Amfipoli News: Από τον Μεγάλο Αλέξανδρο στους Ταλιμπάν

Δευτέρα 17 Ιουνίου 2024

Από τον Μεγάλο Αλέξανδρο στους Ταλιμπάν



Το εξαιρετικό αυτό κόσμημα από χρυσό και ένθετα κομμάτια τιρκουάζ, βρέθηκε στην περιοχή Τίλια Τέπε που βρίσκεται στο βόρειο Αφγανιστάν. Η ανασκαφή, πραγματοποιήθηκε  το 1978 σε έξη ασύλητους τάφους, από τον σπουδαίο αρχαιολόγο Βίκτωρα Σαριγιαννίδη. Ο Σαριγιαννίδης είναι Ελληνοπόντιος, γεννημένος στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν. Η περιοχή Τίλια Τέπε, βρίσκεται σε μέρος όπου εκτεινόταν το ελληνιστικό βασίλειο της Βακτριανής, για το οποίο οι ιστορικοί, πολύ λίγα πράγματα γνωρίζουν.  Ο Σαριγιαννίδης ανέσυρε από την ανασκαφή, κατέγραψε, και παρέδωσε στο μουσείο της Καμπούλ, τον απίστευτο αριθμό των 21.618 χρυσών αντικειμένων, κοσμημάτων και νομισμάτων τεράστιας αρχαιολογικής και Ιστορικής αξίας. Η ανασκαφή σταμάτησε λόγω εισβολής του τότε Σοβιετικού στρατού και εν συνεχεία, εμφυλίου πολέμου. Ο Σαριγιαννίδης τα επόμενα χρόνια είχε την ευλογία να ανακαλύψει ευρήματα ενός απολύτως άγνωστου πολιτισμού, του πολιτισμού της Μαργιανής που άκμασε το 2500 π.Χ. σε έρημη περιοχή του σημερινού  Τουρκμενιστάν.

Αφγανιστάν για τους περισσότερους σημαίνει κόλαση του πολέμου, Ταλιμπάν, μπούρκα, μεσαιωνικός τρόπος ζωής. Εκεί όμως όπου σήμερα είναι ακόμα νωπός ο θάνατος από τις ακρότητες του εμφυλίου, κάποτε ανθούσαν τα γράμματα και οι τέχνες, οι γυναίκες φορούσαν περίτεχνα κοσμήματα, η καθημερινότητα είχε τις μικρές της πολυτέλειες, όλα συνηγορούσαν στην ποιότητα μιας ζωής που ουδεμία σχέση έχει με το σήμερα.

Βασιλείς με δράκους. Τάφος II. "Kings with dragons". Earrings from Tillia tepe, 1st century BCE. Paire de pendentifs, "Le maître des dragons". Afghanistan, Tillya tepe, tombe II. Ier siècle. Or, turquoise, grenat almandin, lapis lazzuli, cornaline et perles, 12, 5 x 6,5 cm.

Πόσοι όμως από τους σημερινούς Αφγανούς έχουν συνείδηση της Ιστορίας τους; Πόσοι ξέρουν ότι στη γη από την οποία πέρασε κάποτε ο Μέγας Αλέξανδρος υπήρχαν ανεκτίμητοι θησαυροί, ανάμεσά τους και πολλά αντικείμενα της Ελληνιστικής περιόδου, πειστήριο ενός μακραίωνου πολιτισμού που είχε διασωθεί από τους αρχαιολόγους και φυλασσόταν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Καμπούλ;

Χρυσά κοσμήματα από το ΤίλιαΤεπέ, σήμερα στο Μουσείο Guimet. "Οι άνδρες με πανοπλία, σε ελληνική πάλη". Τάφος ΙΙΙ. 1ος αιώνας π.Χ.- 1οςαιώνας μ.Χ. Men in arm, wearing Greek uniforms. Tillia tepe. Paire d'agrafes à décor de guerriers. Afghanistan, Tillia tepe, tombe III. Ier siècle. Or 9,0 x6,3 cm. Musée National d'Afghanistan.

