Η ελληνιστική Επιστήμη και Τεχνολογία είναι τα θεμέλια του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού

  Του Ξενοφώντα Διον. Μουσά, moussas@phys.uoa.gr, 

καθηγητής στον Τομέα Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής, στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)

Η σημερινή εποχή βασίζεται σε μέγιστο βαθμό στην υψηλή τεχνολογία, η οποία είναι εφικτή μόνον επειδή βασίζεται σε ακριβείς επιστήμες, αυτές των οποίων οι ρίζες είναι η Ελληνική φιλοσοφία των προσωκρατικών και κυρίως των πυθαγορείων. Η τεχνολογία αυτή και οι σχετικές επιστήμες εδραιώθηκαν και αναπτύχθηκαν κατά την Ελληνιστική περίοδο στον Ελληνικό Κόσμο του Μεγαλέξανδρου.

Στην παρακάτω εργασία παρουσιάζεται η πρόοδος στις θετικές επιστήμες, της αστρονομίας, της φυσικής και ειδικότερα της μηχανικής και της τεχνολογίας η οποία - για πρώτη φορά - είναι βασισμένη στους νόμους της φυσικής.

Οι νόμοι της φυσικής βασισμένοι στην αντίληψη της αιτιοκρατίας γίνεται αντιληπτό ότι κυβερνά την φύση έστω διαισθητικά από την προϊστορική εποχή. Πιθανώς όλα τα ζώα και ιδιαιτέρως οι άνθρωποι, ήδη οι προϊστορικοί άνθρωποι αντιλαμβάνονται την βαρύτητα, την χρήση των εργαλείων, τον μοχλό.

Η αστρονομία γεννιέται στην προϊστορική Θεσσαλία με την έναρξη της αγροτικής επανάστασης βασισμένη σε γνώσεις που ασφαλώς είχαν από νομάδες. Ακριβώς αυτό λέει ο Πλάτων όταν μας εξηγεί ότι η αστρονομία είναι απαραίτητη για τα ταξείδια και για την γεωργία. Οι επιστήμες εξελίχθηκαν βραδέως μέσα στους αιώνες μέχρι που έφθασαν οι κατάλληλες συνθήκες στην Ιωνία, την Αθήνα και τέλος στην Αλεξάνδρεια όπου η επιστήμης μπαίνει στην υπηρεσία της τεχνολογίας την οποία εκτοξεύει. Συμβαδίζουν τα μαθηματικά, η ιατρική, η χημεία, η μεταλλουργία η οποία επίσης έχει βαθύτατες ρίζες και στην Ελλάδα αφού ο χαλκός και ο κασσίτερος χρησιμοποιούνται από την 4η χιλιετία π.Χ.

Οι επιστήμες και η τεχνολογία μεγαλούργησαν όλο τον Ελληνικό χώρο και τον Ελληνιστικό Κόσμο και από τότε διαδόθηκαν τόσο από πρακτικές στον Ρωμαϊκό Κόσμο, όπως και στο κραταιό Βυζάντιο, στον Ισλαμικό Κόσμο και στην συνέχεια ψήγματα στην Δυτική Ευρώπη με τα πρώτα πανεπιστήμια και πολύ περισσότερο από την Αναγέννηση και μετά στην Δυτική Ευρώπη και από τον τελευταίο αιώνα θριαμβεύει σε όλη την Γη.

Έκτοτε παίζουν σημαντικό ρόλο στις προηγμένες κοινωνίες και πολιτισμούς κάθε εποχής μέχρι σήμερα. Η αιχμή της τεχνολογίας βασίζεται πάντοτε διαχρονικά και παγκόσμια στις επιστήμες και όχι απλώς στην εμπειρία και την πρακτική εφαρμογή και γνώση από τν μάστορα στον μαθητευόμενο, αλλά από τον φιλόσοφο στον μαθητή. Με την εξάπλωση του Ελληνικού Κόσμου από τον Μέγα Αλέξανδρο σχεδόν σε όλη τη υφήλιο οι γνώσεις, οι επιστήμες έγιναν κτήμα όλων. Μέχρι τότε όλοι οι λαοί είχαν θρησκεία, είχαν ηθική, είχαν νόμους, αλλά δεν είχαν επιστήμες, επιστημονικές γνώσεις. Οι επιστήμες και η τεχνολογία αναπτύσσονται την Ελληνιστική εποχή βασισμένες στους νόμους της φυσικής με ακριβή μαθηματικά με θεωρητικές αποδείξεις. Με την επιστημονική μέθοδο οι Έλληνες κατά την ελληνιστική περίοδο οι επιστήμονες και η υψηλή τεχνολογία προοδεύουν εξαιρετικά και τα αποτελέσματά τους είναι θαυμαστά σχεδόν απίστευτα. Επιτομή της ελληνικής φιλοσοφίας - και ειδικότερα της πυθαγόρειας - είναι η σχεδίαση και κατασκευή του μηχανισμού των Αντικυθήρων.

Ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Ελληνικός Κόσμος που ακολούθησε επέβαλε την γνώση μαζί με τον Ελληνικό πολιτισμό από τότε μέχρι σήμερα. Βεβαίως η εξέλιξη του πολιτισμού πέρασε ενδιάμεσες φάσεις χειμέριας νάρκης για διάφορους λόγους. Ευτυχώς στο μεταξύ η επιστήμη είχε διαδοθεί σε άλλους πολιτισμούς και αναγεννήθηκε στην Δυτική Ευρώπη από τον 16ο αιώνα και επιταχύνθηκε τον 19ο και κυρίως 20ό αιώνα και οδήγησε στη σημερινή Επιστήμη και Τεχνολογία. Η επίδραση του Αριστοτέλη ήταν κεφαλαιώδης για την πορεία της ανθρωπότητας για χιλιετίες διότι εκπαίδευσε και διαμόρφωσε την προσωπικότητα του Μεγαλέξανδρου και πολλές γενιές μετέπειτα. Ο Μεγαλέξανδρος αντιλαμβάνεται ότι πρέπει ναι έχει μαζί του συμβούλους επιστήμονες και να βασίζεται σε αυτούς. Έχει μάθει την δύναμη των επιστημών.

Σε αυτήν την πραγματεία παρουσιάζονται συνοπτικά επιτεύγματα των επιστημών και της τεχνολογίας κατά την ελληνιστική περίοδο.[1] Προτείνω η μετέπειτα εποχή, Ρωμαϊκή και μετέπειτα, να ονομαστεί 2η Ελληνιστική περίοδος περιλαμβάνοντας την Βυζαντινή και στην Αυτοκρατορία της Νικαίας ειδικότερα κατά την οποία αναγεννιέται η Ελληνική συνείδηση και μαζί το Έθνος μετά την κατάληψη την και καταστροφή της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους.

Οι επιστήμες ξεκινώντας στην Ιωνία με τον Θαλή οδηγήθηκαν σε περίοδο θριάμβου από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη και κορυφώθηκαν κατά την ελληνιστική περίοδο.[2] Οι επιστήμες μεγαλούργησαν κατά την Ελληνιστική περίοδο. Από την εποχή του μεγάλου Αλεξάνδρου οι επιστήμες και η τεχνολογία επιτρέπουν, ουσιαστικά επιβάλλουν, τεράστια πρόοδο στην τεχνολογία με αυτόματα, ναυπηγική, πολεμικές μηχανές, ιατρικά εργαλεία, χαρτογραφία κ.ά. Η πρόοδος είναι πλέον βασισμένη στην επιστημονική μέθοδο, με την φυσική, τα μαθηματικά. Οι επιστήμες και η τεχνολογία δίνουν την δυνατότητα ανάπτυξης του εμπορίου σε πολύ μακρινούς τόπου μέχρι την Χρυσή Χερσόνησο (Ινδοκίνα), Κίνα, Φιλιππίνες, Βόρνεο με ασφάλεια με λεπτομερείς χάρτες και συντομότερες διαδρομές. Στους Ελληνικούς χάρτες και τις γεωγραφίες κυρίως της Ελληνιστικής περιόδου. Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι ο Χρ. Κολόμβος βασίστηκε σε αυτούς τους χάρτες για τα ταξείδια και την ανακάλυψη της Αμερικής.

Οι φιλοσοφικές σχολές που βρίσκονταν πρακτικά σε κάθε σημαντική πόλη του Ελληνικού Κόσμου προάγουν τις επιστήμες και την νέα τεχνολογία που γεννιέται βασισμένη στους νόμους της φυσικής από την εποχή του Αρχιμήδη.

Οι ανάγκες του εμπορίου, της διοίκησης, της γραφειοκρατίας γενικότερα στα Ελληνιστικά κράτη, από την Αίγυπτο μέχρι το Αφγανιστάν απαιτούσαν αριθμό ατόμων εκπαιδευμένων στην γραφή και μαθηματικά. Η εκπαιδευτική διαδικασία συνέβαλλε στην εκπαίδευση πολλών νέων που τροφοδοτούσαν τις φιλοσοφικές σχολές, τις βιβλιοθήκες και το Μουσείο της Αλεξάνδρειας κ.α.

ΠΗΓΗ: Συμπόσιο Φιλοσοφίας του Παγκόσμιο Φιλοσοφικό Φόρουμ 2023, copyright 2023 X. Moussas. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 17.11.2023.

Hellenistic Science and Technology

the foundations of modern technological civilization

Abstract

Today's era is largely based on high technology, which is only possible because it is based on exact science. The roots of this scientific methods and practices of the technology are the best example, the epitome of Greek philosophy, the pre-Socratic one and especially the Pythagorean doctrines that the language of nature is mathematical i.e. the laws of physics that are expressed precisely only with mathematics as first Pythagoras established. This technology and the exact sciences were established, developed and used properly during the Hellenistic period in Alexander the Great's Greek World.

In this article the importance of the progress in science, astronomy, physics and especially engineering and technology, which for the first time is based on the laws of physics is presented.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

________________________________________

[1] - Gill, C., 2006. The structured self in Hellenistic and Roman thought. OUP Oxford.

        - Sharples, R.W., 1996. Stoics, Epicureans and Sceptics: an introduction to Hellenistic philosophy. Psychology Press.

[2] Luce, J.V., 1988. Greek science in its hellenistic phase. Hermathena, (145), pp.23-38.

arxeion-politismou.gr