Amfipoli News: Δελφοί, ο ομφαλός της Γης

Σε ένα καταπράσινο τοπίο με ελατόφυτες πλαγιές στις νότιες υπώρειες του Παρνασσού βρίσκονται οι Δελφοί. Εκεί ιδρύθηκε και άκμασε το σημαντικότερο θρησκευτικό κέντρο της αρχαιότητας ελκύοντας μέχρι και σήμερα επισκέπτες από όλα τα μέρη της γης.

Δελφοί και Μυθολογία

Οι Δελφοί είναι γνωστοί ως «ομφαλός της γης». Σύμφωνα με τη μυθολογία,όταν ο Δίας απελευθέρωσε δύο αετούς, τον έναν από την ανατολή και τον άλλον από τη Δύση,για να υποδείξουν το κέντρο του κόσμου εκείνοι συναντήθηκαν στους Δελφούς.Έτσι ο τόπος αυτός ταυτίστηκε με τον όρο «ομφαλός της γης». Επίσης, σύμφωνα με την παράδοση αρχικά το μαντείο άνηκε στη Γαία που ζούσε εκεί με το γιο της Πύθωνα. Ο Θεός Απόλλωνας όμως μεταμορφωμένος σε δελφίνι, έφθασε στο επίνειο των Δελφών, την Κίρρα, σκότωσε τον Πύθωνα και ίδρυσε το δικό του ιερό, το ναό του Απόλλωνα. Ο μύθος αυτός σχετικά με την κυριαρχία του Απόλλωνα επιβίωσε σε εορταστικές αναπαραστάσεις στις τοπικές γιορτές, όπως τα Σεπτήρια, τα Δελφίνια, τα Θαργήλια, τα Θεοφάνεια, και τα Πύθια.

Η πόλη στην Ιστορία

Η πόλη αναφέρεται από τους ομηρικούς χρόνους με την ονομασία Πυθώ. Στην αρχή των ιστορικών χρόνων ήταν μία από τις πόλεις της αρχαίας Φωκίδας,αλλά σταδιακά ο ρόλος της πόλης ενισχύθηκε και εξελίχθηκε σε πανελλήνιο κέντρο και ιερή πόλη των αρχαίων Ελλήνων. Αποτέλεσε επίσης κέντρο της Δελφικής Αμφικτυονίας. Η Δελφική Αμφικτυονία ήταν μια ομοσπονδία δώδεκα φυλών της Στερεάς Ελλάδας και της Θεσσαλίας που αποτελούσε αρχικά θρησκευτική ένωση, ενώ αργότερα απέκτησε και πολιτική σημασία.Αρχικά είχε κέντρο της την Ανθήλη της Μαλίδας, αλλά από τα μέσα του 7ου αιώνα έκανε κέντρο της τους Δελφούς.

Στις αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα η Δελφική Αμφικτυονία διεξήγαγε πόλεμο με την γειτονική πόλη των Δελφών, την Κρίσα. Ο πόλεμος αυτός ονομάστηκε Α΄ Ιερός πόλεμος και είχε ως κατάληξη την καταστροφή της Κρίσας .Αποτέλεσμα του πολέμου ήταν οι Δελφοί να αυξήσουν την πανελλήνια θρησκευτική και πολιτική τους επιρροή και να μεγαλώσουν σε έκταση, αποκτώντας εδάφη που μέχρι τότε ανήκαν στην Κρίσα. Παράλληλα μετά το τέλος του πολέμου διοργανώθηκαν για πρώτη φορά τα Πύθια, οι δεύτεροι σε σημασία πανελλήνιοι αγώνες μετά τους Ολυμπιακούς. Στα πρώτα Πύθια που διοργανώθηκαν το 586 π.Χ. δόθηκαν ως έπαθλα στους νικητές των αγώνων, χρηματικά δώρα από τα λάφυρα της Κρίσας. Από τους επόμενους αγώνες καθιερώθηκε ως τιμητικό βραβείο των νικητών το δάφνινο στεφάνι.

Οι Δελφοί παρέμειναν ανεξάρτητη πόλη μέχρι το 448 π.Χ. όταν οι Αθηναίοι βοήθησαν του Φωκείς να εντάξουν το ιερό στην ομοσπονδία τους. Τότε οι Σπαρτιάτες αντέδρασαν με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ο δεύτερος ιερός πόλεμος. Οι Σπαρτιάτες αρχικά επανέφεραν την πόλη στην προηγούμενη κατάστασή της αλλά με νέα παρέμβαση των Αθηναίων η πόλη αποδόθηκε πάλι στους Φωκείς. Οι Φωκείς διατήρησαν τον έλεγχο του μαντείου μέχρι το 421 π.Χ. Τη χρονιά αυτή η πόλη των Δελφών ανεξαρτητοποιήθηκε και πάλι ως συνέπεια της Νικίειου ειρήνης. Το 356 π.Χ. οι Φωκείς κατέλαβαν τους Δελφούς, όταν το αμφικτιονικό συνέδριο, που ελεγχόταν τότε από τη Θήβα, τους επέβαλλε ένα βαρύ πρόστιμο. Το γεγονός αυτό οδήγησε στο ξέσπασμα του τρίτου ιερού πολέμου. Κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου λεηλατήθηκαν όλοι οι θησαυροί των Δελφών για να χρηματοδοτηθεί ο στρατός των Φωκέων. Οι Φωκείς τελικά ηττήθηκαν δέκα χρόνια μετά με επέμβαση του Φιλίππου και οι Δελφοί πέρασαν πάλι στον έλεγχο της Δελφικής αμφικτυονίας που πλέον ελεγχόταν από τους Μακεδόνες. Ένας τέταρτος ιερός πόλεμος ξέσπασε το 339 π.Χ. στον οποίο αναμείχθηκαν οι Λοκροί της Άμφισσας και οδήγησε τελικά στην επέμβαση του Φιλίππου στη νότια Ελλάδα.

Το μαντείο στην αρχαιότητα

Από τον 8ο αιώνα, όταν πλέον επικράτησε η λατρεία του Απόλλωνα, το ιερό των Δελφών απέκτησε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, ενώ η επιρροή του εξαπλώθηκε σταδιακά σε ένα μεγάλο τμήμα του ευρύτερου χώρου της ανατολικής Μεσογείου. Σημαντικός αριθμός αφιερωμάτων που βρέθηκαν στους Δελφούς, προέρχεται ακόμα και από περιοχές της Συρίας και της Αρμενίας, γεγονός που μαρτυρά την έκταση της επιρροής του ιερού. Λόγω του μεγάλου κύρους του μαντείου, οι ελληνικές πόλεις κατέφευγαν σ’ αυτό για να βοηθηθούν στη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του αποικισμού, όπου οι μητροπόλεις κατέφευγαν στο μαντείο για να το συμβουλευτούν, για την επιλογή κατάλληλης θέσης για την ίδρυση αποικίας.

Οι χρησμοί δίνονταν από το Θεό Απόλλωνα μέσω της Πυθίας. Αρχικά η Πυθία ήταν μια νεαρή με ενάρετο βίο, αλλά λόγω της μεγάλης φήμης του Μαντείου, οι ιέρειες αυξήθηκαν σε δύο.

Συνήθως ως ιέρειες επιλέγονταν γυναίκες από τους Δελφούς ή κάποια άλλη κοντινή περιοχή. Για να δοθεί ο χρησμός ακολουθούνταν κάθε φορά η ίδια τελετουργία. Η Πυθία πλενόταν στα νερά της Κασταλίας πηγής για να εξαγνισθεί και κατόπιν άναβε φωτιά μέσα στο ναό. Το άτομο που ζητούσε χρησμό στεκόταν σε ξεχωριστό δωμάτιο, τον οίκο. Η ιέρεια αφού άκουγε την ερώτηση, μασούσε φύλλα δάφνης και ανέβαινε στο τρίποδο ανάμεσα στις αναθυμιάσεις.

Όταν έπεφτε σε έκσταση άρχιζε να λέει λόγια που δεν έβγαζαν νόημα. Οι ιερείς μετέφραζαν το χρησμό και τελικά έδιναν στον απεσταλμένο μια λογική απάντηση. Οι χρησμοί του Μαντείου ήταν πάντα σοφοί και γίνονταν δεκτοί από όλους με μεγάλο σεβασμό. Το Μαντείο των Δελφών αποτελούσε θρησκευτικό κέντρο και ασκούσε μεγάλη επιρροή σε όλον τον κόσμο.

Στη διάρκεια των πρώτων χριστιανικών χρόνων το Μαντείο των Δελφών κλείνει οριστικά με διάταγμα του Αυτοκράτορα Θεοδοσίου στα τέλη του 4ου αιώνα. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των λιγοστών πλέον επισκεπτών δεν ήταν τόσο η θρησκευτική πίστη και η ανάγκη προσκύνησης, όσο το να θαυμάσουν τα πλούσια και επιβλητικά καλλιτεχνικά αρχιτεκτονήματα του χώρου.

Οι χρησμοί και η σημασία τους στον Αρχαίο Ελληνικό κόσμο

Αρχικά οι χρησμοί δίνονταν μόνο μια φορά το χρόνο, την 7η του μήνα Βύσιου, γενέθλια ημέρα του Απόλλωνα. Με την αύξηση της επισκεψιμότητας του Μαντείου, οι χρησμοί δίνονταν την 7η κάθε μήνα, εκτός από τους χειμερινούς, καθώς τότε, σύμφωνα με τον μύθο, ο Απόλλωνας έφευγε από τους Δελφούς και πήγαινε στους Υπερβορείους. Οι χρησμοί αυτοί, που η φύση τους μας έγινε γνωστή τόσο από επιγραφές όσο και από τα έργα αρχαίων συγγραφέων όπως ο Ηρόδοτος, αποτελούσαν για τον Ελληνικό κόσμο της εποχής νόμο, κάνοντας το Μαντείο ένα είδος ρυθμιστή για πολύ σημαντικά θέματα όπως πόλεμοι ή αποικισμοί, δίνοντάς του έτσι τεράστια δύναμη.Την περίοδο του 7ου και 6ου π.Χ. αιώνα, με την αύξηση της ανάγκης για νέες αποικίες το Μαντείο των Δελφών γνωρίζει και την μεγαλύτερή του ακμή. Οι αποικίες αυτές τιμούσαν τον Απόλλωνα σαν Αρχηγέτη,ενώ αρκετές έπαιρναν το όνομα Απολλωνία.

Οι χρησμοί τις παλαιότερες εποχές ήταν γνωστοί για το διφορούμενο νόημά τους. Αρκετές ήταν οι φορές που το Μαντείο δεν κρατούσε αμερόληπτη στάση, αλλά έπαιρνε απροκάλυπτα το μέρος μιας παράταξης, όπως για παράδειγμα στον Πελοποννησιακό πόλεμο που πήρε το μέρος των Λακεδαιμονίων. Επίσης, κατά τους Περσικούς Πολέμους είχε κατηγορηθεί για φιλοπερσική στάση. Όμως, οι υπηρεσίες του δίνονταν σε όλους, άσχετα με την πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στις περιοχές τους.

Το Μαντείο είχε απήχηση και εκτός ελληνικού κόσμου. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι σημαντικοί ηγεμόνες της Μικράς Ασίας, όπως ο Μίδας, ο Γύγης, ο Αλυάττης και ο Κροίσος παραδέχτηκαν την υπεροχή του έναντι άλλων μαντείων, το συμβουλεύτηκαν σε σημαντικές στιγμές της καριέρας τους και στη συνέχεια το αντάμειψαν με πλουσιότατα δώρα.

Το μνημείο σήμερα

Ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν ο πρώτος που διέταξε την εκτέλεση των πρώτων ανασκαφών στους Δελφούς.Η έρευνα άρχισε γύρω στο 1860 από Γερμανούς. Το 1891 οι Γάλλοι πήραν από την ελληνική κυβέρνηση έγκριση για διεξαγωγή συστηματικών ερευνών και τότε άρχισε η λεγόμενη «Μεγάλη Ανασκαφή›, αφού πρώτα απομακρύνθηκε το χωριό Καστρί. Κατά τη διάρκειά της ήρθαν στο φως εντυπωσιακά ευρήματα, ανάμεσα στα οποία και περίπου 3.000 επιγραφές, που αποκαλύπτουν διάφορες πτυχές του αρχαίου δημοσίου βίου.

Σήμερα, οι εργασίες στο χώρο των δύο δελφικών ιερών συνεχίζονται με τη συνεργασία της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και της Γαλλικής Σχολής, με ανασκαφική αλλά και αναστηλωτική δραστηριότητα. Το μοναδικό μνημείο που διέθετε το αρχαίο υλικό για τη σχεδόν πλήρη αναστήλωσή του ήταν ο θησαυρός των Αθηναίων, που αποκαταστάθηκε το 1903-1906 από τους Γάλλους με έξοδα του Δήμου Αθηναίων.Μάλιστα, ο αρχαιολογικός τους χώρος χαρακτηρίστηκε το 1987 μνημείο της UNESCO. «Απλωμένοι» στις νότιες πλαγιές του Παρνασσού.

