Αρχαίο παρατηρητήριο και ναός των Πτολεμαίων Μακεδόνων, και 85 τάφοι, ανακαλύφθηκαν πάνω στον Νείλο!

Του Γιώργου Λεκάκη

Αρχαιολόγοι μιας αιγυπτιακής αρχαιολογικής αποστολής ανακάλυψαν ένα αρχαίο μακεδονικό παρατηρητήριο και έναν αρχαίο μακεδονικό ελληνικό ναό[1], καθώς και 85 τάφους, στο Gabal El Haridi, στην περιοχή Sohag της Αιγύπτου – περιοχή γνωστή για τα αρχαία ελληνικά ευρήματά της  – 350 χλμ. νότια του Καΐρου! Κατά την διάρκεια της τελευταίας περιόδου των ανασκαφών, οι ερευνητές βρήκαν έναν πύργο από πλίνθους, που χρησιμοποιήθηκε για την επιβολή φόρων και την φύλαξη της κυκλοφορίας στον ποταμό Νείλο. Ο πύργος χρονολογείται στην βασιλεία του Μακεδόνα Πτολεμαίου Γ' του Ευεργέτη, του 3ου φαραώ της μακεδονικής δυναστείας των Πτολεμαίων στην Αίγυπτο (246 - 222 π.Χ.).

Η ομάδα ανακάλυψε επίσης έναν αρχαίο ελληνικό ναό, επίσης εποχής των Πτολεμαίων Μακεδόνων, από την ίδια περίπου περίοδο, που είναι αφιερωμένος στην Δήμητρα-Ήρα-Σελήνη / Ίσιδα. Ως γνωστόν η Ίσις σχετίζεται με τον Διόνυσο-Άδη / Όσιρι, τον οποίο ανέστησε, και τον Απόλλωνα / Ώρο[2]. Ο ναός έχει μήκος 33 μ. και πλάτος 14 μ. με άξονα βορρά προς νότο. Αποτελείται από μια ορθογώνια αίθουσα με μια σειρά από 4 κίονες και ένα ασβεστολιθικό δάπεδο.

Οι ανασκαφές αποκάλυψαν επίσης 85 τάφους, λαξευμένους σε μια πλαγιά βουνού, μερικοί από τους οποίους είναι απλές ταφές εργατών. Οι πιο σημαντικοί τάφοι περιέχουν μια σειρά από διαδρόμους, σε πολλαπλά επίπεδα, που οδηγούν σε ταφικούς θαλάμους. Οι 30 από τις ταφές είχαν «πιστοποιητικά θανάτου», γραμμένα στην αρχαία ελληνική, την ιερατική / hiratic και την δημοτική γλώσσα και γραφή, τα οποία προσδιορίζουν το όνομα του νεκρού, την ηλικία, την καταγωγή, τον ρόλο στην κοινωνία και τα ονόματα των γονέων τους, μαζί με αρχαίους αιγυπτιακούς ύμνους και προσευχές! Μέσα στους πτολεμαϊκούς μακεδονικούς τάφους ανακαλύφθηκαν ανθρώπινα λείψανα - κάποια μουμιοποιημένα.

Κατά την διάρκεια των ανασκαφών, η ομάδα ανακάλυψε επίσης μια λεκάνη καθαρμού από ασβεστόλιθο, μια αναθηματική στήλη, στα βόρεια του ναού, 5 όστρακα με επιγραφές στην δημοτική, 38 ρωμαϊκά νομίσματα και οστά που προέρχονται από ζώα, που καταναλώνονταν ως τροφή από τους ιερείς του ναού.

Προηγούμενες έρευνες στον ίδιο τόπο είχαν αποκαλύψει σημαντικό αρχαιολογικό υλικό από την 6η Δυναστεία του Παλαιού Βασιλείου έως την ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και την Κοπτική περίοδο.

Ελληνικές (και ιερογλυφική) επιγραφές στο Haridi.

