Η Αμφίπολη κρύβει ακόμη πολλά μυστικά

Για ποιον από τους πέντε νεκρούς κατασκευάστηκε αρχικά ο τάφος, πότε ενταφιάστηκαν οι υπόλοιποι και πότε χτίστηκε το μνημείο

Η «υπόθεση Αμφίπολη» δεν έχει τελειώσει. Οι επιστήμονες δεν έχουν σχηματίσει ακόμη το αρχαιολογικό αφήγημα για την ταυτότητα του μνημείου. Αλλωστε, τόσο τα ευρήματα που ως τώρα έχουν προκύψει όσο και το ενδεχόμενο να βρεθούν κι άλλα στον τύμβο της Αμφίπολης μπορεί να δώσουν μια πιο σύνθετη εικόνα για τον ρόλο του στην αρχαιότητα που να ανοίξει παράθυρο σε επιστημονικές συζητήσεις χωρίς ημερομηνία λήξης στο απώτερο μέλλον...

Ήδη έχει ξεκινήσει η μελέτη των αρχαιολογικών ευρημάτων από την ανασκαφική ομάδα ώστε να γίνει σύνθεση των δεδομένων. Ιδιαίτερη έμφαση, μεταξύ άλλων, δίνεται στον τρόπο κατασκευής του τάφου με τους τρεις θαλάμους (τέσσερις χώρους). Οι ανασκαφείς αναλύουν τα στοιχεία που έχουν δείξει ότι υπήρξαν οικοδομικές φάσεις στην πορεία της «ζωής» του. Αναμένονται απαντήσεις σε συνδυασμό με στοιχεία για τη θέση του Λέοντα, που σύμφωνα με τους ανασκαφείς ήταν στην κορυφή του Τύμβου, αλλά και για τη χρήση τεράστιων ποσοτήτων μαρμάρου στον περίβολο και στο ταφικό μνημείο. Η ανασκαφική ομάδα θα πρέπει να απαντήσει, με βάση τη σύνθεση των δεδομένων, γιατί προσδιορίζει χρονικά το μνημείο στην περίοδο 325 π.Χ. - 300 π.Χ.

Σε εξέλιξη παράλληλα είναι η ενδελεχής μελέτη από ειδικούς επιστήμονες του οστεολογικού υλικού. Μετά την ανεύρεση των σκελετικών καταλοίπων, η κυρία Σεβαστή  Τριανταφύλλου, επίκουρη καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας και Οστεοαρχαιολογίας στο Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας του ΑΠΘ και η κυρία Χριστίνα Παπαγεωργοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια Φυσικής Ανθρωπολογίας στο Τμήμα Ιστορίας Εθνολογίας του Εργαστηρίου Φυσικής Ανθρωπολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, διευκρίνισαν ότι όλα ανήκουν σε πέντε άτομα.

«Τα πράγματα θα ήταν απλούστερα αν είχε βρεθεί ένας νεκρός» επεσήμανε στο «Βήμα» η κυρία Χρυσούλα Παλιαδέλη, διευθύντρια της πανεπιστημιακής ανασκαφής στη Βεργίνα, όταν τη ρωτήσαμε αν την εξέπληξε το ότι βρέθηκαν πέντε νεκροί.

Ανοιχτό παραμένει και το ζήτημα της αρχικής ταφής. «Με βάση τα σημερινά δεδομένα δεν μπορεί να μιλά κάποιος για αρχική και μεταγενέστερες ταφές. Ενδεχομένως η ραδιοχρονολόγηση θα μπορούσε να βάλει σε κάποια χρονική αλληλουχία τους σκελετούς που έχουν βρεθεί. Αλλά οι ανθρωπολόγοι ξέρουν καλύτερα» παρατηρεί η αρχαιολόγος.

Η κυρία Παλιαδέλη διατηρεί επιφυλάξεις και ως προς το αν είναι βέβαιο ότι ο κιβωτιόσχημος τάφος είχε κατασκευασθεί για να υποδεχθεί τουλάχιστον ένα από αυτά τα συγκεκριμένα πέντε άτομα. Οπως σημειώνει «από το μέγεθος και το σχήμα του φαίνεται πως ο κιβωτιόσχημος τάφος είχε πράγματι προετοιμαστεί για έναν ενταφιασμό. Σε αυτό θα συνηγορούσαν και τα υπολείμματα χρυσελεφάντινου "φορείου" που βρέθηκαν κατά την ανασκαφή. Αλλά τίποτε δεν είναι σίγουρο».

Οι υποθέσεις των επιστημόνων

Τα σκελετικά κατάλοιπα βρέθηκαν, όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες, διάσπαρτα και όχι σε ανατομική θέση στην επίχωση του τέταρτου χώρου του ταφικού μνημείου αλλά και στο εσωτερικό του κιβωτιόσχημου τάφου. Είναι εμφανές ότι αυτό δημιουργεί δυσκολίες. Μάλιστα, σύμφωνα με την κυρία Παλιαδέλη, αυτό «δυσχεραίνει ή καλύτερα αποκλείει την εξαγωγή συμπερασμάτων για τον αρχικό ένοικο του τάφου».

