλάκες, που περιείχαν ακτέριστες ταφές βρεφών και νηπίων.

Γύρω στο 1300 π.Χ. η Θερμή φαίνεται ότι καταστράφηκε από μια μεγάλη πυρκαγιά κι εγκαταλείφθηκε οριστικά, πριν «το λαμπρό φως της ιστορίας διαλύσει την αχλύ του μύθου», λίγους αιώνες πριν αναδυθούν οι πόλεις-κράτη της Λέσβου, η Μυτιλήνη, η Μήθυμνα, η Άντισσα, η Ερεσσός, η Αρίσβη και η Πύρρα.

ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΛΕΣΒΟΥ, Αρχαιολογικός χώρος Θερμής. Γ. Λεκακης "Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.