Ναι ή όχι στην εξόρυξη των ελληνικών σπάνιων γαιών;

Ο όρος σπάνιες γαίες αφορά σε 17 συγκεκριμένα ευγενή μέταλλα (χημικά στοιχεία) και η ονομασία τους έχει δοθεί λόγω της γαιώδους μορφής που εμφανίζουν τα οξείδιά τους αλλά και της εξαιρετικής σπανιότητάς τους.

Αυτά τα μέταλλα λέγονται και λανθανίδες. Εξαιτίας της βιομηχανικής τους μοναδικότητας σε εφαρμογές και χρήσεις προϊόντων υψηλής τεχνολογίας (όπως τα λέιζερ, τα κινητά τηλέφωνα και οι οθόνες υγρών κρυστάλλων) και στις λεγόμενες «πράσινες» τεχνολογίες (στις μπαταρίες των υβριδικών αυτοκινήτων, στα φωτοβολταϊκά, στους λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης, στις τουρμπίνες των ανεμογεννητριών) η ζήτηση των σπάνιων γαιών αυξάνεται συνεχώς.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που προκύπτει από την εξόρυξη και επεξεργασία των σπάνιων γαιών είναι η ραδιενέργεια, η οποία συνδέεται με την παρουσία υψηλών συγκεντρώσεων ουρανίου και θορίου.

ΈΡΕΥΝΑ ΑΓΟΡΑΣ – ΣΠΑΝΙΕΣ ΓΑΙΕΣ» by tzeferisp on Scribd

Καθ 'όλη τη δεκαετία του 1990 και του 2000, η Κίνα ήταν αυτή που κυριάρχησε στην παραγωγή των σπάνιων γαιών και σήμερα αντιπροσωπεύει πάνω από το 85% της παγκόσμιας παραγωγής. Οι σπάνιες γαίες (Rare Earth Elements - REE) θεωρούνται «στρατηγικά μέταλλα», καθώς πρακτικά δεν υπάρχει βιομηχανική εφαρμογή υψηλής τεχνολογίας που να μην τις περιλαμβάνει.

Η Ε.Ε. έχει συμπεριλάβει τις σπάνιες γαίες στην ομάδα των 20 κρίσιμων ορυκτών, τις βιομηχανικές ανάγκες για τα οποία αδυνατεί να καλύψει σήμερα ο μεταποιητικός κλάδος της Ευρώπης. Τα παγκόσμια αποθέματα σπάνιων γαιών περιέχονται κυρίως στα ορυκτά αλλανίτη, βαστνασίτη και μοναζίτη. Στις αποθέσεις βαστνασίτη στην Κίνα και τις ΗΠΑ βρίσκεται το μεγαλύτερο ποσοστό οικονομικά εκμεταλλεύσιμων αποθεμάτων σπάνιων γαιών του πλανήτη. 

Όσον αφορά τη χώρα μας σημαντικά αποθέματα σπάνιων γαιών έχουν εντοπιστεί σε προσχωσιγενείς αποθέσεις του παράκτιου και υποθαλάσσιου περιβάλλοντος της περιοχής που εκτείνεται μεταξύ Χαλκιδικής και Αλεξανδρούπολης. 

Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον συγκεντρώνουν οι σπάνιες γαίες, που βρίσκονται στις αλλουβιακές αποθέσεις του παράκτιου περιβάλλοντος του Στρυμονικού Κόλπου μεταξύ των εκβολών του ομώνυμου ποταμού και της Καβάλας. 

Οι κοιτασματολογικές έρευνες αλλά και οι αναλύσεις δειγμάτων που πραγματοποίησε το ΙΓΜΕ στις περιοχές αυτές το 2001 ήταν αρκετά ενθαρρυντικές, εκτιμώντας τα αποθέματα σε 485 εκατομμύρια τόνους με μέση περιεκτικότητα σε σπάνιες γαίες 1,17%.

Το 2014 για πρώτη φορά στη χώρα μας διεξήχθη μια έρευνα* σχετικά με την κοινωνική αποδοχή της εκμετάλλευσης των ελληνικών κοιτασμάτων σπάνιων γαιών του Στρυμονικού Κόλπου. Στην έρευνα συμμετείχαν 500 άνθρωποι, που επιλέχθηκαν τυχαία από ολόκληρη την Ελλάδα.

Τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα καθώς έδειξαν ότι οι Έλληνες, στην πλειοψηφία τους, δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι σχετικά με τις σπάνιες γαίες και μάλιστα οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν ούτε καν περί τίνος πρόκειται. Επιπρόσθετα, η βαθιά οικονομική κρίση φαίνεται να έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την ελληνική κοινωνία, που βρίσκεται σε απόγνωση και παρουσιάζεται διατεθειμένη να αποδεχθεί οποιαδήποτε επένδυση στη χώρα, ακόμα και εάν δεν γνωρίζει τις ενδεχόμενες συνέπειες αυτής.

Έτσι, το 70% των συμμετεχόντων, κυρίως εξαιτίας της ανεργίας και της απουσίας νέων επενδύσεων, εμφανίζεται θετικό προς την εκμετάλλευση των ελληνικών σπάνιων γαιών, θεωρώντας πως οι εξορυκτικές δραστηριότητες θα μπορούσαν να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας και να επανεκκινήσουν την τοπική οικονομία. Εντούτοις, δεν παρατηρείται έλλειμμα περιβαλλοντικής συνείδησης, καθώς όταν οι συμμετέχοντες ενημερώνονται αναφορικά με τους τεράστιους περιβαλλοντικούς κινδύνους που ενέχει η συγκεκριμένη εξορυκτική δραστηριότητα, οι περισσότεροι αλλάζουν γνώμη και γίνονται αρνητικοί προς την επένδυση.

Ειδικότερα, φαίνεται ότι οι γυναίκες είναι πιο αρνητικές στην συγκεκριμένη εξόρυξη, καθώς το 66% των γυναικών και μόλις το 48% των αντρών δηλώνουν ότι δεν θα επιθυμούσαν να γίνει εκμετάλλευση των ελληνικών σπάνιων γαιών.

Σημαντική συσχέτιση εμφανίζεται και σε σχέση με την ηλικία, καθώς άτομα νεαρότερης ηλικίας παρουσιάζονται πιο δεκτικά στο ενδεχόμενο εκμετάλλευσης των σπάνιων γαιών. Χαρακτηριστικά, θετικό στην πραγματοποίηση του έργου ήταν το 87% των ερωτώμενων που ήταν μικρότεροι από 25 χρονών, έναντι του 69% των ερωτώμενων που ήταν μεγαλύτεροι από 25 χρονών.

Τέλος, οι φοιτητές είναι η ομάδα ερωτώμενων με το μεγαλύτερο ποσοστό θετικής απόκρισης ως προς την εκμετάλλευση με 84%, ακολουθούν οι άνεργοι με 72% και οι εργαζόμενοι με 68%.

*P. Vergoulis, "Social acceptance of rare earth mining in Greece", 5th International Conference on Environmental Management, Engineering, Planning and Economics, 14-18 June 2015, Mykonos island, Greece

huffingtonpost.gr, oryktosploutos.net