Του Γιώργου Λεκάκη
Πέτρινο λατρευτικό βραχογλυφικό μιας μεγάλης θεάς, της Μεγάλης Μητέρας Θεάς, Μα, θεωρείται ένα τεράστιο τέχνεργο, στην αρχαία Πρίλαπο[1] της Πελαγονίας, όπου κατοικούσαν οι Πελαγόνες, αρχαία ελληνική φυλή της αρχαίας Άνω Μακεδονίας, που σύμφωνα με τον Στράβωνα, ήταν Ηπειρώτες Μολοσσοί Έλληνες.
Η περιοχή προσαρτήθηκε στο αρχαίο ελληνικό Μακεδονικό βασίλειο κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. Τον Σεπτέμβριο του 2007 οι αρχαιολογικές ανασκαφές στο Bonče, απεκάλυψαν έναν τάφο Μακεδόνα ηγεμόνα, που χρονολογείται από τον 4ο αιώνα π.Χ. Ευρέθησαν θραύσματα αρχαίων μακεδονικών ασπίδων, που έφεραν την επιγραφή «ηγεμόνος Δημητρίου».[2] Κοντά στην Πρίλαπο, στο νυν χωριό Čepigovo, ευρίσκονται και τα ερείπια της αρχαίας μακεδονικής πόλης Στύβερρα, που αργότερα ενσωματώθηκε στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Αν και κατεδαφίσθηκε από τους Γότθους, το 268, παρέμεινε εν μέρει κατοικημένη.
Όμως από τα ευρήματα της περιοχής αυτό που προκαλεί μεγαλύτερη εντύπωση είναι το μνημειώδες βραχογλυφικό θεάς, με τα τρία πρόσωπά της. Ευρίσκεται λαξευμένο στις πλαγιές του βουνού Selachka Planina, ανατολικά από την πόλη Prilep, 3 χλμ. ανατολικά από το χωριό Selce[3] της εκτάσεως που κατέχουν νυν τα Σκόπια.
Κυρίαρχη και προστατευτική της Πελαγονίας θέα, η Πελασγική Ήρα, ήταν σε περίοπτο θέση, επάνω από μία από τις κύριες αγροτικές περιοχές της αρχαίας Μακεδονίας.
Αυτά τα τρία πρόσωπα της Μεγάλης Θεάς αναγνωρίζονται στο επάνω μέρος του τριμερούς βραχώδους όγκου, το ύψος του οποίου, είναι περίπου 67 μ.
Τα τρία πρόσωπα και ο τριμερής βράχος αντιπροσωπεύουν τους τρεις βαθμούς μυήσεως.
Το πιο διάσημο πρόσωπο μεταξύ των ανθρώπων, είναι το πρώτο πρόσωπο της Μεγάλης Θεάς, η οποία στην περιοχή συνήθως ονομάζεται Moma δηλ. Μαμά / Μητέρα.
Η λατρεία της Μεγάλης Μητέρας Θεάς μετεξελίχθηκε σε λατρεία της Ρέας > Ήρας και Κυβέλης στην Ανατολική Μεσόγειο, την Μικρά Ασία και αργότερα και στην κυρίως Ελλάδα. Στην περιοχή της αρχαίας Ελλάδος, την περίοδο του 8ου και 7ου αιώνος π.Χ. η θεά ονομαζόταν Ορεία Μητέρα (των Ορέων). Στην Φρυγία και στην λοιπή αρχαία Ελλάδα, υπήρχε μια ευρέως διαδεδομένη λατρεία σχετικά με τα λατρευτικά ιερά κορυφής, που ξεκίνησε από την Κρήτη της μινωικής εποχής, με εικόνες και βωμούς, που ήταν απ’ ευθείας σμιλεμένοι στον λεγόμενο «ζωντανό βράχο» (βλ. Graf F., 2004). Αργότερα, αυτή η θεά παρουσιάζεται να κάθεται σε έναν πέτρινο θρόνο!
Η τριπλή θεότητα, οι Τριάδες, τρικέφαλοι, τρισυπόστατοι κλπ. θεοί ξεκινούν από τους Πελασγούς – με πρώτη την Πελασγική Ήρα στην Στύμφαλο, της αρχαίας Αρκαδίας. Η Πελασγική Ήρα, είχε ως ιερόζωα την αγελάδα, το λιοντάρι και το παγώνι. Στην ευρύτερη περιοχή γύρω από το άγαλμα της Μεγάλης Θεάς με τα τρία πρόσωπα, στα Σκόπια, διακρίνονται δύο αγάλματα λαξευμένα σε βράχο, που θυμίζουν το ένα παγώνι και το άλλο λιοντάρι…
Εδώ στο Πρίλεπ, λένε πως η Μεγάλη βραχοΘεά τους, με τα τρία πρόσωπα, συμβολίζει
- την Κόρη / Περσεφόνη(*),
- την Μητέρα
και
- την Crone < Κρόνε (< σύζυγο του Κρόνου) / Κρώνα > Κορώνα / Βασίλισσα,
καθ’ ένα πρόσωπο από τα οποία συμβολίζει τόσο ένα ξεχωριστό στάδιο στον κύκλο ζωής της γυναίκας, όσο και μια φάση της Σελήνης. Κυβερνά ένα από τα βασίλεια της γης, του Κάτω Κόσμου(*) και των Ουρανών. Τα τρία πρόσωπα και ο συμβολισμός, που συνδέονται με την Σελήνη, μπορούν να συγκριθούν με τις θεές Άρτεμις – Σελήνη – Εκάτη(*).
Κορώνα πλέον, όταν φορά πόλο - στέμμα, καθώς και ένα μακρύ πέπλο που καλύπτει τους ώμους. Το μακρύ πέπλο, πάλι, είναι χαρακτηριστικό της Ήρας - βλ. λατρευτικό της άγαλμα στον παλαιότερο ναό της, στο Σαμιακό Ηραίο. Τα πέπλα, τόσο εξέχοντα στην σαμιακή τέχνη, ήταν κάποτε σημάδια της γενικής γονιμότητος της Ήρας, και σημάδια νύφης – βλ. Varro, O'Brien J. V. (1993) – επιβίωσή τους το σημερινό νυφικό των γυναικών, που είναι μακρύ. Και μάλιστα όσο πιο μακρύ, τόσο πιο επίσημο.
Υπάρχει και βωμός, με τετράγωνη μορφή, με τέσσερις πυλώνες, που συμβολίζουν τις πλευρές / γωνιές του κόσμου, σύμβολα της Γης και του Ουρανού ή πυλώνες στους οποίους στηρίζεται ο κόσμος – βλ. West M. L., 1997.
Στο τρίτο πρόσωπο της Μεγάλης Θεάς, της γραίας Βασίλισσας υπάρχει χαρακτηριστική πυραμιδοειδής πέτρα - οι εντόπιοι την αποκαλούν «πυραμίδα». Στο βάθος αυτής, υπάρχει τελετουργικός χώρος για θυσίες και δώρα.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης "Ελληνικη Μυθολογία". Γ. Λεκάκης "Λεξικό των παραδόσεων των λαών του κσόμου". Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις" (απόσπ.). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 24.4.2021
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: Gj. Cenev.
[1] Δεν αποκλείεται η ονομασία της πόλεως να έχει ως συστατικό της την αρχαία ελληνική λέξη ήλιος, αφού είναι και μια των πλέον ηλιόλουστων πόλεως αυτής της περιοχής!
Στα αρχαία ελληνικά αναφέρεται και ως Πρίλεπον, Πριλέπια ή Περλεπές > σήμερα παραφρασμένα Πρίλεπ / Prilep / βλάχικα Πάρλεπ / Parleap, τουρκικά Πίρλεπε / Pirlepe) ή Πέρλεπε / Perlepe στην έκταση που κατέχουν νυν τα Σκόπια, στον 41ο παράλληλο [41°20′47″N 21°33′15″E], 25 χλμ. ανατολικά του Κρούσεβο.
Υπάρχουν αρκετοί αρχαιολογικοί χώροι στην Πρίλεπο:
- Το συγκρότημα Bedem - Stibera (μια αρχαία πόλη κοντά στο χωριό Chepigovo),
- το Bezisten (ένας τάφος της κλασσικής αρχαιότητας, μεταξύ των χωριών Prilepets και Volkovo),
και
- οι αρχαίες πόλεις Αλκομεναί(*), Κεραμιά και στην Κολομπάνσα.
Τέλος, στο αρχαιότερο μέρος της πόλεως, τα Βαρώσια, υπήρχε ένα συγκρότημα 77 εκκλησιών που χτίστηκαν την παλαιοχριστιανική εποχή. Είναι το δεύτερο πιο σημαντικό λίκνο του χριστιανισμού στα Σκόπια, Αχρίδα. Στον δε λόφο Markovi Kuli, ευρίσκονται τα ερείπια ενός από τα πέντε μεγαλύτερα φρούρια των Βαλκανίων!
(*) Η Αλκόμενη / Αλκόμενα / Αλαλκομένες ή Αλαλκομεναί / Ἀλαλκομεναί Παιονίας ήταν, πόλη των Δευριόπων στον ποταμό Εριγώνα / Μαυροπόταμο / Crna της Πελαγονίας στην Αρχαία Άνω Μακεδονία. Κατά κάποιους, είναι η περιοχή καταγωγής του Πύθωνος, σωματοφύλακα του Μ. Αλεξάνδρου! Κείται κοντά στο νυν Bučin / Buchin Σκοπίων, στον 41ο παράλληλο [41°16′33″N 21°18′54″E]. Θυμίζω τις Αλκομεναί, πόλη της Βοιωτίας και της Ιθάκης...
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου