«Σπήλαια-Μήτρες» - τα ιδιαίτερα ορφικά θρακικά λατρευτικά ιερά

Του Γιώργου Λεκάκη

Κοντά στην πυραμίδα του Kovil υπάρχει και μια σπηλιά που η είσοδός της έχει σχήμα μήτρας. Ίδια με του περίφημου «Σπήλαιου Μήτρα», αρχαίου θρακικού ιερού κοντά στην πόλη Ilinitsa (< Ελληνίτσα, Ελληνικά) επίσης του Kardzhali στην Ανατολική Ροδόπη. Το Σπήλαιο-Μήτρα προφανώς ήταν λατρευτικό από τους αρχαίους Θράκες. 

Η είσοδος αποτελείται μια φυσική κατακόρυφη σχισμή βράχου, που οδηγεί σε μια σπηλιά, του οποίου η είσοδος διαμορφώθηκε μετά τεχνητά, για να μοιάζει με μήτρα γυναικός. Στο εσωτερικό του σπηλαίου, υπάρχει ένας  βωμός. Το φως του ηλίου όταν φθάνει στον πυθμένα του σπηλαίου και μόνον σε ένα ορισμένο χρονικό σημείο της ημέρας, ομοιάζει με ηλιακό φαλλό! Αυτό εθεωρείτο από τους αρχαίους Θράκες ότι συμβολίζει την συνεύρεση και την ιερογαμία του Ηλίου και του Βουνού (δηλ. της Γαίας/γης).

Σύμφωνα με τον κ. Markov, λοιπόν, προσφάτως εντοπίσθηκε ότι και η κλιμακωτή πυραμίδα του Kovil περιέχει παρόμοιο σπήλαιο, με παρόμοια μητρόσχημη είσοδο, αλλά λίγο μικρότερη αυτής της Ilinitsa!

Αυτή είναι μια εντυπωσιακή νέα πληροφορία για τον πολιτισμό των αρχαίων Θρακών. Ίσως οι μητρόσχημες είσοδοι να οδηγούσαν σε σπήλαια-μαιευτήρια, όπως τα άντρα της μαίας θεάς Ειλειθυΐας στην μινωική Κρήτη! Άλλωστε στην αρχαιότητα πολλά σπήλαια λειτουργούσαν και ως φυσικές θερμοκοιτίδες για τα νεογέννητα. Ακόμη και ως τα πιο σύγχρονα χρόνια, τα ασθενικά μωρά τα άφηναν στα «αποστειρωμένα» σπήλαια για να γίνουν εντελώς καλά. Όταν επιβίωναν, στην Πελοπόννησο και την Κρήτη, τα ονομάτιζαν «Σπήλιος». Ίσως αυτά να απετέλεσαν την πηγή εμπνεύσεως του σπηλαίου γεννήσεως του θεού Διονύσου, το οποίο με την σειρά του εδημιούργησε το πρότυπον της φάτνης του Ιησού.

ΠΗΓΗ: Στήλη «Χρονοτοπία» του συγγραφέως, στην εφημ. «ΧΡΟΝΟΣ» Κομοτηνής, 30.12.2015. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 31.12.2015.

Σπήλαιο-μήτρα στο Νενκοβο.

Το αρχαίο θρακικό σπήλαιο-μήτρα

της ορφικής λατρείας

στο NENKOVO Βουλγαρίας

Πρόκειται για μια τεχνητή σπηλιά. Οι ντόπιοι την αποκαλούν Dangardak Kaya (πέτρα). Το ίδιο το όνομα προέρχεται από την εντυπωσιακή ακουστική ηχώ μέσα στη σπηλιά. Το σύνολο του σπηλαίου έχει κυριολεκτικά σχήμα γυναικείων γεννητικών οργάνων και ταιριάζει πλήρως με την περιγραφή της μήτρας-σπηλιάς. Έχει ερευνηθεί από το Βούλγαρο ιστορικό και καθηγητή Al. Fol.

Το μήκος του σπηλαίου είναι 22 μ. Τα πρώτα 16 μέτρα από τη σπηλιά που σχηματίζονται είναι από φυσικό καρστικο. Υπάρχει μια φυσική διάσπαση στους βράχους. Τα τελευταία 6 μέτρα ήταν κούφια και το σχήμα προσαρμόστηκε για να γίνει μια ανατομια του θηλυκου σύμβολου. Το ύψος της εισόδου είναι 3 μέτρα και το πλάτος είναι 2,5 μέτρα έτσι υπάρχει αρκετό φως που προέρχεται από το εξωτερικό. Στο βόρειο άκρο του σπηλαίου, υπάρχει ένας άνθρωπος που συμβολίζει τη μήτρα. Στάζει νερό από το σπήλαιο και συγκεντρώνεται σε μία μικρή πισίνα στη βάση. Αυτό το νερό δεν στεγνώνει. Στην θρακική θρησκεία (Ορφισμός), λατρευτικοί χώροι ήταν πάντα στην κορυφή ενός βουνό και είχαν μια σπηλιά με νερό. Ως εκ τούτου, για τους Θράκες, το σπήλαιο αυτό ήταν ένα σύμβολο της μήτρας, τη σύλληψης και την αναγέννησης. Το μεσημέρι, μια ακτίνα φωτός διαπερνά μέσα από μια χαραμάδα στο ταβάνι και προβάλλεται πάνω στο δάπεδο. Μια τέλεια σκια "φαλλού" διαμορφώνεται και κατευθύνεται προς το βωμό-μήτρα. Αυτό συμβαίνει μόνο κατά τη διάρκεια ορισμένων περιόδων του έτους, όταν ο ήλιος είναι χαμηλά στον βορρά και η ακτίνα του φωτός μπορεί να είναι αρκετή για να γονιμοποιήσει τη μήτρα. Σύμφωνα με τις θρακικές πεποιθήσεις, αυτή είναι η αντίληψη του νέου θεού ήλιου. Το σπήλαιο αυτό θεωρείται ένα πολύπλοκο αστρονομικό πετρωμα (σε σύγκριση με το Stonehenge στη Μεγάλη Βρετανία), όπου η ακτίνα του φωτός εισέρχεται στο σπήλαιο για μία μόνο ημέρα του έτους. Συμβαίνει συνήθως τον Ιανουάριο ή τον Φεβρουάριο. Υποτίθεται ότι αυτό είναι ένα αρχαίο Θρακικό ιερό, όπου εκτελούνταν θείες μυστηριακές λατρείες που ονομάζονται διονυσιακά όργια. Διονυσιακό όργιο επέτρεπε την Βακχάντ / Bacchant να βγει από το «εγώ» και να ενωθεί προσωρινά με τον θεό σε μια εκστατική έξαρση, χορό και κρασί. Χιλιάδες βωμοι της θρακικής θρησκείας έχουν βρεθεί στη Βουλγαρία, αλλά μια τέτοια μήτρα-σπήλαιο, το οποίο εξηγεί τον Ορφισμό, δεν έχει βρεθεί πουθενά αλλού στον κόσμο. Ο Βούλγαρος αρχαιολόγος καθηγητής Ovcharov πιστεύει ότι το σπήλαιο είναι μια απόδειξη των Διονυσιακών οργίων (*), στο οποίο οι Θρακικες νεαρές γυναίκες συμμετείχαν προκειμένου να επικαλεστούν γόνιμες καλλιεργειες. Παρόμοιες εκδηλώσεις έχουν διηγείται ο Ευριπιδης (480 - 406 π.Χ.) στο έργο του Οι Μαινάδες. Ο διάσημος ιστορικός Ηρόδοτος αναφέρει επίσης τα όργια και περιγράφει ανήθικες συμπεριφορες νέων γυναικών. Τώρα 3.000 χρόνια αργότερα, είναι αδύνατο να πει κανείς εάν οι εκδηλώσεις αυτές αντιπροσωπεύουν την ανήθικη συμπεριφορά ή ήταν αποτέλεσμα των θρησκευτικών τελετών, που εκτελούνταν από ορισμένες ιέρειες για να ευχαριστήσουν τον Θεό Ήλιο και τη Θεά Μητέρα. Υπήρχαν παρόμοια σπηλιές κατά τη διάρκεια της Εποχής του Χαλκού στην τέταρτη χιλιετία π.Χ. Υπάρχουν γραπτά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι αυτές οι σπηλιές ήταν ναοί της Μητέρας Θεάς. Η λατρεία συνδέεται με τη λεγόμενη ιερογαμία - την πεποίθηση ότι ο βασιλιάς της Θράκης πρέπει συμβολικά να πεθάνει και να ξαναγεννηθεί για το νέο έτος να έρθει. Το τελετουργικό περιελάμβανε τα εξής: Ο βασιλιάς ανέβαινε στα βουνά, πάνω στα βράχια, όπου ένα μαύρο ζώο, όπως μια κατσίκα, ένα άλογο ή ένα ταύρο προσφέρονταν ως θυσία. Αυτό συμβόλιζε το θάνατο του. Στη συνέχεια έκανε ένα συμβολικό γάμο με τη θεά-μητέρα, την γονιμοποιούσε, και έτσι ο νέος κόσμος άρχισε. Αυτό το τελετουργικό πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο κατά τη διάρκεια των Βακχαναλίων / Bacchanalia (το άγριο και μυστικιστικό φεστιβάλ του θεού κρασιού). 