Έγινε γνωστό ότι στον γυναικείο σκελετό αποδίδονται τα περισσότερα οστά που βρέθηκαν στον κιβωτιόσχημο τάφο, 1 μ. πάνω από το δάπεδό του. Με δεδομένο ότι η διασπορά του συνόλου των οστών των πέντε ατόμων φτάνει ως 2,60 μ. ύψος από το δάπεδο του κιβωτιόσχημου τάφου, μπορεί να γίνει η υπόθεση ότι αυτά που βρέθηκαν κοντά στο δάπεδο μπορεί να αντιστοιχούν με το νεκρό άτομο της αρχικής ταφής. Ρωτήσαμε την κυρία Παλιαδέλη τι σκέψεις κάνει σε σχέση με αυτή την προσέγγιση. «Τις σκέψεις τις έχουν κάνει ήδη οι ανθρωπολόγοι με τη συμπληρωματική τους ανακοίνωση. Τα οστά αναμοχλεύτηκαν κατά τη φάση της τυμβωρυχίας. Αν πράγματι τα περισσότερα οστά εντός του τάφου ανήκουν στον γυναικείο σκελετό, θα μπορούσε κανείς να κάνει μια τέτοια υπόθεση».

Έχουν δημιουργηθεί πολλές προσδοκίες για τα αναλυτικά δεδομένα των φυσικών επιστημών. Ομως το DNA, ο άνθρακας-14 μπορούν να δώσουν απαντήσεις μέσω των χαρακτηριστικών των νεκρών αλλά και της χρονολόγησης της εποχής που πέθαναν για την «ταυτότητα» του μνημείου; Η κυρία Παλιαδέλη σημειώνει ότι «το DNA, εφόσον μπορεί να καταγραφεί, μπορεί να δείξει ενδεχομένως συγγένειες αίματος ανάμεσα στους νεκρούς. Η ραδιοχρονολόγηση των οστών, από την άλλη, μπορεί να βάλει σε κάποια χρονολογική σειρά τους σκελετούς (όχι την ηλικία αλλά την περίοδο απόθεσής τους μέσα στον τάφο ή τον θάλαμο)».

Παράλληλα, διερευνάται η εκδοχή να είναι οικογενειακός τάφος. Εφόσον όμως οι επιστημονικές αναλύσεις δείξουν ότι δεν υπάρχει συγγένεια μεταξύ των νεκρών (αν έχουν, θα ενισχυόταν η άποψη περί οικογενειακού τάφου) θα ανοίξει νέος κύκλος συζητήσεων. «Αν δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για συγγένειες αίματος ανάμεσα στους νεκρούς, και αν η ραδιοχρονολόγηση δώσει διαφορετικές περιόδους για τον χρόνο ταφής τους, τότε, σε συνδυασμό με άλλα - αρχαιολογικά - δεδομένα, μάλλον θα πρέπει να υποθέσουμε τη χρήση του τάφου για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από τον χρόνο κατασκευής του. Εχουμε τέτοιες περιπτώσεις» απαντά η κυρία Παλιαδέλλη.

Ο τέταρτος θάλαμος

Ενδιαφέρουσα είναι η προσέγγιση της αρχαιολόγου σχετικά με το αν βλέπει στοιχεία που να συνηγορούν υπέρ της εκδοχής να λειτούργησε σαν «αποθέτης» (π.χ. για εξαγνισμό  από μια λεηλασία) ο χώρος που ήταν η κιβωτιόσχημη θήκη. Η κυρία Παλιαδέλη από καιρό, προτού καν βρεθούν οστά, έχει υποστηρίξει αυτή την εκδοχή. «Είχα προτείνει σχετικά νωρίς (με βάση τη συγκέντρωση μαρμάρινων θραυσμάτων από τα θυρόφυλλα) πως ο τέταρτος θάλαμος μπορεί να λειτούργησε ως αποθέτης (για αποκατάσταση μιας τυμβωρυχίας). Αν στη διαδικασία αυτή εντάχθηκαν και τα οστά, δεν το γνωρίζω».

Καθώς εντοπίστηκαν ίχνη καύσης σε οστά ενήλικου ατόμου, θα έπρεπε, άραγε, να αναμένουμε να βρεθεί στον χώρο οστεοδόχο σκεύος ή τουλάχιστον θραύσματά του; Οπως σημειώνει η κυρία Παλιαδέλη, «τα οστεοδόχα αγγεία που περιείχαν τα υπολείμματα καύσης ήταν συνήθως μεταλλικά. Πολύτιμα δηλαδή για τους τυμβωρύχους, έτσι κι αλλιώς. Μόνον στους λιγοστούς ασύλητους τάφους έχουν βρεθεί στη θέση τους τέτοια σκεύη».

Όσον αφορά τη «συνύπαρξη» καύσης και ενταφιασμού, η αρχαιολόγος επισημαίνει ότι «οι δύο τρόποι ταφής μπορούν πράγματι να συνυπάρχουν στο ίδιο μνημείο». Η διαφορά στη χρήση τους, υπογραμμίζει, οφείλεται σε λόγους οικονομικούς, κυρίως, «καθώς η καύση, σε αντίθεση με τον ενταφιασμό, απαιτεί μεγάλη δαπάνη, την οποία δεν μπορούν ή δεν θέλουν για λόγους κοινωνικούς να αντιμετωπίσουν οι συγγενείς».

Κατά τη μελέτη των σκελετικών καταλοίπων από τους ειδικούς επιστήμονες αναγνωρίστηκαν οστά ζώων. Η κυρία Παλιαδέλη εξηγεί ότι «δεν είναι η πρώτη φορά που εντοπίζονται οστά ζώων μαζί με ανθρώπινα. Η ερμηνεία τους σχετίζεται συνήθως με την ταφική διαδικασία».

Ωστόσο, όταν τη ρωτήσαμε τι εκτιμήσεις κάνει για το προφίλ της γυναίκας και των δυο ανδρών, με βάση τα στοιχεία που προέκυψαν από την ανθρωπολογική μελέτη η κυρία Παλιαδέλη ήταν κάθετη: «Δεν μπορώ να κάνω καμία εκτίμηση».

Πηγή: tovima.gr