Σύμφωνα με το Amfipolinews.blogspot.com αυτές είναι οι 5 σπουδαιότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην Ελλάδα τη δεκαετία 2010 - 2019
Είτε επρόκειτο για τυχαίο εύρημα είτε για προϊόν συστηματικής ανασκαφής, οι συγκεκριμένες ανακαλύψεις άλλαξαν εν πολλοίς το αρχαιολογικό τοπίο όπως το ξέραμε.
1. Τύμβος Καστά - Αμφίπολης
Αναμφισβήτητα το εύρημα που τράβηξε περισσότερο την προσοχή του κόσμου, το πιο σημαντικό τη δεκαετία που μας πέρασε, ήταν η ανασκαφή του Τύμβου Καστά στην Αμφίπολη - Σερρών.
Η Αμφίπολη ιδρύθηκε το 438/7 π.Χ., η περιοχή όμως είχε κατοικηθεί ήδη από την προϊστορική εποχή.
Την εποχή των Μακεδόνων η Αμφίπολη αναδείχτηκε σε ισχυρή πόλη του μακεδονικού βασιλείου με εσωτερική αυτονομία και σημαντική οικονομική και πολιτιστική άνθηση.
Η ρωμαϊκή εποχή είναι για την Αμφίπολη περίοδος ακμής μέσα στο πλαίσιο της κοσμοκρατορίας των Ρωμαίων. Γνωρίζει, βέβαια, καταστροφές και λεηλασίες, αλλά με την υποστήριξη και των Ρωμαίων αυτοκρατόρων παραμένει ένα από τα σημαντικά αστικά κέντρα της Μακεδονίας ως την ύστερη αρχαιότητα.
Η ακμή της πόλης αντικατοπτρίζεται στα μνημειακά κτίρια με τα ψηφιδωτά δάπεδα και τις τοιχογραφίες αλλά και στα αρχαιολογικά ευρήματα που οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως.
Τον Αύγουστο του 2014 παρακολουθήσαμε από τηλεοράσεως μια ανασκαφή σε ζωντανή σύνδεση.
Τα επιτόπια ρεπορτάζ με μακρινά πλάνα από τον τύμβο μονοπωλούσαν τα κεντρικά δελτία ειδήσεων και οι εξελίξεις ήταν καταιγιστικές.
Η ανασκαφή ενός τόσο σύνθετου μνημείου, ολοκληρώθηκε από το συνεργείο της τοπικής εφορείας Σερρών με διευθύνουσα την Κ. Περιστέρη.
«Είμαστε μπροστά σε ένα εξαιρετικά σημαντικό εύρημα» είχε πει ο τότε πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς στην επιτόπια επίσκεψή του στον λόφο του Καστά, στρέφοντας το παγκόσμιο ενδιαφέρον στην Αμφίπολη.
Ο «τέλειος κύκλος» του λόφου Καστά, οι Σφίγγες, οι ολόσωμες Καρυάτιδες, το ψηφιδωτό της Περσεφόνης, ο Λέων της Αμφίπολης, ο υπόγειος θάλαμος και, τέλος, η εύρεση των σκελετών κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του κόσμου εδώ και 5 χρόνια.
Η χρονολόγηση του μνημείου, βρέθηκε στο επίκεντρο της διαμάχης.
Το περίφημο βοτσαλωτό ψηφιδωτό της Αρπαγής της Κόρης / Περσεφόνης στον μερικώς τυμβοποιημένο λόφο Κάστα έκανε τον γύρο του κόσμου εν μια νυκτί και θεωρήθηκε καταλυτικό στοιχείο για τη χρονολόγηση ολόκληρου του μνημείου.
Η χρονολόγηση στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ. έχει γίνει αποδεκτή ακόμα και από τους επικριτές της ανασκαφής.
Η ανακάλυψη του μνημείου έγινε σε μια περίοδο κατά την οποία το μακεδονικό ζήτημα ήταν κυρίαρχο στην εθνική ατζέντα.
2. Δασκαλιό Κέρου: Ένα πρώιμο αστικό κέντρο
Κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου 2018 πραγματοποιήθηκε η τέταρτη και τελευταία περίοδος έρευνας πεδίου στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Θαλάσσιοι δρόμοι Κέρου-Νάξου», το οποίο υλοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ υπό την αιγίδα της Βρετανικής Σχολής Αθηνών και την εποπτεία της ΕΦΑ Κυκλάδων.
