.jpg)
του Δημήτρη Σαββίδη, Συγγραφέα - Ερευνητή
Αναφέρει η κα. Μαλαμίδου ότι το μνημείο στον Τύμβο Καστά στην Αμφίπολη το πιθανότερο να μην σχετίζεται με Μακεδόνα Βασιλιά, αλλά απλώς να σχετίζεται με κάποια οικογένεια από την ελίτ της Αμφίπολης στις παρυφές το πολύ της Μακεδονικής Βασιλικής οικογένειας άλλα όχι απευθείας συνδεόμενο με κάποιον Μακεδόνα Βασιλιά.
Ασφαλώς αυτό δεν τεκμηριώνεται επιστημονικά από την κα. Μαλαμίδου στην εν λόγω συνέντευξη, αλλά απλώς εικάζεται. Όπως εικάζονταν και στο παρελθόν η ατεκμηρίωτη σύνδεση του μνημείου με βασιλείς, στρατηγούς κτλ. Οι ατεκμηρίωτες απόψεις όμως δεν είναι επιστημονικές απόψεις.
Ας επιχειρήσουμε να δούμε παρακάτω τα επιχειρήματα που θα συνηγορούσαν στην κατασκευή του Μνημείου, όχι απλώς από την ελίτ της Αμφίπολης αλλά από ένα/για πρόσωπο με Ιερό και Βασιλικό ρόλο. Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να καταδείξει την ανάγκη να μιλάμε επιτέλους στον δημόσιο διάλογο με επιχειρήματα και δεδομένα και όχι με ατεκμηρίωτα πορίσματα που εμφανίζονται ως θέσφατα.
- Καταρχήν το μέγεθος και η κλίμακα του μνημείου Καστά, που είναι στην πραγματικότητα ο μεγαλύτερος ταφικός τύμβος που έχει ανακαλυφθεί ποτέ στην Ελλάδα, υποδηλώνουν ότι ο κάτοχός του ήταν σίγουρα μεγάλης σημασίας. Οι πλούσιες διακοσμήσεις, τα περίπλοκα ψηφιδωτά και οι δύο σφίγγες που φρουρούσαν την είσοδο υποδηλώνουν ακόμη περισσότερο μια πολυτέλεια που θα άρμοζε μόνο σε έναν Βασιλιά.
- Στοιχεία τελετουργικών πρακτικών: Τα σχεδιαστικά στοιχεία του μνημείου, συμπεριλαμβανομένου του περιβόλου (τοίχος που περιβάλλει τον κύριο ταφικό τύμβο), της πρόσοψης και άλλων χαρακτηριστικών, υποδηλώνουν την ιδιαίτερα σημαντική τελετουργική σημασία του χώρου. Αυτό το επίπεδο πολυπλοκότητας θα ήταν πιο πιθανό να ταιριάζει με μια βασιλική ή θρησκευτική μορφή, όπως ένας βασιλιάς ή αρχιερέας, παρά με έναν απλό ευγενή της μακεδονικής ελίτ.
- Οι Καρυάτιδες: Η παρουσία δύο αγαλμάτων Καρυάτιδων, γλυπτών γυναικείων μορφών που χρησιμοποιούνται ως αρχιτεκτονικά στηρίγματα, είναι μια άλλη ένδειξη της υψηλής σημασίας και της Ιερότητας του Μνημείου. Οι Καρυάτιδες συνδέονται συχνά με κτίρια υψηλής σημασίας, γεγονός που υποδηλώνει ότι το Μνημείο προοριζόταν για ένα άτομο με ιδιαίτερα αξιοσημείωτη θέση.
- Αρχιτεκτονική και Γεωμετρία του τάφου: Το αρχιτεκτονικό σχέδιο του μνημείου Καστά προσομοιάζει σε "ηρώο" - ένα ιερό αφιερωμένο σε έναν σεβαστό ήρωα ή βασιλιά. Αυτή η ομοιότητα υποδηλώνει ότι ο τάφος μπορεί να είχε σχεδιαστεί ως μνημείο μνήμης για μια ηρωική - αφηρωισμένη μορφή και ως τόπος λατρείας. Επιπλέον, η προσήλωση στην λεπτομέρεια της Γεωμετρίας του Μνημείου δεν αφήνει περιθώρια να κατασκευάστηκε για έναν απλό ευγενή.
