Ποιος έφθασε πρώτος στις πολικές περιοχές;

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, τον Ηρόδοτο και άλλους συγγραφείς, η Εκαέργη ήτο μία παρθένος ιέρεια, που ζούσε στις Υπερβόρειες περιοχές και η οποία, μαζί με την Ώπιδα, ήλθαν εις την Δήλον, για να προσφέρουν θυσία εις τον Απόλλωνα. Μάλιστα, ο Παυσανίας αποκαλεί τις υπερβόρειες αυτές ιέρειες Υπερόχη και Λαοδίκη. (Ελλάδος Περιήγησις Α΄ 43.4,8).

ΕΙΝΑΙ γνωστό, ότι βορειότερα από το Βόρειο Πολικό Κύκλο και νοτιότερα από το Νότιο Πολικό Κύκλο εκτείνονται οι πολικές περιοχές της Γης. Είναι περιοχές σκεπασμένες από πάγους, αφού οι ακτίνες του Ήλιου πέφτουν πάντα τελείως πλάγια πάνω σε αυτές και η θερμοκρασία είναι πολύ χαμηλή.

Η βόρεια πολική ζώνη καλύπτεται από το Βόρειο Παγωμένο Ωκεανό (Αρκτικό Ωκεανό). Περιλαμβάνει τις βόρειες ακτές της Αμερικής, της Ασίας και της Ευρώπης και το νησί Γροιλανδία. Η νότια πολική ζώνη περιλαμβάνει την Ανταρκτική, η οποία από πολλούς θεωρείται ως η τέταρτη κατά σειρά μεγέθους ήπειρος και είναι ακατοίκητη.

Ένα παράξενο φαινόμενο στις πολικές περιοχές είναι ότι η ημέρα και η νύχτα διαρκούν έξι μήνες η κάθε μια. Είναι η πολική ημέρα και η πολική νύχτα. Όταν στην Αρκτική επικρατεί ημέρα, στην Ανταρκτική επικρατεί νύχτα και αντιστρόφως.

Στις περιοχές αυτές λοιπόν, τις λεγόμενες Υπερβόρειες*, ζούσαν δύο Ελληνίδες. Η Εκαέργη και η Ώπιδα.

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, τον Ηρόδοτο και άλλους συγγραφείς, η Εκαέργη ήτο μία παρθένος ιέρεια, που ζούσε στις πολικές περιοχές και η οποία, μαζί με την Ώπιδα, ήλθαν εις την Δήλον, για να προσφέρουν θυσία εις τον Απόλλωνα. Μάλιστα, ο Παυσανίας αποκαλεί τις υπερβόρειες αυτές ιέρειες Υπερόχη και Λαοδίκη. (Ελλάδος Περιήγησις Α΄ 43.4,8).

Ωστόσο, ακόμη και αν δεχθούμε ότι τα παραπάνω ανήκουν στην μυθολογική σφαίρα (αν και ο γράφων υποστήριζε πάντα ότι η Ελληνική Μυθολογία είναι μια πανάρχαια ελληνική ιστορία), εν τούτοις όλοι οι ιστορικοί ερευνητές γνωρίζουν για το υπερβόρειο ταξίδι που έκανε ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης.

Ο Πυθεύς ο Μασσαλιώτης ήταν Έλληνας εξερευνητής και γεωγράφος, που έζησε τον 4ο αιώνα π.Χ., και ήταν ο πρώτος Έλληναςας που επισκέφθηκε και περιέγραψε τις ευρωπαϊκές ακτές του Ατλαντικού (συμπεριλαμβανομένης και της Βρετανίας). Το κυριότερο έργο του, Περί Ωκεανού, έχει χαθεί και τα αποσπάσματα που αναφέρουν μεταγενέστεροι συγγραφείς, δεν δίνουν σαφή εικόνα του ίδιου ή του πόσο μακρυά είχε ταξιδέψει. Υπάρχει ένα απόσπασμα από ένα δεύτερο έργο του, που αποτελεί ίσως συμπληρωματική περιγραφή της Μεσογειακής ακτής της Ευρώπης.

Τα γραπτά του Πυθέα τα χρησιμοποίησαν ο Ερατοσθένης και ο Ποσειδώνιος, άλλοι όμως τον χαρακτήρισαν ψεύτη και τον μεταχειρίστηκαν με δυσπιστία, όπως ο ιστορικός Πολύβιος και ο Στράβωνας. Οι σύγχρονοι λόγιοι αποκατέστησαν την καλή φήμη του. Είχε σίγουρα επισκεφθεί μερικές χώρες του βορρά, και τα σχόλιά του πάνω σε μικροπράγματα, όπως λόγου χάρη για τα ποτά που έπιναν οι ιθαγενείς, που ήταν κατασκευασμένα από δημητριακά και μέλι, και για τη χρήση σιταποθηκών (αντίθετα προς τους υπαίθριους σιτοβολώνες του Μεσογειακού ηλίου), δείχνουν οξεία παρατηρητικότητα. Το επιστημονικό ενδιαφέρον του φαίνεται από τον υπολογισμό του για την αναλογία του δείκτου ενός ηλιακού ρολογιού προς τη σκιά του κατά το θερινό ηλιοστάσιο, και από τις σημειώσεις του, μερικές φορές μάλλον αινιγματικές, πάνω στο μήκος της μικρότερης ημέρας καθώς ταξίδευε προς τον βορρά. Αυτές οι παρατηρήσεις του χρησιμοποιήθηκαν από τους διαδόχους του (όχι, όπως φαίνεται, από τον ίδιο τον Πυθέα), για να καθορίσουν τις παραλλήλους του γεωγραφικού πλάτους.

O Πυθέας παρατήρησε επίσης πως ο Πολικός Αστέρας δεν βρίσκεται στον αληθινό Πόλο και πως η Σελήνη επηρεάζει τις παλίρροιες. H Θούλη του –το βορειότερο κατοικημένο νησί, έξι μέρες με το πλοίο από τη βόρεια Βρετανία– δεν μπορεί να αναγνωριστεί με βεβαιότητα: Μπορεί να είναι η Νορβηγία (αλλά όχι η Ισλανδία, όπως ισχυρίζονται μερικοί). Πάντως, η Θούλη υπήρξε ο τελευταίος σταθμός του Πυθέα, και από κει ξαναγύρισε στη γενέτειρά του.

Ο Πυθέας ήταν πολύ ευκολόπιστος, έτοιμος να παραδεχτεί τις ιστορίες που του έλεγαν, και το γεγονός αυτό είναι που έκανε τον Πολύβιο να τον κοροϊδεύει. Ωστόσο, το έργο του, υπήρξε αξιόλογη βάση για τους μετέπειτα μεγάλους γεωγράφους. (Βλέπε και Εγκυκλοπαίδεια Δομή).

===================

* Πρέπει να αναφερθεί, ότι στην ελληνική μυθολογία, σύμφωνα με την παράδοση, οι Υπερβόρειοι ήταν ένας μυθικός λαός που ζούσε στα βουνά της Ελλάδας. Η χώρα τους ονομαζόταν Υπερβορεία κι εκεί ο Ήλιος έλαμπε καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας. Αναφορά στην Υπερβόρεια κάνουν οι αρχαίοι συγγραφείς Ηρόδοτος (Δ,13), Ησίοδος (Θεογονία, 211-235), ο γεωγράφος Στράβων (11.4.3.), ο ποιητής Πίνδαρος (Ίσθμια Ωδή 6 [...] καὶ πέραν Νείλοιο παγᾶν καὶ δι᾽ Ὑπερβορέους [...]) και ο Παυσανίας.
Από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στους χάρτες η Υπερβορεία απεικονιζόταν γενικά ως χερσόνησος ή ένα νησί πέρα από τα εδάφη της Γαλλίας. Μάλλον στη φαντασία των περισσότερων υπήρχε στα εδάφη της σημερινής Βρετανίας, της Νορβηγίας και της Σουηδίας. Άλλες περιγραφές την τοποθετούν στην ευρύτερη περιοχή των Ουραλίων.

sakketosaggelos.gr