Το τετραετές πρόγραμμα αποτελεί συνέχεια των ανασκαφών που διεξήχθησαν με μεγάλα διαλείμματα από το 1963 ως και το 2008 από διάφορους φορείς, με προεξάρχοντες τον καθηγητή Colin Renfrew του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ και τον καθηγητή Χρ. Ντούμα. Κατά την έρευνα της θέσης είχαν εντοπιστεί μεγάλες ποσότητες θραυσμένων μαρμάρινων ειδωλίων και αγγείων, οι οποίες είχαν τελετουργικά εναποτεθεί σε δύο ειδικούς αποθέτες σε χρονικό βάθος περίπου πεντακοσίων ετών (2750-2240 π.Χ.), σηματοδοτώντας, σύμφωνα με τον Colin Renfrew, «το παλιότερο θαλάσσιο ιερό στον κόσμο».
Ορισμένα από τα γλυπτά είχαν αρχικό ύψος έως ένα μέτρο, ενώ, σύμφωνα με την ίδια ερμηνεία, το υλικό είχε σπάσει σκοπίμως σε κομμάτια σε άλλα νησιά του κυκλαδικού αρχιπελάγους και στη συνέχεια είχε μεταφερθεί στον κάβο για εναπόθεση με μια σειρά τελετουργικών δρώμενων.
Στο δυτικότερο ακρωτήρι της Κέρου (που πλέον αποτελεί ένα μικρό νησάκι λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας), ακριβώς δίπλα στο προϊστορικό ιερό, βρίσκεται ο οικισμός του Δασκαλιού. Οι νέες ανασκαφές έφεραν στο φως πλήθος επιβλητικών και πυκνά δομημένων κατασκευών, πολύ πιο εντυπωσιακών απ' ό,τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα, αποδεικνύοντας πως πρόκειται για μία από τις πιο σημαντικές θέσεις στο Αιγαίο της πρώιμης Εποχής του Χαλκού (3η χιλιετία π.Χ.). Τα νέα ευρήματα δείχνουν ότι το Δασκαλιό καλυπτόταν σχεδόν εξ ολοκλήρου με μοναδικά μνημειακά οικοδομήματα, χτισμένα με πέτρα φερμένη από τη Νάξο, παρά την απόσταση των περίπου 10 χιλιομέτρων που χωρίζει τα δύο νησιά. Το Δασκαλιό έχει φυσικό πυραμιδοειδές σχήμα που οι εξειδικευμένοι τεχνίτες της εποχής ανέδειξαν ακόμα περισσότερο κατασκευάζοντας επάλληλες σειρές από ογκώδεις αναλημματικούς τοίχους. Στις επίπεδες αναβαθμίδες που σχηματίζονταν ανάμεσα στους τοίχους οι χτίστες χρησιμοποίησαν τη ναξιώτικη πέτρα για να δημιουργήσουν εντυπωσιακές, λαμπρές κατασκευές. Το νησί ήταν χτισμένο απ' άκρη σ' άκρη, δίνοντας την εντύπωση ενός ενιαίου μεγαλειώδους μνημείου που αναδύεται από τη θάλασσα. Το οικιστικό αυτό συγκρότημα είναι έως σήμερα το μεγαλύτερο γνωστό στις Κυκλάδες από την εποχή εκείνη. Τα παραπάνω φαίνεται να υποδηλώνουν την ύπαρξη ενός εξειδικευμένου αρχιτέκτονα καθώς και ενός κεντρικού μηχανισμού σχεδιασμού και εκτέλεσης ενός οικοδομικού προγράμματος το οποίο θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο με εκείνο της Κνωσού στην Κρήτη κατά την ίδια περίοδο. Επιπλέον, βρέθηκαν ενδείξεις για σημαντική μεταλλουργική δραστηριότητα (ήλθαν στο φως εργαστήρια μεταλλοτεχνίας, καθώς και συναφή αντικείμενα, όπως ένας χάλκινος πέλεκυς και μια μήτρα για την κατασκευή χάλκινων μαχαιριών) και το πολύ ενδιαφέρον είναι ότι στο νησί δεν υπάρχουν αποθέματα χαλκού και την πρώτη ύλη την εισήγαγαν είτε από τις δυτικές Κυκλάδες είτε από το Λαύριο. Ο δρ Michael Boyd, συνδιευθυντής της ανασκαφής, επισημαίνει ότι σε μια εποχή κατά την οποία η τεχνογνωσία και η πρόσβαση σε πρώτες ύλες ήταν περιορισμένες φαίνεται πως το Δασκαλιό αποτελούσε κέντρο μεταλλουργικής εξειδίκευσης. Και συμπληρώνει ότι ουσιαστικά παρατηρούνται οι αρχές της αστικοποίησης: α) συγκεντρωτισμός, δηλαδή η συμμετοχή απομακρυσμένων κοινοτήτων σε δίκτυα με έδρα αυτήν τη θέση, β) εντατικοποίηση της βιοτεχνίας και της γεωργικής παραγωγής, γ) επιβλητικότητα στην αρχιτεκτονική και δ) σταδιακή υπαγωγή των τελετουργικών πτυχών του ιερού στο ευρύτερο πλαίσιο λειτουργίας της θέσης. Όλα αυτά μαρτυρούν διεργασίες κοινωνικών αλλαγών, από την παλαιότερη περίοδο, όταν οι δραστηριότητες επικεντρώνονταν σε τελετουργικές πρακτικές στην Κέρο, μέχρι την αυξανόμενη ισχύ του Δασκαλιού τα επόμενα χρόνια. Τα δύο μικροσκοπικά αυτά νησιά σε μια πολύ πρώιμη περίοδο του αιγαιακού πολιτισμού αποτέλεσαν κέντρα ανάπτυξης και εξωστρέφειας στις Κυκλάδες.
3. Ο τάφος του Γρύπα Πολεμιστή
Σφραγιδόλιθος από αχάτη που απεικονίζει τρεις πολεμιστές. Βρέθηκε στον Τάφο του Πολεμιστή στην Πύλο και χρονολογείται από το 1500 π.Χ. Ευγενική παραχώρηση: Πανεπιστήμιο Σινσινάτι.
Στις 28 Μαΐου 2015 μια ομάδα Αμερικανών αρχαιολόγων με επικεφαλής τον καθηγητή Jack Davis του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι και τη σύζυγό του, επίσης αρχαιολόγο, δρα Sharon Stocker, ξεκίνησε τη συστηματική ανασκαφή που διενεργεί κάθε χρόνο στη θέση Άνω Εγκλιανός στην Πύλο, στις παρυφές του μυκηναϊκού ανακτόρου του Νέστορα. Φυσικά, δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι την πρώτη κιόλας μέρα θα εντόπιζαν μέσα σε έναν ελαιώνα την ασύλητη, πλούσια κτερισμένη ταφή ενός νεαρού άνδρα που θα τους απασχολούσε τους επόμενους έξι μήνες! Από τον Μάιο ως τον Οκτώβριο ανέσκαψαν τον άθικτο σκελετό εντός του λακκοειδούς τάφου, που συνοδευόταν από πλήθος κτερισμάτων, δηλαδή ταφικών δώρων, ο αριθμός των οποίων ξεπερνούσε τα 1.400. Τα κτερίσματα του τάφου, όπλα, σκεύη, κοσμήματα και άλλα ευρήματα, ήταν κατασκευασμένα αποκλειστικά από πολύτιμα μέταλλα, ελεφαντόδοντο και ημιπολύτιμους λίθους. Δεν βρέθηκε ούτε ένα αγγείο από πηλό, κάτι πολύ συνηθισμένο σε όλες τις κοινωνίες. Ανάμεσα στα ευρήματα ξεχώρισαν τέσσερα χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια και ένας σφραγιδόλιθος μινωικής προέλευσης που θα έφερνε τα πάνω κάτω στην ιστορία της τέχνης. Έκτοτε ο αριθμός των αντικειμένων που έχουν έρθει στο φως έχει ξεπεράσει τα 3.500. Η ανακάλυψη του μοναδικού αυτού ευρήματος έκανε τον γύρο του κόσμου και ενθουσίασε τη διεθνή αρχαιολογική κοινότητα. Ο τάφος ονομάστηκε συμβατικά «Τάφος του Γρύπα Πολεμιστή» από ένα ελεφαντοστέινο πλακίδιο που απεικονίζει ένα μυθικό πλάσμα με σώμα λιονταριού και κεφάλι αρπαχτικού πτηνού, το οποίο λέγεται γρύπας. Σύμφωνα με την ανασκαφέα: «Ο γρύπας αντανακλά ένα πολύ γνωστό σύστημα εξουσίας που πλαισιώνει τον θρόνο της Πύλου, όπως και του Μίνωα της Κνωσού». Τελευταία, στη βιβλιογραφία χρησιμοποιείται το ορθότερο «Τάφος του Πολεμιστή της Πύλου». Ο τάφος χρονολογείται περίπου στο 1500-1450 π.Χ. και αποτελεί την πιο εντυπωσιακή περίπτωση επίδειξης προϊστορικού πλούτου στην ηπειρωτική Ελλάδα που έχει έρθει στο φως τα τελευταία 65 χρόνια. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι δίπλα στον πολεμιστή είχαν εναποτεθεί χάλκινο σπαθί με επιχρυσωμένη ελεφαντοστέινη λαβή ‒σπάνια τεχνική που μιμείται την κεντητική‒, χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια και κύπελλα, περίτεχνη χρυσή αλυσίδα, ασημένια κύπελλα ‒ορισμένα με χρυσά χείλη‒, χάλκινα αγγεία και κύπελλα, χάλκινος αμφορέας, χάλκινες πρόχοι (κανάτες), καθώς και χάλκινες λεκανίδες, περισσότεροι από 50 σφραγιδόλιθοι, πιθανόν κατασκευασμένοι στην Κρήτη με περίτεχνες παραστάσεις μινωικής τεχνοτροπίας, τεμάχια ελεφαντοστού με εγχάρακτες παραστάσεις και περισσότερες από 1.000 ψήφοι (χάντρες) από ημιπολύτιμους λίθους και χρυσό. Ο νεκρός είχε τοποθετηθεί μέσα σε ξύλινο φέρετρο. Όπλα βρέθηκαν στην αριστερή πλευρά και στο ύψος των ποδιών, κυρίως κοσμήματα στη δεξιά πλευρά και στα πόδια του χάλκινος καθρέφτης με ελεφαντοστέινη λαβή. Ο νεκρός πολεμιστής ήταν προφανώς μια εξέχουσα προσωπικότητατης εποχής του, δηλαδή της πρώιμης μυκηναϊκής περιόδου, οπότε οι λακκοειδείς τάφοι των Μυκηνών χρησιμοποιούνταν για τον ενταφιασμό της αριστοκρατίας. Δεσποτικό Κυκλάδων: Το ιερό με τους ανεξάντλητους αρχαιολογικούς θησαυρούς
Όσο περνάει ο καιρός, η μελέτη των ευρημάτων αποκαλύπτει νεότερα στοιχεία που εντυπωσιάζουν και αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι αρχαιολόγοι αντιλαμβάνονται δύο μεγάλους αρχαίους πολιτισμούς, τον μινωικό και το μυκηναϊκο. Οι μελετητές εδώ και καιρό συζητούν τη φύση της σχέσης μεταξύ Μυκηναίων και Μινωιτών.
Η ανακάλυψη του τάφου του Πολεμιστή της Πύλου υποδεικνύει ότι η έννοια των ανταγωνιστικών πολιτισμών μπορεί να κρύβει και μια βαθιά διασύνδεση. Γίνεται όλο και πιο πιθανό το σενάριο σύμφωνα με το οποίο η μετάβαση από τον μινωικό στον μυκηναϊκό κόσμο μπορεί να μην ήταν απότομη, να μην επετεύχθη μέσω αποικισμού ή κατάκτησης, αλλά να αποτέλεσε μια πολύ πιο περίπλοκη διαδικασία πολιτισμικής ανάμειξης και επικοινωνίας.
Ο τάφος είναι κάτι περισσότερο από μια τυχαία συλλογή μυκηναϊκών και μινωικών αντικειμένων. «Εδώ η κρητική τέχνη επαναχρησιμοποιείται και επαναπροσανατολίζεται σε τοπικό πλαίσιο» αναφέρει μεταξύ άλλων ο Δ. Νακάσης, καθηγητής στο Κολοράντο. Οι συνδέσεις μεταξύ εικονογραφίας και αντικειμένων έχουν πείσει τους ανασκαφείς ότι ο Γρύπας Πολεμιστής ήταν ένας ενημερωμένος καταναλωτής αντικειμένων μινωικού στυλ και όχι ένας αδιάκριτος συλητής. Κι ενώ η συζήτηση σχετικά με την προϊστορική Ελλάδα και τους πολιτισμούς της περνάει σε μια νέα φάση, το 2017 παρουσιάζεται ένας μικρός σφραγιδόλιθος από αχάτη με μήκος μόλις 3,4 εκ. που αφήνει άφωνους ειδικούς και μη σε όλο τον κόσμο. Απεικονίζει έναν πολεμιστή τη στιγμή που βυθίζει το ξίφος του στον λαιμό του αντιπάλου του, ενός άνδρα με οκτώσχημη ασπίδα, ενώ ένας τρίτος ξεψυχά στα πόδια του. Η σκηνή είναι γνωστή και από άλλες σφραγίδες της περιόδου, αυτό που την καθιστά μοναδική όμως είναι η τεχνοτροπία της. Πρόκειται για ένα θαύμα της μικροτεχνίας, του οποίου οι λεπτομέρειες σχεδόν δεν είναι ορατές με γυμνό μάτι. Εικάζεται ότι για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε μεγεθυντικός φακός, αν και δεν έχει βρεθεί πουθενά στον ελλαδικό χώρο τέτοιο αντικείμενο. Επίσης, η σκηνή της μάχης θυμίζει έντονα τις μάχες που περιγράφονται στα ομηρικά έπη και πιθανώς αναπαριστά ένα γεγονός που συνεισέφερε στην προφορική παράδοση που βρίσκεται πίσω από αυτά. Τέλος, ο τρόπος απόδοσης της παράστασης είναι πιο κοντά σε κλασικά πρότυπα, μόνο που χρονολογείται περίπου μία χιλιετία πριν από την ακμή της κλασικής περιόδου. Ένα και μόνο αντικείμενο αλλάζει τα δεδομένα της ιστορίας της τέχνης και αν δεν γνωρίζαμε την προέλευσή του, δεν θα το θεωρούσαμε αυθεντικό. Είναι τόσο εκτός τόπου και κυρίως χρόνου! Είναι βέβαιο ότι η περαιτέρω συντήρηση και μελέτη των ευρημάτων από τον συγκεκριμένο τάφο θα κρύβει κι άλλες εκπλήξεις και θα μας απασχολεί για πολλά χρόνια ακόμη.
4. Οι Δεσμώτες του Φαλήρου
«Ήτανε πρωί ακόμη και η φορά της ορμής μας ετύλιγε με γαλανά υφάσματα αέρινα που έτριζαν από υγεία. Επηγαίναμε να ιδούμε τους περίφημους σκελετούς με τους σιδηρούς κλοιούς, τους λησμονημένους, τους οποίους η σκαπάνη ανακάλυψε στο τέρμα της λεωφόρου Συγγρού, προς τα δεξιά, εκεί παρά τη θάλασσα» έγραφε στην εφημερίδα «Έθνος» ο λογοτέχνης και δημοσιογράφος Πλ. Ροδοκανάκης τον Ιούλιο του 1915.
Το μακρινό εκείνο καλοκαίρι του περασμένου αιώνα πλήθος Αθηναίων συνέρρεε στο Φάληρο για να δει έναν ομαδικό τάφο με σκελετούς δεμένους πάνω σε σανίδες με μεταλλικές πέδες. Τον τάφο με τους περίφημους Αποτυμπανισμένους είχε αποκαλύψει ο Στ. Πελεκίδης το ίδιο έτος. Επρόκειτο για ένα πολυάνδριο με άτομα που είχαν εκτελεστεί με τη μέθοδο του αποτυμπανισμού, ένα είδος βασανιστηρίου που προσομοιάζει στη σταύρωση. Στην αρχαιότητα υπήρχαν τρεις νόμιμοι τρόποι με τον οποίο θανάτωναν τους κατάδικους στην περιοχή της Αθηνάς: η πόση κώνειου, η ρίψη σε βάραθρο και, τέλος, ο αποτυμπανισμός. Εδώ μάλλον έχουμε να κάνουμε με το τελευταίο. Σύμφωνα με τις αρχαίες πήγες και την εκτεταμένη έρευνα του Κεραμόπουλλου, οι καταδικασμένοι δένονταν με σιδερένιους κλοιούς, 5 συνολικά (δύο στα χεριά, δύο στα ποδιά κι έναν στον λαιμό), σε ξύλινες πλατιές σανίδες που ονομάζονταν «τύμπανα», οι οποίες με τη σειρά τους στερεώνονταν κάθετα στο έδαφος. Ύστερα αφήνονταν εκεί χωρίς παροχή νερού ή τροφής μέχρι να ξεψυχήσουν. Ουσιαστικά κατέρρεαν από ασφυξία, από το ίδιο τους το βάρος.
