Το πιο πολύνεκρο αεροπορικό δυστύχημα στην ιστορία συνέβη στο έδαφος

Το πιο πολύνεκρο αεροπορικό δυστύχημα στην ιστορία χαρακτηρίζεται εξαρχής από μία τραγική ειρωνεία: συνέβη στο έδαφος. Τα δύο αεροσκάφη, της PanAm και της KLM, που συγκρούονταν εκείνο το απόγευμα της 27ης Μαρτίου 1977 στο αεροδρόμιο Los Rodeos της Τενερίφης έμελλε να κόψουν με φρικτό τρόπο το νήμα 583 ανθρώπινων ζωών- χωρίς καν να υπολογίσει κανείς την οδύνη και το εφ’ όρου ζωής πένθος των κοντινών τους ανθρώπων, που έμειναν πίσω.

Ο αριθμός των θυμάτων μιλά από μόνος του για το μέγεθος της καταστροφής, ωστόσο αυτό που το κάνει πραγματικά ανατριχιαστικό είναι η σειρά συμπτώσεων και η τραγική ειρωνεία που συνδυάστηκαν με τρόπο μοιραίο και στιγματίζουν το δυστύχημα.

Οι ειδικοί πολλές φορές τονίζουν πως τα περισσότερα αεροπορικά δυστυχήματα δεν είναι αποτέλεσμα ενός μόνο λάθους ή αστοχίας αλλά σειράς λαθών και αστοχιών, που συμπίπτουν με μερικές πραγματικά πολύ κακές στιγμές. Κι αν υπάρχει ένα συμβάν που να αναδεικνύει όλον αυτό τον τραγικό συνδυασμό και το τρομακτικό του αποτέλεσμα, αυτό είναι αναμφίβολα το δυστύχημα που συνέβη πριν από 40 και κάτι χρόνια.

Οι γίγαντες των αιθέρων

Ήταν το 1977 και το Boeing 747 είχε μόνο οκτώ χρόνια που έσκιζε τους αιθέρες. Ήταν το μεγαλύτερο εμπορικό αεροσκάφος που είχε κατασκευαστεί ποτέ, με απαράμιλλη αίγλη. Έτσι, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς την τραγωδία- και το μέγεθος των απωλειών- που θα μπορούσε να προκαλέσει μια σύγκρουση ανάμεσα σε δύο τέτοιους γίγαντες. Και, αλήθεια, πόσο πιθανό θα ήταν να συμβεί; Ένα τέτοιο σενάριο θα έμοιαζε βγαλμένο από το Χόλιγουντ- αλλά μερικές φορές η πραγματικότητα ξεπερνά τη φαντασία.

Η τρομοκρατική ενέργεια, η σύμπτωση κι ένας «σταρ» της αεροπλοΐας

Κανένα από τα δύο μοιραία Boeing 747 δεν έπρεπε κανονικά να βρίσκονται στο αεροδρόμιο όπου έμελλε να γραφτεί ένα από τα πιο θλιβερά κεφάλαια στην ιστορία της αεροπλοΐας. Το Boeing 747 της Pan Am προερχόταν από το Λος Άντζελες και είχε κάνει και μία στάση στη Νέα Υόρκη. Το Boeing της KLM είχε ξεκινήσει από τη «βάση» του, το Άμστερνταμ. Και τα δύο επρόκειτο κανονικά να προσγειωθούν στο Las Palmas στο γειτονικό νησί Γκραν Κανάρια, όπου πολλοί από τους επιβάτες επρόκειτο να επιβιβαστούν σε κρουαζιερόπλοια.

Μετά όμως την έκρηξη βόμβας σε κατάστημα του αεροδρομίου Las Palmas, οι πτήσεις ανακατευθύνθηκαν προς το Los Rodeos.

Ο κυβερνήτης της πτήσης της KLM Jacob Van Zanten ήταν ο κορυφαίος εκπαιδευτής πιλότος των 747 και μία διασημότητα στις τάξεις της αεροπορικής εταιρείας. Το πρόσωπό του ήταν γνωστό στους επιβάτες, φιγουράριζε άλλωστε στις διαφημίσεις της KLM στα περιοδικά.