Οι άνθρωποι πίστευαν, επίσης, ότι η αγία Μαρίνα (**) κατοικούσε σε μία σπηλιά με νερό, που συμβόλιζε το υγρό γονιμότητας που ρέει μέσα στη μήτρα. Θρύλοι λένε ότι η μητέρα της Θεοτόκου ήταν άτεκνος και ζήτησε από τον Ήλιο βοήθεια. Μία φορά το χρόνο, εργένηδες και κορίτσια συγκεντρώνονται σε αυτές τις σπηλιές, προκειμένου να συμμετάσχουν στο μυστήριο της σύλληψης. Υπάρχει επίσης η πεποίθηση ότι όσοι επισκέπτονται το σπήλαιο, θα παραμείνουν άτεκνοι. Ίσως να ήταν αυτή η σκοτεινή φήμη που βοήθησε στη διατήρηση της σπηλιάς που λέει τόσα πολλά για τα αρχαία τελετουργικά των ανθρώπων που κατοικούν στα Ιερά βουνά της Ροδόπης. Και ίσως, αυτό ήταν, επίσης, ο τρόπος για να κρατήσει αυτούς που δεν ήταν αφιερωμένα στον μυστικισμό και το μυστήριο του βουνού μακριά από αυτό το ιερό μέρος.

ΠΗΓΗ: JTI ΡΟΔΟΠΗ.

ΣΧΟΛΙΑ Γ. Λεκάκη:

(*) τα διονυσιακά όργια, δεν έχουν καμμιά σχέση με την εξευτελιστική έννοια που της έδωσαν τα κατοπινά χρόνια, αυτοί που ήθελαν να ευτελίσουν τις αρχαίες αντιλήψεις. Έχουν να κάνουν με την διδασκαλία οργάνωσης > όργωμα, οργώνω (> όργιο > οργάδα γη = εύγειος) > εν τέλει την παραγωγή έργου, αυτό που στο τέλος θα σε κάνει να οργισθείς > να σηκωθείς όρθιος, να σταθείς στα πόδια σου, να γίνεις οργυιαίος (μέγας)...
Αυτά, λοιπόν, τα όργια ήταν ιερά μυστήρια, τα οποία γίνονταν στους οργεώνες, με θυσίες και μαλάξεις (χειροδουλειές - στο μέτρο των χειρών > οργυιά, οργιά), με μανία, με επιθυμία... Ως μυστήρια ήταν άρρητα, και όσοι πτωχοί τω πνεύματι, επειδή δεν τα κατανοούσαν, τα συκοφάντησαν...

(**) Η αγία Μαρίνα είναι η χριστιανική αντιγραφή της θεάς Αρτέμιδος - βλ. Γ. Λεκάκης "Τάματα και αναθήματα".

arxeion-politismou.gr