Τα πέτρινα διαμάντια της Πίνδου

  Συρράκο – Καλαρρύτες ▶ Δύο εντυπωσιακά ορεινά χωριά που κουβαλούν στις πλάτες τους μια μεγάλη ιστορία θα γίνουν η αφετηρία μας για αξέχαστες χειμερινές εξορμήσεις στις πλαγιές της Πίνδου

Είναι γεγονός πως η προσέγγιση σε αυτές τις ορεινές κοινότητες της Πίνδου, ακόμη και αν δεν έχει χιονίσει, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Είτε έρχεσαι από την Αρτα, τα Γιάννινα ή τη Θεσσαλία, σε περιμένουν άφθονες στροφές σε δρόμους ορεινούς.

Εδώ στην καρδιά της Πίνδου, τα Τζουμέρκα, το όρος Κακαρδίτσα και το βουνό Περιστέρι ή Λάκμος κυριαρχούν στο τοπίο. Στα ανατολικά, ο πολύπαθος ποταμός Αχελώος πραγματοποιεί τα πρώτα του δειλά βήματα αυλακώνοντας με την κοίτη του τα βράχια των βουνών. Δυτικά, ο θορυβώδης Αραχθος, καθώς εμπλουτίζεται με άφθονα μικρότερα ποτάμια, δυναμώνει και κυλά με ορμή τα αφρισμένα νερά του την ώρα που εγκλωβίζεται μέσα στα σκοτεινά του, βαθιά φαράγγια. Από παντού αναπηδούν κελαρυστά ρυάκια, μικρές κοιλάδες διακόπτονται από γκρεμούς, θαλερά ελατοδάση και μυστηριώδεις χαράδρες συμπληρώνουν την ενδιαφέρουσα τοπιογραφία.

Οι πρώτες εντυπώσεις

Ξαφνικά μέσα από την αγκαλιά των βουνοκορφών ξεπηδούν το Συρράκο και οι Καλαρρύτες, δύο από τα πιο γνωστά και ιστορικά, βλάχικα χωριά της Ελλάδας, απλώνοντας στα 1.200 μέτρα ψηλά από τη στάθμη της θάλασσας τις πέτρινες γειτονιές τους, στολίζοντας τις άδενδρες βουνοπλαγιές.

Και οι δυο οικισμοί θα σας γοητεύσουν με τις νοικοκυρεμένες γειτονιές τους, τα καλοδιατηρημένα λιθόκτιστα κτίρια και τις μεγαλόπρεπες εκκλησιές. Ευτυχώς το πέρασμα του χρόνου διατήρησε αυτά τα μικρά αρχιτεκτονικά κοσμήματα αλώβητα από τις νεοελληνικές και όχι πάντα καλαίσθητες παρεμβάσεις.

Πλέον τον 21ο αιώνα το Συρράκο και οι Καλαρρύτες μπαίνουν βαθμηδόν στον χάρτη των δημοφιλών, αλλά χαμηλού προφίλ τουριστικών προορισμών και σίγουρα αξίζουν να τους αφιερώσετε ένα από τα χειμερινά σας τριήμερα. Μερικά από τα πιο ιστορικά, παλιά αρχοντικά έχουν μετατραπεί σε μικρούς και ιδιαίτερα φιλόξενους ξενώνες, που προσφέρουν ποιοτική διαμονή. Ας ελπίσουμε αυτή η αλλαγή να παραμείνει μικρής κλίμακας και συμβατή με τη μεγάλη ιστορία αυτού του πανέμορφου τόπου, αλλά και την αρχιτεκτονική του κληρονομιά.

Πρέπει να ξέρετε

Σε αυτό το σημείο έχει ενδιαφέρον να πούμε πως το Συρράκο και οι Καλαρρύτες είναι δύο γειτονικά χωριά, αφού απέχουν μεταξύ τους σε ευθεία γραμμή μόλις 1.500 μέτρα. Ομως εδώ βρισκόμαστε στην Πίνδο και πολλές φορές οι αποστάσεις αποκτούν «σουρεαλιστικές» διαστάσεις. Αν θελήσετε να προσεγγίζετε οδικώς το ένα χωριό μετά το άλλο, θα πρέπει να διανύσετε ούτε λίγο-ούτε πολύ μια απόσταση 25 χιλιομέτρων (περίπου 45 λεπτά), καθώς ανάμεσα στις γειτονιές τους παρεμβάλλεται το δυσπρόσιτο φαράγγι του Χρούσια!

Επίσης να αναφέρουμε ότι στον ιστό αμφότερων των οικισμών δεν μπαίνουν αυτοκίνητα. Ετσι θα πρέπει να περπατήσετε από τον χώρο στάθμευσης μέχρι το κατάλυμά σας. Αν η όλη αυτή διαδικασία σάς φαίνεται κουραστική, ρωτήστε στον ξενώνα που θα μείνετε πόσο απέχει από τον χώρο στάθμευσης.

Μια ιστορία σαν παραμύθι

Σαν φτάσεις σε τούτο τον επιβλητικό τόπο και αντικρίσεις τα δυο αυτά χωριά με τις πέτρινες γειτονιές τους, τα καλοδιατηρημένα ευρύχωρα αρχοντικά, τα μεγαλόπρεπα σχολεία και τις περιποιημένες εκκλησίες, θα καταλάβεις πως εδώ, στην καρδιά της Πίνδου, κάτι διαφορετικό συνέβη τα χρόνια που πέρασαν.

Το Συρράκο πιθανόν να κτίστηκε τον 14ο αιώνα από κάποιον Γιάννη Συρράκο. Οι κάτοικοί του, Ελληνες βλαχόφωνοι, ήταν κυρίως κτηνοτρόφοι. Αργότερα ασχολήθηκαν συμπληρωματικά με την αργυροχρυσοχοΐα. Στα γύρω λιβάδια έβοσκαν 50.000-60.000 αιγοπρόβατα. Από το μαλλί τους οι τοπικές βιοτεχνίες έφτιαχναν χοντρές μάλλινες κάπες, περιζήτητες εκείνη την εποχή από τους ναυτικούς της Αδριατικής, της Μαύρης Θάλασσας, αλλά και της στρατιάς του Ναπολέοντα.

Οι Καλαρρυτινοί διακρίθηκαν κυρίως ως επιδέξιοι χρυσικοί και ασημιτζήδες. Στα πρώτα εργαστήρια που εμφανίζονται τον 17ο αιώνα, κατασκευάζουν με πολλή μαστοριά λαβές μαχαιριών, σπαθιών ή εξώφυλλα βιβλίων. Με την πάροδο του χρόνου ανοίγονται οι πρώτοι εμπορικοί οίκοι στην Τεργέστη, στη Νάπολη, στη Βιέννη, στην Οδησσό.

Κατά την Τουρκοκρατία, το Συρράκο ήταν επικεφαλής αυτοδιοικούμενης ομοσπονδίας 50 κουτσοβλάχικων κοινοτήτων και υπαγόταν απευθείας στη βασιλομήτορα (Βαλιδέ Σουλτάνα). Τα χωριά έζησαν μια πρωτόγνωρη για την τουρκοκρατούμενη Ελλάδα ακμή, στην οποία αναφέρονται και ξένοι περιηγητές που τα επισκέφθηκαν εκείνη την εποχή. Λειτουργούσαν σχολεία μέσης και ανώτερης βαθμίδας, υπήρχαν βιβλιοθήκες και κυκλοφορούσαν ευρωπαϊκές εφημερίδες!

Το 1821 τα Τζουμέρκα σύσσωμα ξεσηκώθηκαν και συμμετείχαν στην Επανάσταση. Οι Τούρκοι σε αντίποινα πυρπόλησαν τα δύο κεφαλοχώρια. Οσοι κάτοικοι επέζησαν έφυγαν για να γλιτώσουν την τουρκική θηριωδία. Από το Συρράκο κατάγονται οι ποιητές Γιώργος Ζαλοκώστας, Κώστας Κρυστάλλης και ο πρώτος συνταγματικός πρωθυπουργός Ιωάννης Κωλέττης. Από τους Καλαρρύτες κρατά ρίζες ο γενάρχης του πασίγνωστου οίκου κοσμημάτων Bulgari. Οταν οι Τούρκοι έκαψαν το χωριό, η οικογένεια των αργυροτεχνιτών Βούλγαρη έφυγε για την Παραμυθιά Θεσπρωτίας. Στα τέλη του 19ου αιώνα ο Σωτήρης Βούλγαρης πέρασε στην Ιταλία και από ένα μικρό μαγαζί στη Ρώμη, έγινε ο βασιλιάς του λαμπερού κόσμου των κοσμημάτων.

Αξίζει να δείτε

Αναμφίβολα η περιήγηση στις λίθινες γειτονιές και των δύο οικισμών είναι μια μικρή περιηγητική απόλαυση. Εκτός από τα δεκάδες παραδοσιακής αρχιτεκτονικής σπίτια των δύο χωριών, υπάρχουν και αρκετά ακόμη αξιοθέατα που θα πρέπει να εντοπίσετε. Ενδεικτικά να αναφέρουμε στους Καλαρρύτες την εκκλησία του Αγίου Νικολάου (15ος αιώνας), τις παραδοσιακές βρύσες όπως η περίφημη Γκούρα και τη μαρμάρινη στήλη που μνημονεύει τα ονόματα των Καλαρρυτινών μελών της Φιλικής Εταιρείας.

Στο Συρράκο αναζητήστε το σπίτι του Κρυστάλλη, που γεννήθηκε και μεγάλωσε εδώ, σε αυτήν την αετοφωλιά της Πίνδου. Επίσης ξεχωρίζει ο ναός του Αγίου Νικολάου με το περίτεχνο τέμπλο και τα σπάνια εκκλησιαστικά κειμήλια.