Το κανονικά ήρεμο αεροδρόμιο Los Rodeos ήταν εκείνη την ημέρα γεμάτο πτήσεις που είχαν εκτραπεί εκεί λόγω της τρομοκρατικής ενέργειας. Τα αεροσκάφη «Rhine» και «Clipper Victor» στέκονται το ένα δίπλα στο άλλο, στο νότιο άκρο του υπόστεγου, με τις άκρες των φτερών τους σχεδόν να αγγίζουν η μία την άλλη. Γύρω στις 4 το απόγευμα, το αεροδρόμιο Las Palmas επιστρέφει σε λειτουργία. Το αεροσκάφος της PanAm είναι έτοιμο για απογείωση αλλά η έλλειψη χώρου και η γωνία υπό την οποία βρίσκονται τα δύο αεροσκάφη απαιτεί το 747 της KLM να ξεκινήσει πρώτο να τροχοδρομεί.

Ο καιρός είναι καλός μέχρι λίγο πριν το ατύχημα, κι αν το αεροσκάφος της KLM δεν είχε ζητήσει να γίνει τροφοδοσία του σε καύσιμα στο παρά πέντε, θα ήταν και τα δύο στον αέρα νωρίτερα. Στη διάρκεια της καθυστέρησης, πέπλο πυκνής ομίχλης κατεβαίνει από τους λόφους και πνίγει το αεροδρόμιο. Το επιπλέον καύσιμο σημαίνει επίσης επιπλέον βάρος και άρα επηρεάζει το πόσο γρήγορα μπορεί το 747 να είναι έτοιμο για απογείωση. Αυτό θα αποδειχθεί κρίσιμο- αλλά πού να το φανταζόταν κανείς τότε.

Λόγω του απροσδόκητου συνωστισμού στo Los Rodeos, η κανονική διαδρομή προς τον διάδρομο 30 είναι μπλοκαρισμένη. Τα αεροσκάφη προς απογείωση θα πρέπει να τροχοδρομούν πάνω στον ίδιο τον διάδρομο, να φτάνουν στο τέλος του κι εκεί να κάνουν στροφή 180 μοιρών για να κάνουν απογείωση στην  αντίθετη κατεύθυνση. Μια διαδικασία που σπανίζει σε εμπορικά αεροδρόμια. Αυτή η διαδικασία όμως θα βάλει, το 1977 στην Τενερίφη, δύο Boeing 747 στον ίδιο διάδρομο, την ίδια ώρα, και με συνθήκες ορατότητας που δεν επιτρέπουν το ένα να δει το άλλο, αλλά και ταυτόχρονα να είναι και τα δύο «αόρατα» για τον πύργο ελέγχου. Κι αυτό επίσης θα αποδειχθεί κρίσιμο, με δεδομένο πως το εν λόγω αεροδρόμιο δεν διέθετε ραντάρ εδάφους.

Καρέ καρέ πώς συνέβη το τρομακτικό ατύχημα

Το αεροσκάφος της KLM ξεκινά πρώτο, με αυτό της PanAm να μένει πίσω. Ο κυβερνήτης Van Zanten πρέπει να το οδηγήσει στην άκρη του διαδρόμου, να το στρίψει στην αντίθετη κατεύθυνση και να περιμένει να του δοθεί άδεια για απογείωση. Το αεροσκάφος της PanAm πρέπει να απομακρυνθεί από τον διάδρομο τροχοδρομώντας αριστερά προκειμένου να ανοίξει χώρο για το 747 της KLM. Μόλις βγει με ασφάλεια από τον δρόμο του άλλου Boeing, το αεροσκάφος της PanAm πρέπει να ειδοποιήσει τον πύργο ελέγχου- για να δοθεί το «οκ» για την απογείωση της KLM.

Αδυνατώντας να ξεχωρίσουν από ποια έξοδο πρέπει να βγουν, οι πιλότοι της PanAm χάνουν την έξοδο που έχει υποδείξει ο πύργος ελέγχου. Βλέπουν μία έξοδο- τη σωστή- αλλά έχει μία δύσκολη γωνία για να στρίψει ένα τέτοιο τεράστιο αεροσκάφος. Στη συνέχεια βλέπουν την επόμενη έξοδο, που είναι πιο ομαλή, και κατευθύνονται προς εκείνη. Υπό κανονικές συνθήκες δεν θα ήταν αυτό και τόσο μεγάλο πρόβλημα, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση σήμαινε πως το Boeing έμεινε στον διάδρομο για αρκετά περισσότερα δευτερόλεπτα. Κι αυτό θα έπαιζε επίσης τον ρόλο του στην τραγωδία.

Την ίδια ώρα, έχοντας οδηγήσει το αεροσκάφος της KLM στη σωστή θέση, ο κυβερνήτης Van Zanten το ακινητοποιεί. Ο αξιωματικός Klaas Meurs αναλαμβάνει τον ασύρματο και λαμβάνει ένα πρώτο «οκ» από τον πύργο ελέγχου. Δεν είναι πράσινο φως για απογείωση αλλά περισσότερο μια διαδικασία στην οποία αναφέρονται στροφές, ύψη και συχνότητες που αφορούν το διάστημα που το αεροσκάφος θα βρίσκεται πια στον αέρα. Κανονικά είναι ένα μήνυμα που λαμβάνεται πολύ πριν ένα αεροσκάφος μπει στον διάδρομο για απογείωση αλλά μέχρι αυτή τη στιγμή οι πιλότοι είχαν πολλή δουλειά με τις λίστες ελέγχου και τις οδηγίες για να κινηθούν στο αεροδρόμιο. Είναι κουρασμένοι, εκνευρισμένοι και ανυπομονούν  να φύγουν. Και αγνοούν πως είναι ακόμα στον δρόμο τους άλλο ένα 747…

Κι εδώ συνεχίζεται με τον πιο τραγικό τρόπο το ντόμινο της κακής συνεννόησης, των συμπτώσεων και των λαθών που οδήγησαν στο χειρότερο αεροπορικό δυστύχημα στην ιστορία.

Η αρχική έγκριση της διαδρομής εκλαμβάνεται από το πλήρωμα της KLM ως πράσινο φως για απογείωση. Ο Meurs ελέγχει τις απαραίτητες παραμέτρους και μετρήσεις και ολοκληρώνει τον έλεγχο με το ασυνήθιστο για την τυπική φρασεολογία μιας τέτοιας διαδικασίας «Είμαστε τώρα, εχμ, σε απογείωση», φράση που χάνεται μέσα στον βόμβο των κινητήρων που ξεκινούν.

Ο Van Zanten αφήνει τα φρένα. «Πάμε» ακούγεται να λέει στον καταγραφέα φωνής του κόκπιτ. Και με τη λέξη αυτή το αεροσκάφος – μαμούθ αρχίζει να κινείται στον βυθισμένο στην ομίχλη διάδρομο, χωρίς να έχει πάρει έγκριση από τον πύργο ελέγχου.

Ο Meurs δεν έχει πει κάτι από τα τυπικά που λέγονται στη διαδικασία αυτή, αλλά η λέξη απογείωση είναι αρκετή για να τραβήξει την προσοχή τόσο του πληρώματος της PanAm όσο και του πύργου ελέγχου. Καμία από τις δύο πλευρές δεν μπορεί να πιστέψει πως το αεροσκάφος της KLM έχει αρχίσει να κινείται προς απογείωση, αλλά και οι δύο σπεύδουν να μιλήσουν για να το επιβεβαιώσουν.

«Εμείς είμαστε ακόμα στον διάδρομο» απαντά εκ μέρους της PanAm ο Bob Bragg. Και την ίδια στιγμή, ο πύργος ελέγχου λέει στην KLM: «Οκ, περίμενε για απογείωση, θα επικοινωνήσουμε ξανά».

Δεν υπάρχει απάντηση και η σιωπή εκλαμβάνεται ως συμφωνία. Αλλά δυστυχώς για όλους δεν είχε υπάρξει συνεννόηση, το ακριβώς αντίθετο. Όσα ειπώθηκαν θα έπρεπε να σημάνουν συναγερμό στο κόκπιτ της KLM, και οι πιλότοι θα προλάβαιναν να σταματήσουν τη διαδικασία απογείωσης. Αλλά κανείς τους δεν άκουσε τι είπαν το πλήρωμα της KLM και ο πύργος ελέγχου, γιατί ακούστηκαν και τα δύο ταυτόχρονα. Κι έτσι, με τη μία φωνή πάνω στην άλλη, ακούγεται μόνο μία βαβούρα.

Κι από τη μοιραία αυτή βαβούρα, ο Van Zanten ξεχωρίζει μόνο μία λέξη. Το «οκ». Κι έτσι συνεχίζει.

Η τελευταία συνομιλία όταν είναι πια αργά

Δέκα δευτερόλεπτα αργότερα καταγράφεται η τελευταία συνομιλία, που ακούγεται ξεκάθαρα στο «μαύρο κουτί». «Αναφέρετε μόλις είναι καθαρός ο διάδρομος» λέει ο ελεγκτής στην PanAm. «Θα ειδοποιήσουμε μόλις έχουμε απομακρυνθεί» απαντά ο Bob Bragg.

Προσηλωμένοι στη διαδικασία απογείωσης, Van Zanten και Meurs δεν προσέχουν τη συνομιλία- και αγνοούν πως κατευθύνονται με εκατό κόμβους προς το άλλο γιγάντιο αεροσκάφος. Αλλά ο δεύτερος μηχανικός, πίσω τους, την ακούει. «Δεν έχει φύγει; Ρωτάει. «Το αεροσκάφος της Pan Am;»

«Έχει φύγει» απαντά ο Van Zanten.

Στο κόκπιτ του Boeing της Pan Am όμως αρχίζει να υπάρχει η αίσθηση πως κάτι δεν πάει καλά. «Πάμε να φύγουμε από εδώ» λέει νευρικά ο κυβερνήτης Victor Grubbs.

Μεσολαβούν μερικές στιγμές μέχρι να αναδυθούν μέσα από την ομίχλη τα φώτα του 747 της KLM να πλησιάζουν. «Εκεί είναι!» ουρλιάζει ο Grubbs, «Δείτε τον! Έρχεται! Φύγε! Φύγε!Φύγε!» λέει στρίβοντας αριστερά όσο πιο γρήγορα μπορεί, ελπίζοντας μέχρι την τελευταία στιγμή πως θα προλάβει να βγάλει το αεροσκάφος από την πορεία της KLM.

Ο Van Zanten τους βλέπει επίσης, αλλά είναι ήδη αργά. Προσπαθώντας να απογειωθεί πιο γρήγορα από το προβλεπόμενο, υψώνει το αεροσκάφος με την ουρά του να ακουμπά στο έδαφος του αεροδρομίου, εκτοξεύοντας σπίθες.

Σχεδόν τα καταφέρνει, βρίσκεται μια ανάσα από το να γλιτώσει σαν από θαύμα την τραγωδία. Αλλά καθώς απογειώνεται, η «κοιλιά» του 747 και οι κινητήρες του πέφτουν πάνω στην οροφή του Boeing της Pan Am, κόβοντάς το σαν με μαχαίρι και προκαλώντας σειρά εκρήξεων.

Έχοντας υποστεί σοβαρές ζημιές, το αεροσκάφος της KLM πέφτει και πάλι στο έδαφος και σέρνεται με το κάτω μέρος του πριν τυλιχτεί στις φλόγες, παρασέρνοντας σε φρικτό θάνατο τους 248 επιβαίνοντές του, πλήρωμα και ταξιδιώτες. Από τους 396 επιβαίνοντες στο αεροσκάφος της Pan Am διασώζονται 61- μεταξύ αυτών και οι πέντε που βρίσκονταν στο κόκπιτ, οι τρεις κυβερνήτες και αξιωματικοί και δύο εργαζόμενοι εκτός υπηρεσίας που κάθονταν πίσω τους.

 newsbeast.gr