Η Κασταλία Κρήνη

Δεξιά της εισόδου του Ιερού βρίσκεται η Κασταλία Πηγή, στην οποία πλενόταν η Πυθία πριν καθίσει στη θέση απ’ όπου θα προφήτευε. Στην ίδια αυτή πηγή έπρεπε να καθαρθούν και οι ιερείς, που ερμήνευαν τους δυσνόητους χρησμούς, αλλά και οι “θεοπρόποι”, αυτοί δηλαδή που ζητούσαν τους χρησμούς. Η Κασταλία ήταν μια νεαρή κοπέλα από τους Δελφούς, η οποία προτιμώντας τον θάνατο από τον έρωτα του Απόλλωνος γκρεμίστηκε στην πηγή αυτή που τελικά πήρε το όνομά της. Την άνοιξη τα νερά της πηγής ξεχείλιζαν, όταν έλιωναν τα χιόνια του Παρνασσού.

Η πρώτη κρήνη χρονολογείται στο 600-590 π.Χ. και εντοπιζόταν κοντά στον αρχαίο δρόμο.Υπήρχε και η Κάτω Κασταλία με μια κτιστή λεκάνη και μια πλακόστρωτη αυλή με πέτρινους πάγκους να απλώνονται μπροστά της. Η νεότερη μορφή της είναι εκείνη της Κασταλίας του Βράχου που χρονολογείται περί τον 1ο αιώνα π.Χ., περίπου 50 μ. ψηλότερα από το σημείο που βρισκόταν η αρχαϊκή.Η Kασταλία πηγή σύμφωνα με μια εκδοχή, ονομάστηκε έτσι από τη Νύμφη Κασταλία.

Ο ναός του Απόλλωνα

Το σημαντικότερο μνημείο στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών, ο Ναός του Απόλλωνα χτίστηκε κατά την Αρχαϊκή Περίοδο, σε ένα από τα ελάχιστα επίπεδα σημεία του χώρου.Στο ναό γίνονταν οι ιεροτελεστίες που είχαν σχέση με τη λατρεία, η σπουδαιότερη από τις οποίες ήταν η διαδικασία της μαντείας. Η μαντική διαδικασία εκτυλισσόταν στο βαθύτερο επίπεδο του ναού,στο άδυτο,στο οποίο είχαν πρόσβαση μόνο οι ιερείς που θα ερμήνευαν τα λόγια της Πυθίας.Σήμερα έχουμε ελάχιστα στοιχεία για το διάκοσμό του.Στην είσοδο του μεγαλοπρεπούς αυτού ναού είχαν σκαλιστεί διάφορα σοφά γνωμικά, όπως τα γνωστά σε όλους μας «Γνώθι σαυτόν» και «Μηδέν άγαν».

Ο ναός πριν πάρει την σημερινή του μορφή από τα ερείπια που βλέπουμε σήμερα καταστράφηκε δύο φορές,το 548 π.Χ από πυρκαγιά και ξαναχτίστηκε περίπου το 510 π.Χ. από μια μεγάλη αθηναϊκή οικογένεια των Αλκμαιωνιδών και από το σεισμό του 373 π.Χ. όπου ξαναχτίστηκε το 330 π.Χ. από τους αρχιτέκτονες Σπίνθαρο ο Κορίνθιος, το Ξενόδωρο και τον Αγάθων. Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό δείγμα κτίσματος δωρικού ρυθμού, με 6 κίονες στις στενές πλευρές και 15 στις μακρές, ενώ για το εσωτερικό του ναού τα στοιχεία που σώζονται είναι ελάχιστα.

Η Θόλος της Αθηνάς Προναίας και ο Θησαυρός των Αθηναίων

Η Θόλος είναι ένα από τα πιο αξιοπρόσεκτα αρχιτεκτονήματα της αρχαιότητας και βρίσκεται δίπλα στον προαναφερθέντα Ναό.Είχε κυκλικό σχήμα.Πολλά ευρήματα συνηγορούν στο ότι το συγκεκριμένο Ιερό ήταν ήδη από την Μυκηναϊκή Εποχή αφιερωμένο σε μια γυναικεία θεότητα. Ωστόσο μέχρι σήμερα δεν γνωρίζουμε τη χρήση του.
Δελφοί

Από την άλλη ο Θησαυρός των Αθηναίων εντοπιζόταν πάνω στην Ιερά Οδό, απέναντι από τους θησαυρούς των Συρακουσίων και των Κνιδίων, δίπλα στο βουλευτήριο της πόλης των Δελφών. Το κτίσμα από παριανό μάρμαρο είναι δωρικού ρυθμού και φέρει τη μορφή ναΐσκου, όπως άλλωστε συνέβαινε με τους περισσότερους θησαυρούς. Τα ανάγλυφα που το κοσμούσαν απεικονίζουν άθλους του Ηρακλή και του Θησέα, ενώ στους τοίχους του έχουν σωθεί αρκετές επιγραφές με κείμενα που δίνουν πολλές πληροφορίες για τις αρχαίες γιορτές και τα έθιμα, καθώς και δύο ύμνοι προς τον Απόλλωνα, που βοήθησαν στη μελέτη της μουσικής.

Ιερά Οδός

Ο δρόμος που ξεκινούσε από την είσοδο του τεμένους του Απόλλωνα και κατέληγε στο βωμό των Χίων και το ναό, είναι γνωστός ως η Ιερά Οδός των Δελφών.Η δημιουργία του τοποθετείται στα αρχαϊκά χρόνια, ενώ το οδόστρωμα που συναντά σήμερα ο επισκέπτης χρονολογείται από την πρωτοβυζαντινή εποχή. Το μονοπάτι είχε ανηφορική κλήση και μήκος περίπου 200 μ.,καταλήγοντας μπροστά στον ιερό βωμό. Είναι ο δρόμος που ακολουθούσαν κάθε φορά που επισκέπτονταν τους Δελφούς εκείνοι που απευθύνονταν στο μαντείο για να ζητήσουν κάποιο χρησμό.Με αυτό τον τρόπο μπορούσαν να πάρουν προτεραιότητα για τη μαντεία της Πυθίας. Για να γίνει, αυτό, ωστόσο έπρεπε πρώτα να προβούν σε κάποια θυσία στο βωμό, που εντοπιζόταν στο ψηλότερο σημείο του μονοπατιού. Από αυτή τη διαδικασία εξαιρούνταν οι πολίτες των πόλης και κάποιοι ιδιώτες, όπως Κορίνθιοι, Νάξιοι, Θηβαίοι κ.ά.

Το Αρχαίο Στάδιο Δελφών και το Αρχαίο Θέατρο

Από τα καλύτερα διατηρημένα αξιοθέατα του είδους, το αρχαίο στάδιο Δελφών εντοπίζεται στο ψηλότερο σημείο πάνω από το ιερό του Απόλλωνα, βορειοδυτικά του θεάτρου. Εδώ, αιώνες πριν χιλιάδες θεατών παρακολουθούσαν αθλητικά αγωνίσματα και αρματοδρομίες.

Στο βορειοδυτικό τμήμα του ιερού του Πυθίου Απόλλωνος βρίσκεται το αρχαίο θέατρο των Δελφών. Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα θέατρα της αρχαιότητας για το οποίο υπάρχουν ακριβή στοιχεία τόσο για τη χρονολογία δημιουργίας του, όσο και για τις μορφές και τη χρήση που είχε κατά το πέρασμα των αιώνων. Εδώ κατά την αρχαιότητα διεξάγονταν οι αγώνες ενόργανης μουσικής και φωνητικής, στο πλαίσιο των Πυθίων και διάφορων άλλων θρησκευτικών εορτών.

To αρχαιολογικό μουσείο Δελφών

Αποτελεί αναμφίβολα ένα από τα σημαντικότερα μουσεία της χώρας μας. Χτίστηκε το 1903, για να στεγάσει ευρήματα της Μεγάλης Ανασκαφής που είχε αρχίσει το 1892.Με την επανέκθεση ολόκληρης της συλλογής του, που εγκαινιάσθηκε το 2004, τα εκθέματα αναδείχθηκαν, εμπλουτίσθηκαν και αναδιαρρυθμίστηκαν σύμφωνα με τη σύγχρονη μουσειογραφική αντίληψη. Ο περίφημος Ηνίοχος έχει περίοπτη θέση στο μουσείο αυτό, συγκεντρώνοντας το ενδιαφέρον των χιλιάδων επισκεπτών που περιδιαβαίνουν καθημερινά τις 14 αίθουσές του.

Το αρχαιολογικό μουσείο Δελφών είναι δεύτερο σε επισκεψιμότητα μετά την Ακρόπολη.

Στους Δελφούς, όπου ο ιερός χώρος δένει τους Θεούς με τους ανθρώπους οι επισκέπτες με δέος επισκέπτονται την περιοχή παραπάνω από μία φορά

Πηγές:

Σύνταξη κειμένου: Βασιλεία Ζάμπα

Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου

maxmag.gr

Amfipoli News

Σάββατο 14 Οκτωβρίου 2023

Δελφοί, ο ομφαλός της Γης