Πως ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος άλλαξε την ανθρωποτητα και τον κόσμο!

100 χρόνια συμπληρώνονται στις 11 Νοεμβρίου 2018 από την λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Του Μεγάλου Πολέμου όπως τον είπαν τότε μη γνωρίζοντας φυσικά ότι μετά από 20 χρόνια η Ευρώπη και ο κόσμος θα ζούσε ξανά μια μεγάλη φρίκη.

Τα 4,5 χρόνια μαχών, στην Ευρώπη, στη Μέση Ανατολή και την Ασία, αναδιαμόρφωσαν το σύγχρονο Κόσμο. Βασιλιάδες, κάιζερ, τσάροι και σουλτάνοι καταστράφηκαν. Αυτοκρατορίες διαλύθηκαν. Χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά χημικά όπλα, τανκς και αεροπορικοί βομβαρδισμοί.
Εκατομμύρια γυναίκες πέρασαν στην εργατική δύναμη, «φέροντας» το νόμιμο δικαίωμά τους για ψήφο.

Άλλαξε ο χάρτης και τα...σύνορα!

Κράτη όπως η Ουκρανία, η Πολωνία, αλλά και βαλτικές χώρες, ανεξαρτητοποιήθηκαν, ενώ δημιουργήθηκαν νέα κράτη στη Μέση Ανατολή, με συχνά αυθαίρετα σύνορα. Επήλθαν σημαντικές πολιτισμικές αλλαγές, μεταξύ των οποίων μία νέα κατανόηση της ψυχολογίας του πολέμου, του σοκ των βομβαρδισμών, αλλά και του μετατραυματικού στρες.

Οι Σύμμαχοι, Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία, πολέμησαν τις Κεντρικές Δυνάμεις τη Γερμανία και την Αυστροουγαρία, με τις χώρες όπως η Ιταλία, Ιαπωνία, ΗΠΑ, Βουλγαρία, Ελλάδα και Οθωμανική αυτοκρατορία να μπαίνουν αργότερα στον πόλεμο.

Αν δει κανείς τον χάρτη μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο θα δει ότι τα κράτη στην Ευρώπη είναι πλέον περισσότερα.

O πρώτος χάρτης δείχνει πως ήταν η Ευρώπη το 1914 στην αρχή του πολέμου



Ενώ δέκα χρόνια αργότερα δηλαδή το 1924 και, έξι χρόνια μετά το τέλος του Μεγάλου Πολέμου η Ευρώπη είναι εντελώς διαφορετική. Νέα κράτη εχουν δημιουργηθεί με την διάσπαση της Γερμανικής Αυτοκρατορίας και της Αυστρο-ουγγαρίας καθώς και της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. 

Οι νεκροί του πολέμου!

Εκατομμύρια οι νεκροί και οι τραυματίες, οι χήρες και τα ορφανά, οι απίθανοι αριθμοί από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο μας παρέχουν μια μικρή ένδειξη για το μέγεθος και την φρίκη του Μεγάλου Πολέμου το 1914-1918.
Η έλλειψη αξιόπιστων στατιστικών εργαλείων κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα με αποτέλεσμα κάποιες φορές να υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξυ των ιστορικών. Ο αριθμός των θυμάτων από τις ρωσικές και οθωμανικές πλευρές παραμένει ιδιαίτερα αβέβαιος.
Το ποσοστό αυτό είναι αναχρονιστικό, δεδομένου ότι πολλές από αυτές τις χώρες δεν είχαν ακόμη αποκτήσει την ανεξαρτησία τους από τις έξι αυτοκρατορίες και αποικιακές δυνάμεις, Αυστρία-Ουγγαρία, τη Βρετανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Ρωσία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία - στην καρδιά της σύγκρουσης.
Δεκάδες ανεξάρτητα έθνη πολέμησαν το καλοκαίρι του 1914, με τα υπόλοιπα να εμπλέκονται αργότερα στη σύγκρουση, όπως η Ιταλία το 1915 ή οι Ηνωμένες Πολιτείες το 1917. Μαζί τα εμπόλεμα έθνη αντιπροσώπευαν πάνω από 800 εκατομμύρια άνθρωπους, ή περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού την δεδομένη στιγμή. 

Wellcome Collection

Μόνο περίπου 20 χώρες παρέμειναν ουδέτερες σε όλη τη σύγκρουση, οι περισσότερες από αυτές στη Λατινική Αμερική ή τη Βόρεια Ευρώπη.
70 εκατομμύρια στρατιώτες: Περίπου 20 εκατομμύρια άνδρες κινητοποιήθηκαν στην αρχή του πολέμου το 1914, ποσοστό που αυξήθηκε καθώς ο πόλεμος συνεχίστηκε και το πολεμικό πεδίο επεκτάθηκε.
Σχεδόν οι μισοί απο αυτους που κινητοποιήθηκαν σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν.
Οκτώ εκατομμύρια άνδρες κινητοποιήθηκαν στη Γαλλία, 13 εκατομμύρια στη Γερμανία, εννέα εκατομμύρια στην Αυστρία-Ουγγαρία, εννέα εκατομμύρια στη Βρετανία και τη Βρετανική Αυτοκρατορία (κυρίως Ινδία), 18 εκατομμύρια στη Ρωσία, έξι εκατομμύρια στην Ιταλία, τέσσερα εκατομμύρια στις Ηνωμένες Πολιτείες. 

10 εκατομμυρια στρατιώτες νεκροι, 20 εκατομμύρια τραυματίες
Γαλλία: 1,4 εκατομμύρια νεκροί, 4,2 εκατ. τραυματίες
Γερμανία: 2 εκατομμύρια νεκροί, 4,2 εκατ. τραυματίες
Αυστρία-Ουγγαρία: 1,4 εκατομμύρια νεκροί, 3,6 εκατ. τραυματίες
Ρωσία: 2 εκατομμύρια νεκροί, πέντε εκατομμύρια τραυματίες
Βρετανία και Βρετανική Αυτοκρατορία: 960.000 νεκροί, δύο εκατομμύρια τραυματίες, εκ των οποίων 760.000 για τη Βρετανία, 62.000 για την Αυστραλία, 61.000 για τον Καναδά, 54.000 για την Ινδία.
Ιταλία: 600.000 νεκροί, ένα εκατομμύριο τραυματίες
Οθωμανική Αυτοκρατορία: 800.000 νεκροί
Η Σερβία υπέστη τις χειρότερες απώλειες αναλογικά με το μέγεθος του στρατού της, με 130.000 νεκρούς και 135.000 τραυματίες - τα τρία τέταρτα των δυνάμεών της.
Οι εμβληματικές μάχες του Βερντέν και του Σομ, το 1916, άφησαν 770.000 και 1,2 εκατομμύρια νεκρούς, τραυματίες και αγνοούμενους αντίστοιχα.
Οι περισσότερες ανθρωπινες ζωές χάθηκαν στις πρώτες μέρες του πολέμου, με 27.000 Γάλλους στρατιώτες νεκρούς σε μια μέρα στις 22 Αυγούστου 1914, την πιο θανατηφόρα μέρα στην ιστορία του γαλλικού στρατού. 

70% των νεκρών και των τραυματιών επλήγησαν από τα πυρά πυροβολικού. Μεταξύ πέντε και έξι εκατομμύρια ακρωτηριαστηκαν. Δηλητηριώδη αέρια, που χρησιμοποιήθηκαν στο πεδίο της μάχης για πρώτη φορά, πήραν 20.000 ζωές - σχετικά λίγες αν σκεφτεί κανείς το σύνολο των νεκρών. 

Wellcome Collection

Εκατομμύρια άμαχοι νεκροί: Εκτός από τις στρατιωτικές απώλειες, πολλά εκατομμύρια άμαχοι χάθηκαν στις μάχες. Ένα εκατομμύριο Αρμένιοι σφαγιάστηκαν από τις τουρκικές δυνάμεις, ενώ κάποιοι ιστορικοί πιστεύουν ότι μέχρι και πέντε εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στο ρωσικό εμφύλιο πόλεμο και άλλες παρατεταμένες συγκρούσεις που συνέχισαν να σιγοβράζουν μετά το 1918 στην Ανατολική Ευρώπη και την Τουρκία. 

World War One: military cemetery. Photograph, 1914/1918Wellcome Collection. CC BY

Η Επιδημία ισπανικής γρίπης που ξέσπασε στο τέλος του πολέμου κόστισε τις ζωές 25 έως 50 εκατομμυρίων ανθρώπων σε πληθυσμους που ειχαν αποδυναμωθεί λογω έλλειψης τροφής, νερού και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. 

Ορισμένα στοιχεία του Α' Παγκοσμίου Πολέμου

20 εκατομμύρια ζουν υπό κατοχή στο τέλος του 1915, οι περισσότεροι από αυτούς στο Βέλγιο, τη Γαλλία, την Πολωνία και τη Σερβία, υπο τον γερμανικό, αυστρο-ουγγρικό και Βουλγαρικο ζυγό.
10 εκατομμύρια πρόσφυγες σε όλη την Ευρώπη, οι περισσότεροι από αυτούς στη Ρωσία, Σερβία, τη Γαλλία, το Βέλγιο, τη Γερμανία και την Αρμενία.
3 εκατομμύρια χήρες θυμάτων του πολέμου 6 εκατομμύρια ορφανά
1,3 εκατομμύρια όλμοι εκτοξεύθηκαν, οι περισσότεροι από αυτούς στο Δυτικό Μέτωπο, συμπεριλαμβανομένων και 330 εκατομμύρια από το γαλλικό πυροβολικό και 60 εκατομμύρια κατά τη διάρκεια της Μάχης του Βερντέν.
10 δισεκατομμύρια γράμματα και πακέτα εστάλησαν μεταξύ των μαχητών στο δυτικό μέτωπο και των αγαπημένων τους σε 50 μήνες συγκρούσεων.
180 δισεκατομμύρια δολάρια: Το εκτιμώμενο κόστος του πολέμου για τις επτά κύριες εμπόλεμες χώρες - Αυστρία-Ουγγαρία, τη Βρετανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, τη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα δύο τρίτα του κόστους επιβεβαιώθηκαν από τους Συμμάχους και το ένα τρίτο από τις Κεντρικές Δυνάμεις. Περίπου τρεις έως τέσσερις φορές το συνδυασμένο ΑΕΠ των ευρωπαϊκών δυνάμεων, που είχαν καταστραφεί από τη σύγκρουση.

Ο ρόλος των γυναικών στον Μεγάλο Πόλεμο

Εργάζονταν σε εργοστάσια πυρομαχικών, οδηγούσαν ασθενοφόρα, φρόντιζαν τους τραυματίες τόσο στα νοσοκομεία όσο και στα πεδία των μαχών.
Ο ρόλος των γυναικών, κυρίως στη Βρετανία του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν κρίσιμος και, σύμφωνα με τα Εθνικά Αρχεία περισσότερες από 1,6 εκατομμύρια γυναίκες εργάζονταν το 1918 όταν ο πόλεμος τελείωσε.
Μεταξύ αυτών 247.000 εργάζονταν σε κυβερνητικά ναυπηγεία και εργοστάσια αλλά και ως πυροσβέστες, ενώ 950.000 απασχολούνταν στην κατασκευή πυρομαχικών.

Αυτό ήταν και η αρχή για την χειραφέτηση των γυναικών κυρίως στην Βρετανία αν και σε αρκετές αστικές πόλεις οι γυναίκες έχασαν τα δικαιώματα τους μόλις οι άνδρες επέστρεψαν από τον πόλεμο.
Το Βασιλικό Ναυτικό σχημάτισε το 1916 το Women's Royal Navy Service και ακολούθησαν το 1917 το Women's Auxiliary Army Corps (WAAC) και το Women's Royal Airforce (WRA) το 1918. Οι περισσότερες από τις γυναίκες αυτές δεν έφτασαν στην πρώτη γραμμή του μετώπου αλλά υπήρξε μία, η 20χρονη δημοσιογράφος Dorothy Lawrence, που έλαβε μέρος στη British Expeditionary Force το 1915 ντυμένη ως άνδρας.
Για την πλειονότητα των Βρετανίδων, η στρατολόγηση των ανδρών και η αποστολή τους στο μέτωπο σήμαινε κενές θέσεις εργασίας στην κατασκευή πυρομαχικών που οι ίδιες θα κάλυπταν.

Wikimedia Commons

Εκτιμάται πως παρήγαν το 80% των βρετανικών οβίδων και σφαιρών. Ωστόσο οι κακές συνθήκες εργασίας και ο ανεπαρκής εξοπλισμός ασφαλείας είχε ως αποτέλεσμα τουλάχιστον 400 εργαζόμενες να χάσουν τη ζωή τους λόγω εκρήξεων ή έκθεσής τους σε επικίνδυνα χημικά όπως το νιτρικό και το θειικό οξύ
Δεν ήταν όμως όλες οι δουλειές των γυναικών κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου τόσο επικίνδυνες. Άλλες απασχολούνταν στη γεωργία, σε δημόσιες υπηρεσίες ή τράπεζες καθώς και σε παραδοσιακές εργασίες παροχής υπηρεσιών.

Wellcome Collection. CC BY

Η οργάνωση Women's Land Army, που ήταν υπεύθυνη για την καλλιέργεια, είχε συγκεντρώσει έως το τέλος του πολέμου 260.000 εθελόντριες ενώ άνθιση γνώρισε και ο τομέας των μεταφορών με 100.000 εργαζόμενες.
Παρά τη συνεισφορά τους, οι αμοιβές των γυναικών παρέμεναν χαμηλότερες από αυτές των ανδρών και πολλές απολύθηκαν μόλις οι άνδρες επέστρεψαν από τη μάχη το 1918.
Η τεράστια συμβολή τους πιστεύεται πως βοήθησε στην προώθηση της ισότητας και τρία χρόνια αργότερα δόθηκε στις Βρετανίδες το δικαίωμα ψήφου.

11 Νοέμβριου 1918: Το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου

Στις 30 Οκτωβρίου 1918 υπογράφεται η πρώτη ανακωχή του πολέμου, η Συνθήκη ανακωχής του Μούδρου, μεταξύ του Άγγλου ναυάρχου Κάλθορπ, πληρεξούσιου των Συμμάχων της Αντάντ αφενός και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αφετέρου. Αυτή η συνθήκη απετέλεσε και την απαρχή της λήξης του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Την 11η Νοεμβρίου 1918 υπογράφηκε και η δεύτερη και ουσιαστικότερη επί της κεντρικής Ευρώπης ανακωχή, η ανακωχή της Κομπιέν, σε σιδηροδρομικό βαγόνι, που είχε εγκαταστήσει ο Γάλλος Στρατάρχης Φερντινάν Φος (Ferdinand Foch) το στρατηγείο του, κοντά στην Κομπιέν. 

Η «άνευ όρων» συνθηκολόγηση της Γερμανίας πάνω στα αποκαλούμενα Δεκατέσσερα Σημεία, που ήταν αποτέλεσμα αυτής της ανακωχής, αποτέλεσε τη βάση των συνθηκών ειρήνης, που συντάχθηκαν από την Διεθνή Διάσκεψη Ειρήνης, η οποία συνήλθε στο Παρίσι τον Ιανουάριο του 1919 και στην οποία συμμετείχαν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Γούντροου Ουίλσον, ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Ζωρζ Κλεμανσώ, ο πρωθυπουργός της Αγγλίας Λόιντ Τζωρτζ, ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Ορλάντο και αντιπροσωπείες 32 συνολικά κρατών.
Η ανακωχή της Κομπιέν προσδιορίζει το τυπικό τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου που διήρκεσε από το 1914 ως το 1918. Στον πόλεμο αυτό πήραν μέρος 34 κράτη με συνολικό πληθυσμό πάνω από ένα δισεκατομμύριο, δηλαδή το 67% του συνολικού πληθυσμού της Γης. 

Μάριος Ιωάννου 

gr.euronews.com