Όλα αυτά όμως ωχριούν μπροστά στους λεγόμενους «βιαιοθάνατους», είτε αιχμαλώτους είτε ποινικούς που εκτελέστηκαν με διάφορους τρόπους και τάφηκαν με ατιμωτικό τρόπο (π.χ. πρηνηδόν ή δεμένοι χειροπόδαρα). Και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας έχουν εντοπιστεί ανάλογες ταφές, αλλά πουθενά σε αυτή την πυκνότητα, γεγονός που καθιστά τη φαληρική νεκρόπολη μοναδική. Σχεδόν έναν αιώνα μετά, το 2012, ξεκινούν οι σωστικές ανασκαφές στον χώρο του παλιού ιππόδρομου, όπου επρόκειτο να ανεγερθούν η καινούργια Λυρική Σκηνή και η Εθνική Βιβλιοθήκη από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Στο τεράστιο οικόπεδο εντοπίζονται τμήματα της φαληρικής νεκρόπολης που καλύπτουν σχεδόν μια περίοδο τεσσάρων αιώνων (8ος-4ος αι. π.Χ.) με χιλιάδες ταφές διαφόρων ειδών (ενταφιασμούς, εγχυτρισμούς, πυρές, λάρνακες κ.λπ.). Τα ευρήματα είναι πολλά και σημαντικά από ένα «πολυσυλλεκτικό νεκροταφείο», όπως το χαρακτήρισε η διευθύντρια της ανασκαφής και προϊσταμένη της ΕΦΑΔΥΑΤ, δρ Στέλλα Χρυσουλάκη, που χρησιμοποιήθηκε από διάφορες κοινότητες και κοινωνικές τάξεις, σε αντίθεση με το νεκροταφείο του Κεραμεικού, όπου θάβονταν άνθρωποι από τις ανώτερες τάξεις και «παρουσιάζει μια ενότητα ευρημάτων». Όλα αυτά όμως ωχριούν μπροστά στους λεγόμενους «βιαιοθάνατους», είτε αιχμαλώτους είτε ποινικούς που εκτελέστηκαν με διάφορους τρόπους και τάφηκαν με ατιμωτικό τρόπο (π.χ. πρηνηδόν ή δεμένοι χειροπόδαρα). Και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας έχουν εντοπιστεί ανάλογες ταφές, αλλά πουθενά σε αυτή την πυκνότητα, γεγονός που καθιστά τη φαληρική νεκρόπολη μοναδική. 17.12.2019 Στο φως ασύλητοι τάφοι κοντά στον Γρύπα Πολεμιστή - Μοναδικά ευρήματα στην Πύλο Το 2016 εντοπίζεται σε βάθος μόλις 2,5 μέτρων από την επιφάνεια πολυάνδριο, ομαδική ταφή 80 δεσμωτών, οι οποίοι είναι τοποθετημένοι ο ένας δίπλα στον άλλον. Ο τάφος έχει προσανατολισμό ΒΝ ακολουθώντας την αρχαία ακτογραμμή. Φαίνεται ότι είναι νέοι άνδρες 20-30 ετών (τέσσερις εξ αυτών είναι ακόμα νεότεροι), καλοζωισμένοι, με άριστη οδοντοφυΐα και εκ πρώτης όψεως χωρίς κατάγματα, ενώ είναι δεμένοι από τα χέρια με κλοιούς. Ένας μόνο είχε αιχμή βέλους καρφωμένη στον ώμο και η εξήγηση είναι πως ίσως είχε αιχμαλωτιστεί. Πιθανόν ο θάνατος επήλθε από βαρύ χτύπημα στο κεφάλι. «Ο τελευταίος νεκρός έχει δεμένα πόδια, πράγμα που ίσως συνδέει το πολυάνδριο της Εσπλανάδας (σ.σ. του τεχνητού καναλιού μέσα στο σύμπλεγμα κτιρίων του ΚΠΙΣΝ) με τους Αποτυμπανισμένους που αποκαλύφθηκαν έναν αιώνα νωρίτερα» ανέφερε σε συνέντευξή της η κ. Χρυσουλάκη. Η ανακάλυψη δύο μικρών αγγείων θαμμένων μαζί τους επέτρεψε τη χρονολόγηση της ταφής στα μέσα με τέλη του 7ου αι. π.Χ., γεγονός που υποδηλώνει ότι οι άνδρες αυτοί εκτελέστηκαν κατά τη διάρκεια της προσπάθειάς τους να αποκτήσουν την πολιτική πρωτοκαθεδρία σε μια ιδιαίτερα ταραγμένη περίοδο στην ιστορία της Αθήνας, γεμάτη εξεγέρσεις και επαναστάσεις μεταξύ οπαδών των αριστοκρατών και επίδοξων ανατροπέων, η οποία μπορεί να συσχετιστεί, όσον αφορά το συγκεκριμένο εύρημα, είτε με το Κυλώνειον Άγος και τις ταραχές που ακολούθησαν είτε με αντίστοιχα ιστορικά γεγονότα. Το γεγονός πως δεν θάφτηκαν ατιμωτικά, όπως οι άλλοι βιαιοθάνατοι της φαληρικής νεκρόπολης, ίσως να συνδέεται με τους νομούς του Σόλωνα, σύμφωνα με τους οποίους έπρεπε να περάσουν οι υπαίτιοι του εγκλήματος από δικαστήριο, το οποίο με τη σειρά του αποφάσισε να θαφτούν οι νεκροί έξω από τα όρια της πόλης.