Οι περιπλανήσεις

Από τα Πράμαντα, το γνωστό κεφαλοχώρι των Τζουμέρκων, συνεχίζοντας για Συρράκο – Καλαρρύτες, θα περάσουμε το χωριό Χριστοί, το γεφύρι της Κηπίνας και θα βγούμε σε διασταύρωση. Το αριστερό παρακλάδι τραβά για Συρράκο και το δεξί συνεχίζει για Καλαρρύτες, σε πορεία παράλληλη με το φαράγγι. Αν πάτε προς Καλαρρύτες, στο ύψος του οικισμού Κηπίνα, έχοντας τη χαράδρα στα δεξιά σας και τον βράχο να ορθώνεται επιβλητικός και απότομος στα αριστερά, θα διακρίνετε το εντυπωσιακό βραχομονάστηρο της Κηπίνας, κτισμένο σε εσοχή κάθετου βράχου.

Αξίζει να αναζητήσετε το απόμακρο χωριό Ματσούκι, που θα το δείτε κτισμένο σε ύψος 1.000 μέτρων. Η διαδρομή παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς ξετυλίγεται στην κόψη της χαράδρας αποκαλύπτοντας μια μοναδική θέα στο Καλαρρυτινό ποτάμι που τη διασχίζει, αλλά και στους εντυπωσιακούς καταρράκτες που σκορπίζουν τα νερά τους από ύψος δεκάδων μέτρων.

Από τους Καλαρρύτες ο δρόμος συνεχίζει πια ασφαλτοστρωμένος για τον Αυχένα του Μπάρου (υψόμ. 1.850) και στη συνέχεια κατηφορίζει με δύσκολες στροφές για τα χωρά του Ασπροπόταμου και την Καλαμπάκα. Προσοχή χρειάζεται όμως αυτήν την εποχή η οδήγηση σε αυτούς τους δρόμους, μια και είναι ζήτημα αν θα καταφέρετε να φτάσετε ώς το ψηλότερο σημείο, αφού λόγω υψομέτρου θα βρείτε παχύ στρώμα πάγου στο οδόστρωμα.

Μονή Κηπίνας, το αιωρούμενο μοναστήρι

Κρυμμένο στο πιο απόκρημνο σημείο της χαράδρας που χωρίζει τα Τζουμέρκα από το όρος Περιστέρι, το μοναστήρι της Κηπίνας κυριολεκτικά μοιάζει να κρέμεται στον γκρεμό. Αναμφίβολα είναι ένα από τα πλέον εντυπωσιακά μοναστήρια της Πίνδου, τόσο για την αρχιτεκτονική του όσο και για τη θέση του, αφού κουρνιάζει σε σχισμή κάθετου και επιβλητικού βράχου με θέαση στη χαράδρα όπου κυλά τα γάργαρα νερά του το Καλαρρυτινό ποτάμι (παραπόταμος του Αραχθου).

Η ίδρυσή της τοποθετείται από τους ντόπιους στο 1349, ενώ κατά τον Σεραφείμ Βυζάντιο χτίστηκε το 1212. Σήμερα το μοναστήρι είναι έρημο, όμως μπορείτε να το επισκεφθείτε αν αναζητήσετε το κλειδί στο καφενείο του ομώνυμου, κοντινού οικισμού.

Ειδικές διαδρομές: πεζοπορίες αλλά και για 4x4

Προς Ματσούκι: Ανηφορίζοντας για το ύψωμα του Μπάρου, θα δείτε στα δεξιά σας τον κακό χωματόδρομο που τραβερσάρει τη γυμνή πλαγιά, με τελική κατάληξη το χωριό Ματσούκι (11 χλμ.). Η διαδρομή είναι απίθανη και χαρίζει εξαίσια θέα στα κορφοβούνια της Πίνδου, αλλά θέλει μεγάλη προσοχή τον χειμώνα, λόγω λάσπης και χιονιού ή πάγου. Από το Ματσούκι αξίζει να ακολουθήσετε το βατό μονοπάτι (1,5 χλμ.) μέχρι το ξεχασμένο μοναστήρι της Παναγίας Βύλιζας (11ος αιώνας), που δεσπόζει πάνω από τη χαράδρα του ποταμού Καλαρρύτη.

Από Συρράκο προς Καλαρρύτες: Οπως είπαμε το Συρράκο και οι Καλαρρύτες, αν και γειτονικά χωριά, δεν επικοινωνούν άμεσα μεταξύ τους οδικά, αφού ανάμεσά τους χάσκει η χαράδρα του Χρούσια, όπου κυλά το Καλαρρυτινό ποτάμι. Ωστόσο μπορείτε να περπατήσετε για 90 λεπτά το όμορφο, λιθόστρωτο μονοπάτι που τα συνδέει. Η πορεία, αν και είναι αρκετά έντονη, θα σας μείνει αξέχαστη καθώς συνοδεύεται από ένα υπέροχο τοπίο (προσέξτε λίγο στα σκιερά σημεία του λιθόστρωτου μονοπατιού τον πάγο που πιάνει τον χειμώνα). Στους Καλαρρύτες ζητήστε να σας δείξουν το σύντομο μονοπάτι που οδηγεί στο όμορφο γεφύρι του Φίλου ή Τουρτούρη, ένα κτίσμα που ορθώθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα.

📌 Κείμενο - φωτογραφίες: Θοδωρής Αθανασιάδης / viewsofgreece.com

efsyn.gr