Ο πόλεμος δεν έκλεψε μόνο ζωές, απείλησε να κλέψει και τη μνήμη των Αφγανών. Να την εξαφανίσει μέσα στα μίση του εμφυλίου ή στο πάρε – δώσε των καιροσκόπων και των αρχαιοκαπήλων που αποτιμούν τα πάντα σε χρήμα. Τα 70% από τα πολύτιμα εκθέματα του μουσείου που έδειχναν καθαρά τις ανταλλαγές που αναπτύχθηκαν για αιώνες στον δρόμο του μεταξιού, ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, καταστράφηκαν ή εκλάπησαν την εποχή του μετασοβιετικού χάους και κατά τη διάρκεια των ταραχών με τους Ταλιμπάν.

Η νεκρόπολη Τίλια Τεπέ βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της περιοχής όπου ήταν η αρχαία Βακτρία.

Κομβικό σημείο αρχαίων διαδρομών από την Περσία, την Ινδία και την Κίνα μέχρι την Ελλάδα και τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (αργότερα), το Αφγανιστάν ήταν τόπος συνάντησης πολιτισμών.

Ελληνιστικοί τρίτωνες με δελφίνια (Τάφος Ι). Hellenistic tritons with dolphins. Tillia tepe. Appliques au décor dit "l'homme au dauphin". Afghanistan, Tillya Tepe, tombe I. Ie siècle . Or, 4,1 x 2,9 cm. Musée National d'Afghanistan, Kaboul.

«Η επίδραση του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν καταλυτική στην κουλτούρα του», είχε πει κάποτε ο διευθυντής του μουσείου Ομάρ Σουλτάν, όταν η μανία των Ταλιμπάν έθετε σε κίνδυνο και δύο σπάνια ελληνικά εκθέματά του, ένα άγαλμα του Ηρακλή και ένα του Ερμή που χρονολογούνται από το 320 π.Χ. «Απόδειξη της επιρροής του είναι και ότι είχαν βρεθεί ανάγλυφα που χρονολογούνταν από τον 3ο αιώνα μ.Χ., τα οποία απεικόνιζαν τον Ηρακλή και τον Αλέξανδρο να φυλάνε τον Βούδα», είχε πει.

Αγγείο που απεικονίζει έναν γραφέα να σημειώνει τις ημερομηνίες σοδειάς. Προέρχεται από την περιοχή του Μπέγκραμ, όπου συναντώνται τρεις διαφορετικοί κόσμοι: ο ελληνορωμαϊκός, ο κινεζικός και ο ινδικός.

Τόπος συνάντησης πολιτισμών, μείξης ιδεών, ένα παγκοσμιοποιημένο κέντρο του αρχαίου κόσμου, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Καμπούλ φιλοξενούσε μέχρι το 1987 έως και 10.000 αρχαία αντικείμενα, η πλειονότητα των οποίων ήταν από την Ελληνιστική εποχή. Ορισμένα (βλ. φωτογραφίες) διασώθηκαν, πολλά όμως από αυτά έγιναν καπνός• οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στους Ταλιμπάν από τα Ηνωμένα Έθνη προκάλεσαν ακόμη περισσότερο τον φανατισμό τους με αποτέλεσμα να πουλήσουν, να καταστρέψουν, να μετατρέψουν τα περίτεχνα χρυσά αντικείμενα σε κιλά λιωμένου χρυσού.

Περίαπτο από το Τιλιά Τεπέ (τάφος ΙΙ, 1ος αι. μ.Χ.)

Ευτυχώς υπάρχει και πλούτος που διασώθηκε. Ο «θησαυρός της Βακτρίας» (20.000 πολύτιμα εκθέματα) που από το 2006 έκανε τον γύρο του – έκθεση: «Αφγανιστάν: σταυροδρόμια του αρχαίου κόσμου» – αποδεικνύει το τεράστιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον της περιοχής, αλλά και την επιρροή που ασκούσε στην ευρύτερη περιοχή η παρουσία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το 1978 ο ελληνικής καταγωγής αρχαιολόγος από την Τασκένδη Βίκτωρ Σαρηγιαννίδης έφερε στο φως χιλιάδες αντικείμενα ανασκάπτοντας την περιοχή Τιλιά Τεπέ, «θησαυρός» που προστέθηκε στα ευρήματα τα οποία είχαν ανακαλυφθεί στα σύνορα του Αφγανιστάν από τα μέσα του ’60.
Ελληνιστικά αριστουργήματα

Αφροδίτη και Έρωτας Τιλλιά Τεπέ.Τάφος ΙΙ. Aphrodite and Eros. Tillia tepe. Applique dite "Aphrodite kouchane". Art Kuchan (?). Afghanistan, Tillia tepe, tombe II. Ier siècle: Or, 4,5 x 2,5 cm. Musée national d'Afghanistan, kaboul.