- Παρουσία του ψηφιδωτού της Περσεφόνης: Η ανακάλυψη ενός εξαιρετικού ψηφιδωτού δαπέδου στο Μνημείο, που απεικονίζει την απαγωγή της Περσεφόνης από τον Άδη, δεν είναι συνηθισμένη όχι μόνο σε τάφο ευγενούς, αλλά στην πραγματικότητα είναι το μοναδικό ψηφιδωτό με απεικόνιση που βρέθηκε σε Μακεδοικό Τάφο. Ιδιαίτερης σημασίας είναι το ψηφιδωτό παρόμοιας τεχνικής και θέματος που βρέθηκε στο Παλάτι του Φιλίππου στις Αιγές. Υπενθυμίζεται ότι το ψηφιδωτό στις Αιγές απεικονίζει την αρπαγή της Ευρώπης. Η επιλογή αυτής της συγκεκριμένης μυθολογικής σκηνής, που και στις δυο περιπτώσεις συνδεέται με την βιαίη αρπαγή και στην Αμφίπολη συνδέεται με το θάνατο και την ανάσταση, θα μπορούσε να υποδηλώνει την πίστη στη θεϊκή σύνδεση του νεκρού ή την πιθανή μεταθανάτια ζωή. Αυτή η αφήγηση θα ταίριαζε σε έναν βασιλιά ή μια θεότητα.
- Τοποθεσία και περιβάλλον: Η τοποθεσία του τάφου κοντά στην αρχαία Αμφίπολη, μια σημαντική πόλη κατά την ελληνιστική περίοδο, υποδηλώνει περαιτέρω ότι ο κάτοχος του τάφου ήταν σημαντικής σημασίας, πιθανότατα μια βασιλική προσωπικότητα. Εάν δε συνδεθεί όντως με την θυσία των νέων επίθεση Ξέρξη, τότες τα σενάρια είναι απλώς συναρπαστικά.
- Πολιτιστικό πλαίσιο: Στον μακεδονικό πολιτισμό, οι βασιλείς είχαν μεγάλη σημασία τόσο στη ζωή όσο και στο θάνατο. Το μέγεθος του μνημείου Καστά ευθυγραμμίζεται με αυτή την πολιτιστική παράδοση, υποδηλώνοντας ότι χτίστηκε για έναν βασιλιά. Οι πόροι που ήταν απαραίτητοι για την κατασκευή του υποδηλώνουν περαιτέρω ότι ανατέθηκε από ή για κάποιον με το υψηλότερο κύρος, συνήθως έναν βασιλιά. Θα ήταν εξαιρετικά υποτιμητικό για τον βασιλιά να έχει μνημείο κατώτερο από αυτό του Καστά.
- Ευθυγράμμιση με ουράνια φαινόμενα: Όπως και πολλές αρχαίες κατασκευές, ο σχεδιασμός του μνημείου Καστά αποδεικνύει μια εκλεπτυσμένη κατανόηση των ουράνιων κινήσεων. Το μνημείο φαίνεται να είναι προσανατολισμένο προς συγκεκριμένα ουράνια φαινόμενα, γεγονός που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια προσπάθεια να προσδώσει στον κάτοχό του κοσμική σημασία. Αυτού του είδους ο σχεδιασμός θα ήταν πιο πιθανός για μια βασιλική ή θεϊκή μορφή παρά για έναν ευγενή.
- Ζωγραφισμένα επιστύλιο:Τα επιστύλια που βρέθηκαν στο μνημείο Καστά, αν και δεν έχουν ακόμη αποκρυπτογραφηθεί πλήρως, φαίνεται να περιέχουν βασιλικούς τίτλους και τιμές, υποδεικνύοντας περαιτέρω έναν βασιλικό κάτοχο.
- Τυπολογία: Η τυπολογία που επιλέγεται να χρησιμοποιηθεί στο μνημείο Καστά, όπως η διαμόρφωση του τύμβου σε θολοτή τυμβοποιημένη κατασκευή και η χρήση μαρμάρου, συνδέονται συνήθως με τάφους ατόμων υψηλού κύρους. Ειδικότερα η χρήση της Θόλου, είναι ένα στοιχείο που συμβόλιζε τη βασιλική ή θεϊκή ιδιότητα κατά την ελληνιστική περίοδο.
