Amfipoli News: «Λόφος 133»: η προϊστορική φάση της Αμφίπολης

Του Άρη Μεντίζη - δημοσιογράφου – ιστορικού ερευνητή

Μια πολύ αρχαιότερη φάση, στην ιστορία της Αμφίπολης, κρατά κρυμμένη ο «Λόφος 133», λίγο βορειότερα από την αρχαία πόλη. Από πολλούς πιθανολογείται ότι είναι η θέση της αρχαίας πόλης των Εννέα Οδών, που προϋπήρχε της Αμφίπολης, ωστόσο το μόνο σίγουρο είναι ότι ο λόφος κατοικήθηκε από την ύστερη νεολιθική εποχή!

Πολλά έχουμε ακούσει τους τελευταίους μήνες, και κυρίως λόγω της γειτνίασής του με τον τύμβο «Καστά», για τον περιβόητο Λόφο 133, που βρίσκεται στα βορειοανατολικά της αρχαίας Αμφίπολης, και στα δυτικά του περιβόητου τάφου που ανασκάφηκε τους προηγούμενους μήνες.

Περίπου δύο χιλιόμετρα βορειοανατολικά του σημερινού χωριού της Αμφίπολης λοιπόν, και νότια της Νέας Μεσολακκιάς, κοντά στην ανατολική όχθη του ποταμού Στρυμόνα, δεσπόζει ο φυσικά οχυρός λόφος, ύψους 133 μέτρων, ο οποίος ονομάστηκε συμβατικά Λόφος 133, από τον αείμνηστο αρχαιολόγο και ανασκαφέα της Αμφίπολης Δημήτρη Λαζαρίδη. Η κορυφή αυτού του λόφου αποτελεί ένα ομαλό υψίπεδο, όπου και πραγματοποιήθηκε ανασκαφική έρευνα κατά τα έτη 1964-1965.

Το 1964, όπως αναφέρει στο έργο του «Αμφίπολις» ο Δ. Λαζαρίδης, ανοίχθηκαν συνολικά δώδεκα δοκιμαστικές τομές, διαστάσεων 6 x 2 μ., στη δυτική πλευρά της κορυφής. Πλήθος οστράκων γεωμετρικής και υπογεωμετρικής εποχής με διακόσμηση ομόκεντρων κύκλων και παράλληλων γραμμών, βρέθηκε στα ανώτερα στρώματα της επίχωσης, καθώς και όστρακα της αρχαϊκής εποχής, τα οποία συχνά βρίσκονταν μαζί με όστρακα από αγγεία προϊστορικών χρόνων, δηλαδή της όψιμης νεολιθικής και της πρώιμης εποχής του χαλκού.

Από τα προϊστορικά όστρακα, κάποια έχουν εγχάρακτη διακόσμηση, και κάποια γραπτή γραμμική μελανού χρώματος στο ερυθρό βάθος του αγγείου. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών του 1964 βρέθηκαν επίσης ένας λίθινος πέλεκυς, πήλινα σφονδύλια, αγνύθες, όστρεα και δόντι αγριόχοιρου. Δεν βρέθηκαν ωστόσο θεμέλια οικοδομημάτων ή δάπεδα. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Δ. Λαζαρίδη, μόνο από μια τομή περισυλλέχθηκαν μικρά τμήματα ωμών πλίνθων με φανερά ίχνη καύσης, τα οποία ανήκαν προφανώς σε κάποια εστία.

Την επόμενη χρονιά, ανοίχθηκαν τέσσερις δοκιμαστικές τομές, διαστάσεων 6 x 4 μ., στην ίδια πλευρά του λόφου, από τις οποίες η πιο ενδιαφέρουσα ήταν η λεγόμενη τομή Β’. Κάτω από τα επιφανειακά διαταραγμένα στρώματα, αποκαλύφθηκε αδιατάρακτο στρώμα της όψιμης νεολιθικής – πρώιμης εποχής του χαλκού. Μάλιστα διαπιστώθηκε στρώση δαπέδου από πατημένο πηλό, που εκτεινόταν στο μεγαλύτερο μέρος της τομής, ενώ σε δύο σημεία του δαπέδου διαπιστώθηκαν εστίες, όπως δείχνουν κάποια ίχνη στάχτης με κάποια κομμάτια από κάρβουνο, οστά και όστρεα.

Τα όστρακα του δαπέδου ανήκουν στην πρώιμη εποχή του χαλκού, ενώ στο νότιο άκρο της τομής, κάτω από το πρώτο δάπεδο, βρέθηκε κυκλικός αποθέτης, του οποίου το νότιο μισό έχει καταστραφεί από μεταγενέστερο στρώμα ιστορικών χρόνων. Μέσα στον αποθέτη, εκτός από τα υπολείμματα οστών διαφόρων ζώων και τα κομμάτια από κάρβουνα, βρέθηκαν όστρακα αγγείων, που χρονολογούνται στην ύστερη νεολιθική εποχή, με γραπτή διακόσμηση, και εγχάρακτα.

Ούτε κατά την ανασκαφή του 1965 βρέθηκαν θεμέλια προϊστορικών οικημάτων. Ωστόσο, η ανεύρεση ενός τεμαχίου πηλού από την επάλειψη στέγης που διασώζει ίχνη καλαμιών, σε συνδυασμό με την ανεύρεση οπών στο δάπεδο της τομής Β’, πιθανώς για την τοποθέτηση πασάλων, υποδεικνύει την πιθανή ύπαρξη κατοικίας.

Στις τομές που ανοίχθηκαν το 1965 βρέθηκαν επίσης θραύσματα λεπίδων πυριτόλιθου, σφονδύλια, λίθινοι πέλεκεις, απότμημα χάλκινης τοξόσχημης πόρπης, χάλκινο δαχτυλίδι, κορμός ειδωλίου γυναικείας μορφής και κεφάλι ειδωλίου.

Από τα επιφανειακά διαταραγμένα στρώματα περισυλλέχθηκαν και όστρακα αγγείων που ανήκουν στη γεωμετρική, την αρχαϊκή και την κλασική εποχή και προέρχονται από διάφορα εργαστήρια, ιωνικά, αττικά και ντόπια. Στα ανώτερα στρώματα της επίχωσης της τομής Δ’, στη βόρεια παρυφή του λόφου 133, αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια τοίχου και σε μικρή απόσταση μια σειρά λίθων που σχηματίζουν καμπύλη.

Τέλος, το 1965, σύμφωνα με τον Δ. Λαζαρίδη επιχειρήθηκε μικρή έρευνα και στη δυτική πλευρά του λόφου 133, κοντά στην κορυφή του, όπου αποκαλύφθηκε υποτυπώδες τείχος από ογκώδεις επεξεργασμένους λίθους, χωρίς ωστόσο να προσδιοριστεί η εποχή της κατασκευής αλλά και η χρήση του οικοδομήματος.