Χρυσά στεφάνια, κοσμήματα, μεταλλικά αγγεία, θεότητες όπως η Αφροδίτη και ο Διόνυσος σμιλεμένες πάνω σε χρυσά βραχιόλια, χτένες, πολυτελή επισμαλτωμένα αγγεία, όπλα από πολύτιμα μέταλλα, ακόμα και τα σχέδια αρχιτεκτονικής ελληνιστικής πόλης.

Η θεά Κυβέλη σε δίσκο από ασήμι, με λεπτομέρειες από φύλλο χρυσού. Αϊ Χανούμ, περ. 200 π.Χ.

Όλα αυτά είχαν βρεθεί σε τέσσερις διαφορετικές θέσεις στα σύνορα του Αφγανιστάν. Σε έναν αγροτικό οικισμό της εποχής του Χαλκού (το Τέπε Φουλόλ), στην ελληνιστική πόλη Αϊ Χανούμ, που είχε ιδρύσει ο Μέγας Αλέξανδρος, στο Μπέγκραμ και στο Τιλιά Τεπέ που είχε ανασκάψει επίσης ο Βίκτωρ Σαρηγιαννίδης.






Χρυσή ζώνη, (προέλευσης από την Σκυθία), όπου απεικονίζεται ο Διόνυσος καβάλα σ' ένα λιοντάρι. Τάφος IV. Belt from Tillia Tepe, with depictions of Dyonisus riding a lion.

Είκοσι χιλιάδες μικρά και μεγάλα χρυσά κοσμήματα, που αποτελούσαν τον στολισμό επτά άγνωστων ηγεμονικών μορφών που ανήκαν σε Σκύθες και στους Κουσάν - μια ασιατική νομαδική φυλή που πρώτα διέλυσε τα ελληνικά βασίλεια της Βακτριανής και κατόπιν ενστερνίσθηκε σε πολλά σημεία τον ελληνικό πολιτισμό. Στέμματα, σκήπτρα, διαδήματα, περιδέραια, βραχιόλια και χιλιάδες περίτεχνα ελάσματα ήταν ραμμένα πάνω στις ενδυμασίες τους - όπως των αρχιερέων. Έφεραν το ελληνικό δελφίνι, την Αριάδνη, την Αθηνά, την Αφροδίτη και επιγραφές του Διονύσου στο κέντρο της Ασίας.

Αυτοί οι θησαυροί που αναστάτωσαν την παγκόσμια κοινή γνώμη, όταν ανακοινώθηκε η δήθεν διαρπαγή τους από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Καμπούλ, ήταν το εύρημα του Βίκτωρος Σαρηγιαννίδη, ο οποίος σε διάλεξη που έδωσε με πρωτοβουλία της Ομοσπονδίας των Ποντιακών Σωματείων, διαβεβαίωσε πως επισκέφθηκε τα υπόγεια της τράπεζας όπου φυλάσσονται και τους είδε εκεί μέσα.

Ο Έλληνας πρωτοπόρος που έχει συνδέσει τη ζωή του με αυτή την άγνωστη και ανεξερεύνητη ως χθες περιοχή του κόσμου δεν ανακάλυψε μόνο την ύπαρξη των αρχαίων ελληνικών πόλεων της Μαργιανής. Ανακάλυψε ότι αυτός ο έρημος τόπος, ένθεν κακείθεν του ποταμού Αμού Νταριά, είναι το προκεχωρημένο φυλάκιο ενός ιδιότυπου παγκοσμιοποιημένου Ελληνισμού όπου συνέβη ένα θαύμα. Ενόσω κατέρρεε ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός στη μητρόπολη, κάτω απ' την πίεση του χριστιανισμού, οι βάρβαροι νομάδες που κατέκλυσαν τη Βακτριανή τον ενστερνίστηκαν και του έδωσαν νέα πνοή για χίλια σχεδόν χρόνια. Καθώς απλώθηκε προς νότο το βασίλειο των Κουσάν προκάλεσε τη γέννηση της πρώτης βουδιστικής ινδικής τέχνης, με τον πολιτισμό της Γκαντάρα. 

 
Διαβάστε επίσης:



Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου