Ο γενναιότερος πολεμιστής των Αρκάδων, ΕΥΑΝΔΡΟΣ, που έφερε το αλφάβητο στην Ιταλία

 

Ο γενναιότερος πολεμιστής των Αρκάδων,ΕΥΑΝΔΡΟΣ, που έφερε το αλφάβητο στην Ιταλία, εδραίωσε την επικράτεια των Αρκάδων στην Ρώμη, σκοτώνοντας τον Έρουλο, που είχε… τρεις ζωές!

Του Χρήστου Βεργέτη 

Ο Εύανδρος την εποχή που κυβερνούσε τους Αρκάδες ήταν ο γενναιότερος και πιο καλός πολεμιστής τους, αυτό άλλωστε φανερώνει και το όνομα του που σημαίνει ο καλός άνδρας. Οι παραδόσεις που αφορούν το πρόσωπο του είναι τόσες πολλές που δεν μπορούν να γραφτούν μόνο σε ένα άρθρο.

Πατέρας του ήταν ο θεός Ερμής και μητέρα του η κόρη του ποταμού Λάδωνα, Θέλπουσα (Νικοστράτη), η οποία ταξείδεψε μαζί του προς τους επτά λόφους και προφήτεψε ότι η πόλη που θα χτιζόταν σε εκείνο το μέρος θα ήταν το κέντρο μιας μεγάλης αυτοκρατορίας. Μετά από αυτή τη προφητεία της δόθηκε το όνομα Καρμεντίνα. Επειδή το όνομα της γυναίκας του είναι άγνωστο υπάρχουν αναφορές που υποστηρίζουν ότι η Καρμεντίνα ήταν σύζυγος του και μητέρα του η Τιμάνδρα, που τον είχε αποκτήσει με τον βασιλιά της Αρκαδίας, Έχεμο.

Ο Έχεμος είναι γνωστός ως ο πρώτος βασιλιάς που εμπόδισε την κάθοδο των Ηρακλειδών στην Πελοπόννησο, διότι σκότωσε τον αρχηγό τους, Ύλλο, σε μονομαχία. Ενώ η Τιμάνδρα είναι επίσης γνωστή ως κόρη του Τυνδάρεου και της Λήδας, επομένως αδελφή της Ωραίας Ελένης, των Διόσκουρων και της Κλυταιμνήστρας.

Ο Εύανδρος ήταν εγγονός του ήρωα Πάλλαντα  μάλιστα ξεκινά από την αρχαία αρκαδική πόλη Παλλάντιον ως αρχηγός των Αρκάδων με προορισμό την Ιταλία. Παιδιά φαίνεται να είχε αρκετά, με πιο γνωστά την Ρώμη και τον Πάλλαντα, όνομα που δόθηκε για την τίμηση του παππού του.

 Αρκετοί σχολιαστές αναζήτησαν τα αίτια της αποδημίας του Ευάνδρου. Ο ιστορικός Πλούταρχος θεωρεί ότι υπήρχε έχθρα του ήρωα με τους Αργείους με αποτέλεσμα να διωχτεί από το τόπο του. Ο Οβίδιος πιστεύει ότι ο Εύανδρος δεν τήρησε τα θρησκευτικά του καθήκοντα. Υπάρχει ακόμα η φήμη ότι αιτία ήταν η απόπειρα δολοφονίας του πατέρα του, Ερμή, η ή πείνα που υπήρχε στην περιοχή.

Προσωπική μου άποψη είναι ότι η πραγματική αιτία της φυγής των Αρκάδων ήταν πολύ πιο σημαντική από τους παραπάνω λόγους. Άλλωστε στην Ιταλία, όπως αναφέρεται παρακάτω, υπήρχαν ήδη πριν τους απόδημους του Παλλαντίου αρκαδικοί οικισμοί.

Επίσης, οι άποικοι από το Παλλάντιον Αρκαδίας έφεραν μια άξια θρησκευτική παράδοση στην νέα περιοχή, άρα δεν θα ήταν δυνατόν ο ηγέτης τους να είχε αμελήσει τα θρησκευτικά του καθήκοντα ή να είχε διαπράξει κάποια άδικη δολοφονία. Ίσως να υπήρξε μια εμφύλια διαμάχη στην Αρκαδία, ικανή να οδηγήσει τους ηττημένους στην έξοδο από την πατρική τους γη, μια άποψη που υποστηρίζει ο Διονύσιος Αλικαρνασσεύς.

Όπως και να έχει ο Εύανδρος και οι σύντροφοι του φτάνουν στην Ιταλία 60 έτη πριν τον Τρωικό πόλεμο. Εκεί θα χρειαστεί να πολεμήσει με έναν μεγάλο εχθρό, τον βασιλιά Έρουλο, από την πόλη (μετέπειτα γνωστή ως) Πραίνεστο[1]. Στην Αινειάδα ο Έρουλος φέρεται να κληρονομεί παράξενα χαρίσματα από την μητέρα του, Φερονία[2], όπως τρεις ζωές και τρία ιδιαίτερα όπλα. Ο Εύανδρος σκότωσε τον Έρουλο τρεις φορές την ίδια μέρα και έγινε ο πιο δυνατός βασιλιάς της χώρας. Οι εντόπιοι κάτοικοι της Ιταλίας υποδέχτηκαν τον ισχυρό βασιλιά με μεγάλη χαρά. Ένας από τους λόγους αυτής της υποδοχής ήταν ότι και οι ίδιοι κατάγονταν από την Αρκαδία. Πολλά έτη πριν είχε υπάρξει άλλη μια μεγάλη αποστολή των προγόνων τους προς την Ιταλική Χερσόνησο με αρχηγό τον Οίνωτρο, υιό του βασιλιά Λυκάονα.

Οι δεσμοί μεταξύ των δύο περιοχών από ό,τι φαίνεται συνεχίζονταν ακατάπαυστα μετά την αποστολή του Οινώτρου μέχρι τον Εύανδρο γι’ αυτόν τον λόγο οι συνθήκες ήταν πολύ καλές για όσους ήθελαν να φύγουν από την αρκαδική γη.

Οι Αρκάδες μαζί με τον αρχηγό τους Εύανδρο έφεραν από την πατρίδα στην νέα γη, το αλφάβητο, ή μερικά από τα γράμματα, νόμους που προστάτευαν την πολιτεία, και στον τομέα της μουσικής αρκετά όργανα, όπως τρίγωνα, λύρες και αυλούς. Στον θρησκευτικό τομέα δίδαξαν την τέλεση θυσιών, έφεραν την λατρεία της θεάς Δήμητρας, της Νίκης, της Καρμεντίνας, του Ιππίου Ποσειδώνος και του θεού Πάνα, μια λατρεία που εξελίχθηκε στην μεταγενέστερη εορτή Λουπερκάλια[3]. Άξιο επίτευγμά τους ήταν η δημιουργία νέων πόλεων, με πιο διάσημη το Παλλάντιον, που βρισκόταν στον Παλλατίνο λόφο, μια πόλη που επήρε το όνομά της από το αρκαδικό Παλλάντιον, προς τιμήν του ήρωα Πάλλαντα.

Στον Εύανδρο επίσης αποδίδεται η εφεύρεση της πολεμικής ασπίδας.

Ο αλκαίος Ηρακλής αφού νίκησε τον ποιμένα Γηρυόνη και του πήρε τα βόδια ολοκληρώνοντας ακόμη έναν άθλο που του είχε βάλει ο εξάδελφος του, Ευρυσθέας, σταμάτησε προσωρινά για να αναπαυτεί και να φάνε τα ζώα στον Αβεντίνο λόφο, έναν από τους επτά λόφους που θα χτιζόταν μετά από χρόνια η Ρώμη. Κοντά στον λόφο βρίσκεται ένας γίγαντας ο Κάκος ο οποίος βγάζει φωτιά από το στόμα (ηφαίστειο) και δημιουργεί πολλά προβλήματα στους κατοίκους της περιοχής. Ο Ηρακλής κοιμάται και τότε βρίσκει την ευκαιρία ο πονηρός γίγαντας να κλέψει μερικά από τα βόδια. Μόλις ο Ηρακλής ξυπνά και αντιλαμβάνεται την κλοπή, βρίσκει τον Κάκο, τον νικά και παίρνει πίσω τα ζώα του. Μαθαίνοντας οι κάτοικοι ότι απαλλάχτηκαν από τον δυνάστη τους, έκαναν μεγάλη εορτή προς τιμήν του λυτρωτή τους, τον στεφάνωσαν, όπως και τους εαυτούς τους. Έπειτα ο βασιλιάς τους, Εύανδρος, φιλοξένησε τον Ηρακλή. Μάλιστα μετά από προφητεία της μητέρας του, ότι ο Θηβαίος Ηρακλής θα θεωθεί, ο Αρκάς βασιλιάς γίνεται ο πρώτος που του στήνει βωμό, προσφέροντας λατρεία στον Θηβαίο ήρωα.

 Την ιστορία με την διαμονή και τις περιπέτειες του Ηρακλή διηγείται ο Εύανδρος στον συμπατριώτη του Αινεία, για να του εξηγήσει την αιτία της λατρείας του Ηρακλή. Ο Αινείας, ήρωας των Τρώων Ελλήνων, έφτασε στο παλλάτι του Ευάνδρου, μαζί με τον πατέρα του Αγχίση, αναζητώντας νέο βασίλειο μετά την καταστροφή της Τροίας. Ο Αγχίσης μιλά με τον γηραιό πια βασιλιά Εύανδρο και διαπιστώνουν ότι έχουν κοινή αρκαδική καταγωγή, από τον βασιλιά Άτλαντα[4]. Προβλήματα στην εγκατάστασή του στην Ιταλική χερσόνησο βρίσκει και ο Αινείας με τους συντρόφους του, ακριβώς όπως και ο Εύανδρος. Εχθροί του είναι οι Αρκάδες εγγονοί του ήρωα Αμφιάραου, ο Κατίλλος, ο Κόρας και Τίβουρτος, οι οποίοι βασιλεύουν μάλλον στην αρχαία πόλη Τίβυρα, πλησίον της μεταγενέστερης Ρώμης. Ο Εύανδρος ενθυμούμενος τους συγγενικούς δεσμούς, αλλά και τις παρόμοιες περιπέτειές του με τον Αινεία, του δίνει στρατιωτική βοήθεια με αρχηγό τον υιό του Πάλλαντα, με την οποία νικούν σε μεγάλη μάχη στο Λάτιο, την πόλη της Τιβύρας. Έτσι ο Αινείας εξασφαλίζει την παραμονή και την μελλοντική του εξουσία στην Ιταλία.

Μετά τον θάνατό του, ο σπουδαίος Εύανδρος θεοποιήθηκε. Γι’ αυτό στήθηκε από τον λαό ιερός βωμός, προς τιμήν του στον Αβεντίνο λόφο της Ρώμης…

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 15.3.2022.

Antiguidades romanas , i. 31

Ab Urbe Condita , 1.5.1

ΒΙΡΓΙΛΙΟΣ «ΑΙΝΕΙΑΣ»

Britannica Encyclopedia

ΒΥΖΑΝΤΙΟΣ Στέφ. «ΕΘΝΙΚΑ»

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΕΥΣ «ΡΩΜΑΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ»

Escher «Euandros» στο «Paulys Realencyclopaedie der classischen Altertumswissenschaften».

ΛΕΚΑΚΗΣ Γ. «ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΑΡΚΑΔΩΝ ΟΙ ΙΤΑΛΟΙ», εφημ. «Έθνος της Κυριακής», 20.4.2003.

ΟΒΙΔΙΟΣ « ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ»

ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ «ΑΡΚΑΔΙΚΑ»

ΣΤΡΑΒΩΝ «ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ»

TLG

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Η πόλη είχε πάρει το όνομά της από τον Πραίνεστο, υιό του Οδυσσέα και της Κίρκης.

[2] Η Φερονία ήταν θεά των Ρωμαίων που είχε σχέση με την άγρια ζωή στη φύση.

[3] Τα Λουπερκάλια ήταν εορτή των Ρωμαίων. Το όνομα προέρχεται από τη Λατινική λέξη lupus που σημαίνει λύκος. Τα Λύκαια ήταν μεγάλη εορτή των Αρκάδων που έφεραν τη λατρεία τους στην περιοχή της Ρώμης και εξελίχθηκε με το καιρό σε Λουπερκάλια 

[4] Ο Άτλας ήταν βασιλιάς της Αρκαδίας και παππούς του θεού Ερμή. Εκεί βρίσκεται ο συγγενικός δεσμός με τον Εύανδρο.

arxeion-politismou.gr