Πού μπορεί να οφείλεται όμως η άρνηση των επιστημόνων να συζητήσουν επί της ουσίας τα ανωτέρω στοιχεία;
Πολιτικός προσανατολισμός: Η σύγχρονη πολιτική ατζέντα μπορεί να επηρεάσει έντονα την ερμηνεία των ιστορικών ευρημάτων. Η αναγνώριση του μνημείου Καστά ως τάφου ενός σημαντικού βασιλιά ή αρχιερέα θα μπορούσε να έρθει σε σύγκρουση με τις τρέχουσες πολιτικές αφηγήσεις ή προτεραιότητες. Ως αποτέλεσμα, η προοπτική αυτή μπορεί να απορριφθεί ή ακόμη και να αποκλειστεί.
Εθνική ταυτότητα και κληρονομιά: Ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύονται οι αρχαιολογικοί χώροι έχει άμεσο αντίκτυπο στις αντιλήψεις για την εθνική ταυτότητα και την κληρονομιά. Για παράδειγμα, η αναγνώριση του μνημείου Καστά ως βασιλικού τάφου θα μπορούσε είτε να ενισχύσει την αίσθηση του ιστορικού μεγαλείου είτε να πυροδοτήσει διχαστικές συζητήσεις, ανάλογα με το πολιτιστικό και πολιτικό πλαίσιο.
Ακαδημαϊκός ανταγωνισμός: Οι ακαδημαϊκοί κλάδοι, συμπεριλαμβανομένης της αρχαιολογίας, μπορεί να είναι πεδία έντονου ανταγωνισμού. Προσωπικές φιλοδοξίες ή αντιπαλότητες μπορεί να ωθήσουν τους μελετητές να αμφισβητήσουν τα συμπεράσματα των άλλων, ιδίως αν αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερη αναγνώριση ή πρόοδο στον τομέα.
Φήμη και επιρροή: Οι μελετητές που έχουν αποκτήσει σημαντική φήμη μπορεί να επηρεάσουν τις επικρατούσες ερμηνείες των αρχαιολογικών χώρων. Αν προηγουμένως υποστήριζαν μια συγκεκριμένη θεωρία για το μνημείο Καστά, μπορεί να αντιστέκονται στην αποδοχή νέων ευρημάτων που αμφισβητούν τις καθιερωμένες απόψεις τους, για να διαφυλάξουν τη φήμη και την επιρροή τους.
Χρηματοδότηση και πόροι: Η κατεύθυνση της αρχαιολογικής έρευνας συχνά επηρεάζεται από τη διάθεση της χρηματοδότησης και των πόρων. Η αποδοχή του μνημείου Καστά ως βασιλικού ή ιερατικού τάφου θα μπορούσε δυνητικά να αποσπάσει πόρους από άλλα έργα, οδηγώντας σε αντίσταση από εκείνους που εξαρτώνται από αυτούς τους πόρους.
Προσωπικές προκαταλήψεις: Οι προσωπικές προκαταλήψεις ή προκαταλήψεις μπορεί να οδηγούν σε εσφαλμένα συμπεράσματα.
Ανάγκη για πιο συγκεκριμένα αποδεικτικά στοιχεία: Ορισμένοι αρχαιολόγοι μπορεί να είναι απρόθυμοι να αποδεχθούν θεωρίες χωρίς οριστικές αποδείξεις. Οι έμμεσες ενδείξεις που υποδηλώνουν ότι το μνημείο Καστά κατασκευάστηκε για έναν βασιλιά ή αρχιερέα μπορεί να μην είναι πειστικές για όλους και κάποιοι μπορεί να απαιτούν πιο ουσιαστικές αποδείξεις.
Επιστημονικός συντηρητισμός: Ο τομέας της αρχαιολογίας συχνά επιδεικνύει επιφυλακτικότητα στην αποδοχή νέων θεωριών χωρίς επαρκείς αποδείξεις. Αυτή η τάση προς τον συντηρητισμό εξασφαλίζει την αξιοπιστία της αρχαιολογικής γνώσης, αλλά μπορεί επίσης να επιβραδύνει την αποδοχή δυνητικά μετασχηματιστικών ιδεών.
Έλλειψη βαθιάς γνώσης: Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι μελετητές ενδέχεται να μην έχουν βαθιά ή εξειδικευμένη κατανόηση του συγκεκριμένου πολιτιστικού, ιστορικού και αρχιτεκτονικού πλαισίου του μνημείου Καστά. Αυτή η έλλειψη βαθιάς γνώσης θα μπορούσε να εμποδίσει την ικανότητά τους να ερμηνεύσουν με ακρίβεια τα στοιχεία ή να κατανοήσουν πλήρως τις συνέπειες των νέων ανακαλύψεων, οδηγώντας τους να απορρίψουν ή να υποβαθμίσουν ορισμένες θεωρίες σχετικά με τον τάφο.