Στο δε Gabal El Haridi, ευρέθησαν και καταγράφηκαν «σημαντικές άγνωστες γραφές» της πτολεμαϊκής μακεδονικής περιόδου!!! Η παλαιότερη αναφορά της τοποθεσίας έγινε από τον Richard Pococke (1763). Κατά δε την (και αρχαιοκαπηλική) αποστολή των Γάλλων του Ναπολέοντος (1798) ο Robert Hay κατέγραψε σημαντικές επιγραφές (1832-1833). Ο John Gardiner Wilkinson (1855) κατέγραψε αρχαίους τάφους του βασιλείου. Οι Nestor L'Hôte και Bonomi (19ος αιώνας) κατέγραψαν λατομεία των Πτολεμαίων Μακεδόνων, στο El Khazindariya[3], χριστιανικά ερείπια, τάφους και ακρωτηριασμένα αγάλματα. Ο Wilhelm Spiegelberg (1913) κατέγραψε επιγραφές στο λατομείο των Πτολεμαίων που αναφέρουν τον Πτολεμαίο 7ο ως Αυλήτη. Οι Porter και Moss κατέγραψαν τον Πτολεμαίο ως Νέο Διόνυσο. Ο βασιλιάς εμφανίζεται ενώπιον του Μίνωα-Πάνα / Min, του «προφήτη» Χαριέση / Harsiese, της Ίσιδος, του Καζaνα[4], και της λεοντοκέφαλης Τρύφεως[5]. Η νεκρόπολις δυστυχώς είχε λεηλατηθεί, πριν φτάσουν οι αρχαιολόγοι…

ΠΗΓΗ: Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων Αιγύπτου, 5.5.2022. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 6.5.2022.

- Bard K. A. «Encyclopedia of the Archaeology of Ancient Egypt», Routledge, 2005.

- El-Masry Y. «Recent Excavations at El Khazindariya in the 9th Nome of Upper Egypt», στο The Horizon Studies in Egyptology.

- Kirby Chr. «Preliminary Report of the First Season of Work at Gabal El Haridi, 1991–1992», στο The Journal of Egyptian Archaeology, 78, 1992.

- Λεκάκης Γ. «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις».

- Porter B. και Moss R. «Topographical Bibliography of Ancient Egyptian Hieroglyphic Texts, Reliefs and Paintings, V Upper Egypt: Sites (Vol 5), Griffith Institute, 2004.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Τμήματά του είχαν ανακαλυφθεί στις αρχές της δεκαετίας του 2000 (26°45′39″N 31°33′49″ ΜΙ).

[2] Ναός του Ωραπόλλωνος υπήρχε και στην Θεσσαλονίκη, κ.α.

[3] Στην κορυφή του Abu El Nasr. Σε αυτά τα πτολεμαϊκά λατομεία βρέθηκαν βασιλικές επιγραφές. Και μεγάλη παράσταση των Ptah / Πτα / Φθα < Ηφαίστου (από την ελληνική Μέμφιδα) και Thoth / Θωθ / Θωτ / Τωθ (ο Ερμής [Τρισμέγιστος] - με ιδία λατρεία στην Στυμφαλία, θεός της Σελήνης) σε κάθε πλευρά των βόρειων τοίχων εισόδου, που βλέπουν προς τα έξω. Η φιγούρα Ptah έχει μεγάλη σημασία λόγω του στέμματος που θύμιζε το λευκό στέμμα. Σε ένα άλλο λατομείο κοντά, καταγράφηκε επιγραφή της θεάς Χαθορ / Αθώρ (ανάλογης της Αφροδίτης) που φορούσε το στέμμα της Άνω και Κάτω Αιγύπτου. Το (μάλλον) ιερογλυφικό κείμενο που υπήρχε επάνω από τον Horus και την Hathor, δυστυχώς κατεστράφη…

[4] Ka'zana, θεωρείται μορφή του Ώρου.

[5] Τρύφις ή Άθριβις > Hut-Repyt.

.arxeion-politismou.gr