Όπως ήταν αναμενόμενο, το μακάβριο εύρημα προκάλεσε παγκόσμια αίσθηση και μπήκε στη λίστα του περιοδικού «Archaeology» με τα 10 σπουδαιότερα ευρήματα απ' όλον τον κόσμο για το 2016.
5. Μετρό Θεσσαλονίκης
Με αφορμή την κατασκευή του μετρό Θεσσαλονίκης οι τοπικές εφορείες αρχαιοτήτων διεξάγουν ήδη από το 2006 εκτεταμένης κλίμακας ανασκαφική έρευνα στους σταθμούς που χωροθετούνται τόσο εντός του ιστορικού κέντρου της πόλης όσο και εκτός των τειχών. Αποκαλύπτονται κατάλοιπα σε αλληλοδιαδοχή, προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες για την ιστορία της πόλης στο διάβα των αιώνων. Στους δύο σταθμούς του ιστορικού κέντρου, Βενιζέλου και Αγίας Σοφίας, η αρχαιολογική έρευνα επιφύλασσε, όπως ήταν αναμενόμενο, τα πιο πλούσια και πιο εντυπωσιακά ευρήματα. Άλλωστε οι δύο σταθμοί είχαν χαρακτηριστεί ήδη από το 2004 ως υψηλού αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, με άλλα λόγια η Αρχαιολογική Υπηρεσία είχε προειδοποιήσει για την ύπαρξη σημαντικών αρχαιοτήτων πριν από την έναρξη του έργου σε μια μάταιη προσπάθεια να αλλάξει η όδευση και χωροθέτηση των παραπάνω σταθμών. Το πιο συναρπαστικό εύρημα ήταν χωρίς αμφιβολία ο μεγάλος οδικός άξονας που διέσχιζε οριζόντια το κέντρο της Θεσσαλονίκης, ο περίφημος Decumanus Maximus. Τμήματά του αποκαλύφθηκαν και στους δύο σταθμούς, μήκους 84 μ. στη Βενιζέλου, 73 μ. στην Αγίας Σοφίας (αποσπάστηκαν το 2012-13). Η χάραξη των δρόμων κατά την ελληνιστική περίοδο, πλαισιωμένων με στοές, διατηρείται και στους ρωμαϊκούς χρόνους.
Από το 2011 εντοπίζεται και ανασκάπτεται στον σταθμό του Βενιζέλου η Μέση Οδός, ένας από τους βασικότερους βυζαντινούς δρόμους της πόλης, ο οποίος διατηρήθηκε μέχρι τον 18ο αι., τουλάχιστον στο συγκεκριμένο σημείο των ανασκαφών.