Έλλειψη ενδιαφέροντος: Δεν ενδιαφέρονται όλοι οι μελετητές εξίσου για κάθε αρχαιολογικό χώρο ή ιστορική περίοδο. Όσοι ειδικεύονται σε άλλους τομείς ή έχουν διαφορετικές ερευνητικές προτεραιότητες μπορεί να μην έχουν κίνητρο να ασχοληθούν σε βάθος με τα στοιχεία από το μνημείο Καστά ή να εξετάσουν τις συνέπειές τους. Αυτή η έλλειψη ενδιαφέροντος θα μπορούσε να οδηγήσει στην αγνόηση των επιχειρημάτων που υποδεικνύουν τη βασιλική ή ιερατική σημασία του Μνημείου.
Για να ξεπεραστούν οι προκλήσεις που σχετίζονται με τις προκαταλήψεις, τις προσωπικές φιλοδοξίες, την έλλειψη βαθιάς γνώσης και τις πολιτικές επιρροές στην ερμηνεία αρχαιολογικών χώρων όπως το μνημείο Καστά, είναι απαραίτητη μια πολύπλευρη προσέγγιση.
Πρώτον, η προώθηση της διεπιστημονικής συνεργασίας μεταξύ αρχαιολόγων, ιστορικών, αρχιτεκτόνων, αστρονόμων και άλλων εμπειρογνωμόνων θα μπορούσε να συμβάλει καταλυτικά στην πιο βαθιά κατανόηση και την ολιστική ερμηνεία των στοιχείων. Θα πρέπει να ενθαρρύνεται η συνεχής εκπαίδευση μεταξύ των μελετητών, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να διευρύνουν την τεχνογνωσία τους πέρα από τους συγκεκριμένους κλάδους τους, ενδεχομένως μέσω σεμιναρίων, εργαστηρίων, συνεδρίων και προγραμμάτων επαγγελματικής ανάπτυξης. Η διευκόλυνση του ανοικτού και με σεβασμό διαλόγου μεταξύ των μελετητών θα βοηθούσε στην αμφισβήτηση των προσωπικών προκαταλήψεων και των προκαταλήψεων και θα εκτόνωνε τις ανταγωνιστικές αντιπαλότητες, προωθώντας τη διερεύνηση εναλλακτικών θεωριών.
Επιπλέον, η ενίσχυση της ευαισθητοποίησης και της συμμετοχής του κοινού θα μπορούσε να συμβάλει στην άντληση πόρων και στην υποστήριξη της αρχαιολογικής έρευνας, κάτι που μπορεί να επιτευχθεί μέσω δημόσιων διαλέξεων, εκθέσεων, ντοκιμαντέρ και εκστρατειών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι επαγγελματικοί φορείς και τα ιδρύματα θα πρέπει να εργαστούν για τη θέσπιση και την επιβολή σαφών κατευθυντήριων γραμμών που θα διασφαλίζουν την αρχαιολογική έρευνα από την επιρροή εξωτερικών παραγόντων, όπως οι πολιτικές ατζέντες. Στο επίκεντρο αυτών των μέτρων είναι η προώθηση της διαφανούς, αυστηρής, τεκμηριωμένης έρευνας που βασίζει τα συμπεράσματα σε αποδείξεις και όχι σε προϋπάρχουσες θεωρίες ή υποθέσεις.
Θα πρέπει να προωθηθούν υψηλά πρότυπα εκπαίδευσης και κατάρτισης στην αρχαιολογία και στους συναφείς κλάδους, ώστε να διασφαλιστεί ότι η μελλοντική γενιά επιστημόνων διαθέτει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για την ακριβή και αντικειμενική ερμηνεία των αρχαιολογικών τεκμηρίων.
Τέλος, για τη διευκόλυνση της ολοκληρωμένης έρευνας και την προσέλκυση και διατήρηση ταλαντούχων επιστημόνων στον τομέα, είναι αναγκαίο να εξασφαλισθεί επαρκής χρηματοδότηση μέσω της υποστήριξης ιδρυμάτων και κυβερνήσεων.
Τα Ἀπόῤῥητα του Τύμβου Καστά
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου