ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, ΦΙΛΙΠΠΟΣ Β΄ ΚΑΙ ΠΡΟΓΕΝΕΣΤΕΡΟΙ ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΒΑΣΙΛΕΙΣ

(Το παρόν άρθρο δημοσιεύεται με την άδεια του συγγραφέα)

Του Περικλή Δεληγιάννη

Σε αυτό το αρθρο, θα ασχοληθω με μία πιθανή «ιστορική μεροληψία» σε βάρος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων βασιλέων πριν από τον Φίλιππο Β΄. Και την αποκαλώ «πιθανή» επειδή αρκετοί μελετητές έχουν προφανώς διαφορετική άποψη. Αυτή η κατάσταση οφείλεται στην απόδοση κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες ενός υπερβολικού θα έλεγα ρόλου στον μεγάλο βασιλιά Φίλιππο Β΄, πατέρα του Αλεξάνδρου Γ΄, ως προς τη δημιουργία της Μακεδονικής πολιτικοστρατιωτικής ισχύος η οποία απόδοση αδικεί τόσο τον Αλέξανδρο όσο και τους σπουδαίους Μακεδόνες βασιλείς πριν τον Φίλιππο.  Προκειμένου να παρουσιάσω το πρόβλημα θα παραθέσω μία σύντομη περίληψη της ιστορικής πορείας των Μακεδόνων έως τον Φίλιππο Β΄.

Οι Μακεδόνες ήταν φύλο της Βορειοδυτικής Ελληνικής ομάδας με καταγωγή από την περιοχή του όρους Λακμου της Ηπείρου, συγγενείς των Δωριέων (της φυλετικής ένωσης των οποίων είχαν αποτελέσει σημαντικό φυλετικό συστατικό), των Θεσσαλών, των Αιτωλών, των Μολοσσών κ.ά. Οι περισσότεροι ερευνητές και ιστορικοί παρουσιάζουν, μάλλον υπερβολικά, την υπέρμετρη ισχύ του Μακεδονικού Βασιλείου την οποία κληρονόμησε ο Αλέξανδρος, ως σχεδόν αποκλειστικό δημιούργημα του πράγματι μεγάλου βασιλιά Φιλίππου Β΄. Όμως αυτή η άποψη, εκτός από υπεραπλουστευμένη, είναι και μεροληπτική. Προκειμένου να δειχθεί το έργο των Μακεδόνων βασιλέων πριν τον Φίλιππο, αρκεί να αναφερθεί πως όταν οι Μακεδόνες ξεκίνησαν τη μεταναστευτική και έπειτα κατακτητική τους πορεία από την κεντρική Πίνδο προς τον χώρο που κατέστη αργότερα η πατρίδα τους, αριθμούσαν μόλις λίγες χιλιάδες πολεμιστές και τους αντίστοιχους αμάχους (σύμφωνα με την έκταση της Μακεδονίδος – βλ. στη συνέχεια – και τους συνήθεις πληθυσμούς των ορεσίβιων μεταναστευτικών φύλων της Χερσονήσου του Αίμου της εποχής).

Ετσι, όταν κατά σε κάποια φάση της Γεωμετρικής περιόδου (11ος-8ος αι. π.Χ.) οι Μακεδνοί ή Μακεδόνες ποιμένες-πολεμιστές ξεκίνησαν από την Πίνδο προκειμένου να εγκατασταθούν μετά από περιπλανήσεις στη Μακεδονίδα (Μακεδονίς) μεταξύ Ολύμπου και Βερμίου, δεν γνώριζαν καν αν σε μερικούς μήνες θα έμεναν ζωντανοί ή αν θα βρίσκονταν όλοι νεκροί ή υποδουλωμένοι μετά από αναμέτρηση με κάποιον ισχυρό αντίπαλο, και οι οικογένειες τους θα γίνονταν υποζύγιά του – μία τύχη που είχαν αρκετά άλλα ελάσσονα φύλα. Η Μακεδονίς στα δυτικά της Πιερίας, ήταν το σημείο στο οποίο «στάθμευσαν» για μερικές  γενεές και από όπου εξόρμησαν για να καταλάβουν σταδιακά τη μεταγενέστερη Μακεδονία.
.

Χάρτης της περιοχής κατά τον 8ο-7ο αι. π.Χ. Κάτω αριστερά, στα βόρεια του Ολύμπου σημειώνεται οριοθετημένη η Μακεδονίς κατά τον Νίκολας Χάμμοντ, η αφετηρία των Μακεδόνων (πηγή-copyright: alexanderofmacedon.info)
.

Όμως αυτή η μικρή φυλή η οποία στην πραγματικότητα ήταν μόνο ένα τμήμα του συνολικού Μακεδονικού φύλου, κατόρθωσε να επιβιώσει και να «αγκιστρωθεί» αρχικά στη βόρεια περιοχή του Ολύμπου και στην κεντρική ενδοχώρα της Πιερίας, και μετά από αιώνες σκληρών αναμετρήσεων με βριγικές/πρωτοφρυγικές, ελληνικές, θρακικές, παιονικές, πελασγικές και άλλες φυλές, κατόρθωσε να τις εκδιώξει από τις πεδινές εκτάσεις γύρω από τον Θερμαϊκό κόλπο και τον κάτω ρου του Αξιού, ή να τις υποτάξει και να τις αφομοιώσει, και να δημιουργήσει τη δύναμη που έγινε γνωστή ως Μακεδονία. Βασιλείς όπως ο Αμύντας Α΄ (περίπου 541-498 π.Χ.), ο Αλέξανδρος Α΄ (περίπου 498-454 π.Χ.) και ο Αρχέλαος (περίπου 413-399 π.Χ.), για να περιορισθούμε μόνο στους νεότερους χρονολογικά, και μεμονωμένοι Μακεδόνες άρχοντες που επιζητούσαν την επέκταση των γαιών τους έπαιξαν καθοριστικό ρόλο σε αυτήν την πορεία, αντιμετωπίζοντας επιπρόσθετα κατά τους 6ο-5ο αι. π.Χ. την περσική εισβολή και την πίεση από Ιωνες αποίκους, Αθηναίους και άλλους Νότιους Ελληνες. Λίγο πριν τον Φίλιππο Β΄, μόνο οι καθαυτό Μακεδόνες αριθμούσαν 300.000 ανθρώπους, χωρίς τους 150.000 Ανω Μακεδόνες. Συγκριτικά, την ίδια εποχή οι Αθηναίοι και οι ξένοι μέτοικοι στην Αττική είχαν μειωθεί σε περίπου 250.000 ενώ οι Σπαρτιάτες πολίτες («όμοιοι») ήταν λιγότεροι από χίλιοι. Ο μόνος ελληνικός λαός (ως ενότητα) που ήταν περίπου ισάριθμος του μακεδονικού ήταν οι Θεσσαλοί (χωρίς τους πενέστες και τους υποτελείς), όμως η πολιτικοστρατιωτική ενότητά τους είχε διαρραγεί από πολύ καιρό και δεν αποκαταστάθηκε ποτέ: η Θεσσαλική Τετραρχία ήταν πλέον μία χαλαρή συνομοσπονδία φυλετικών κρατιδίων και πόλεων.
Είναι αλήθεια πως όταν ο Φίλιππος Β΄ κατέλαβε την εξουσία στο Μακεδονικό Βασίλειο (359 π.Χ.), εκείνο βρισκόταν σε πολύ άσχημη κατάσταση, εσωτερικά εξασθενημένο, με διάφορους διεκδικητές του θρόνου (Αρχέλαος, Παυσανίας, Αργαίος) και με αρκετούς εξωτερικούς εχθρούς (Ιλλυριούς, Θράκες, Αθηναίους και Παίονες) να διεκδικούν τα εδάφη του. Ο Φίλιππος αντιμετώπισε όλα αυτά τα προβλήματα – ένα πραγματικά κολοσσιαίο έργο – και κατέστησε το βασίλειο του τη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή δύναμη, όμως λησμονείται ότι στηρίχθηκε σε ένα στιβαρό υπόστρωμα το οποίο συνιστούσε το προϋπάρχον μακεδονικό κράτος, με τις εκτεταμένες εύφορες εκτάσεις του, τους πλούσιους πόρους του και τον μεγάλο για την εποχή πληθυσμό του. Ο Φίλιππος πέτυχε την επανένωση των Ανω Μακεδόνων με τους Κάτω και πρόσθεσε στην επικράτεια του τους Χαλκιδείς ανεβάζοντας σε περίπου 150.000 τους Ιωνες υπηκόους του (οι οποίοι ανήλθαν έπειτα σε 200.000 με την προσάρτηση των Ιώνων μεταξύ Στρυμόνα και Νέστου).
.

Η επέκταση του μακεδονικού βασιλείου από τη Μακεδονίδα έως την ανάρρηση του Φίλιππου Β΄: εδαφική κατάσταση περί το δεύτερο μισό του 5ου π.Χ. Με το βαθύτερο χρώμα σημειώνονται οι πρώτες μακεδονικές  κατακτήσεις (Πιερία, Βοττιαία, Εδεσσα), με κίτρινο οι μεταγενέστερες και με καφέ οι Ανω Μακεδόνες, τα ελληνικά φύλα που συνδέονταν πολιτειακά με τη Μακεδονία. Στους Ανω Μακεδόνες ανήκαν και οι Πελαγόνες και αργότερα και οι Τυμφαίοι. Εως το 360 π.Χ. οι Μακεδόνες είχαν καταστεί το μεγαλύτερο φύλο (ενωμένο πολιτικά) της Χερσονήσου του Αίμου.

Συνεχίστε την ανάγνωση ΕΔΩ