Η Μέση Οδός είχε εντοπιστεί ήδη από τις προηγούμενες έρευνες που είχαν γίνει στον σταθμό, ωστόσο η ανασκαφή εκείνης της περιόδου προχώρησε σε βαθύτερα στρώματα και έφερε στο φως πολύ μεγαλύτερη έκταση του δρόμου, ο οποίος διατηρείται σχεδόν σε όλες τις περιόδους με την ίδια χάραξη και το ίδιο πλάτος των 5,5μ. Πιο συγκεκριμένα, η ανασκαφή στο συγκεκριμένο σημείο έχει φέρει στην επιφάνεια τη συμβολή των πλακόστρωτων οδών Cardo και Decumanus, χρονολογούμενων στα τέλη του 6ου - αρχές του 7ου αι. μ.Χ., όπου διακρίνονται τα ίχνη των αμαξοτροχιών και οι μεταγενέστερες επισκευές με μάρμαρο διαφορετικής προέλευσης, καθώς και τμήμα ενός μνημειακού τετράπυλου, τα κατάλοιπα ενός κτιρίου με μνημειακή είσοδο και έναν αποχετευτικό αγωγό. Γύρω από τους δρόμους εκτείνονται πυκνοδομημένα οικοδομικά τετράγωνα που συνιστούν γειτονιές της βυζαντινής αγοράς της πόλης. Καταστήματα και εργαστήρια προσανατολίζονται με ανοιχτούς προς τον δρόμο χώρους για την έκθεση των προς πώληση προϊόντων. Πληθώρα μικροαντικειμένων και κοσμημάτων, όπως επιστήθιοι σταυροί, γυάλινα και χάλκινα βραχιόλια, χάλκινα κυρίως και σπανιότερα ασημένια δαχτυλίδια, μαρτυρούν τον διαχρονικά εμπορικό χαρακτήρα της περιοχής.
Μια βυζαντινή Πομπηία, όπως έχει εύστοχα χαρακτηριστεί, με πολλά ευρήματα και συνεχή δραστηριότητα από τον 4ο αι. π.Χ. ως τις μέρες μας. Στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε να κάνουμε με ένα ενιαίο περιγεγραμμένο κτίριο που θα κοπεί σε κομμάτια και θα συναρμολογηθεί στην ίδια θέση αλλά με ένα παλίμψηστο κατασκευών από διάφορα υλικά που είναι ουσιαστικά αδύνατο να αποσπαστεί χωρίς να καταστραφεί μέρος του ή και ολοκληρωτικά. Άλλωστε, η θέση ενός δρόμου είναι εκεί όπου χαράχτηκε αιώνες πριν και όχι σε κιβώτια με άγνωστη κατάληξη. Από το 2013 μέχρι αυτές τις μέρες, οπότε κρίνεται και πάλι η τύχη τους, έχει ξεκινήσει ένα γαϊτανάκι ανάμεσα στην εκάστοτε κυβέρνηση, την κατασκευαστική κοινοπραξία του Μετρό και το ΥΠΠΟΑ από καθόλου αρχαία στην κατά χώραν διατήρησή τους. Το 2013 η θέση του ΥΠΠΟΑ ήταν η απόσπαση των αρχαιοτήτων και η έκθεσή τους στο στρατόπεδο Π. Μελά ή σε άλλο ανάλογο μέρος, με τη διοίκηση της Αττικό Μετρό, μαζί με τον Σ. Σιμόπουλο, να υποστηρίζει ότι «δεν υπάρχει δυνατότητα τεχνικής λύσης ενσωμάτωσης των ευρημάτων στον σταθμό Βενιζέλου». Το 2014, με δεδομένη πλέον τη δυνατότητα επαναφοράς των αρχαίων στον σταθμό μετά την παρουσίαση τεσσάρων λύσεων, η πολιτική ηγεσία αναγκάζεται να υπαναχωρήσει και το θέμα επανεξετάζεται στο ΚΑΣ. Το έργο σταμάτα λόγω οικονομικών προβλημάτων της αναδόχου εταιρείας. Το 2016 λύνονται τα ζητήματα της αναδόχου με την αλλαγή της κατασκευάστριας εταιρείας και το έργο επανεκκινεί. Μέσα σε λίγους μήνες βρίσκεται λύση τεχνικά εφικτή για την κατά χώραν διατήρηση των αρχαιοτήτων. Σήμερα βρισκόμαστε πάλι στο σημείο μηδέν, εν αναμονή της απόφασης του ΚΑΣ για την απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων μετά το πέρας της κατασκευής του σταθμού. Μόνο που στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε να κάνουμε με ένα ενιαίο περιγεγραμμένο κτίριο που θα κοπεί σε κομμάτια και θα συναρμολογηθεί στην ίδια θέση αλλά με ένα παλίμψηστο κατασκευών από διάφορα υλικά που είναι ουσιαστικά αδύνατο να αποσπαστεί χωρίς να καταστραφεί μέρος του ή και ολοκληρωτικά. Άλλωστε, η θέση ενός δρόμου είναι εκεί όπου χαράχτηκε αιώνες πριν και όχι σε κιβώτια με άγνωστη κατάληξη.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου