Ιερό του Μίθρα βρέθηκε στην αποικία Κρητών, Βούδα, της Βουδαπέστης – και η Έπαυλις του Ηρακλή

  Του Γιώργου Λεκάκη

Ένα νέο ιερό του Μίθρα (Mithraeum VI) βρέθηκε στην επικράτεια του αρχαίου στρατιωτικού οικισμού / στρατιωτική βάση (castrum), Aquincum, στην έκταση που κατέχει νυν η Ουγγαρία.

Ήταν μέρος του ρωμαϊκού συστήματος προστασίας των συνόρων, που ονομάζεται limes.

Οι ανασκαφές θα συνεχιστούν την άνοιξη.

Το Aquincum ήταν μια αρχαία πόλη, που βρισκόταν στα βορειοανατολικά σύνορα της επαρχίας της Παννονίας – αποικίας Κρητών  στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Τα ερείπια της πόλεως ευρίσκονται σήμερα στον λόφο Gellért στην Βουδαπέστη[1], την πρωτεύουσα της Ουγγαρίας, στον 47ο παράλληλο [47°33′51″N 19°2′58″E].

Ανάμεσα στους αρχαίους κάτοικοί της και οι Εραβίσκοι / Αραβίσκοι, που θεωρείται μια κελτική φυλή, η οποία ομιλούσε όμως την «παννονική» γλώσσα (βλ. Τάκιτος).

Η αρχαία πόλη είχε τουλάχιστον 30.000 κατοίκους μέχρι τα τέλη του 2ου αιώνα και κάλυπτε ένα σημαντικό μέρος της περιοχής που σήμερα είναι γνωστή ως Óbuda > Βούδα, εντός της Βουδαπέστης. Έμποροι και τεχνίτες ζούσαν κοντά στο πορθμείο, κατά μήκος του ποταμού Ίστρου / Δούναβη, στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται Tabán.

Οι άνθρωποι που ζούσαν στον οικισμό είχαν κεντρική θέρμανση στα σπίτια, δημόσια λουτρά, 6 μιθραία ιερά, και μέγαρα / παλλάτια. Τα πιο σημαντικά μνημεία στο Aquincum είναι τα δύο αμφιθέατρα: 

        - Το Πολιτικό Αμφιθέατρο και

        - το Στρατιωτικό, κτισμένο τον 1ο αιώνα μ.Χ. Αυτοί ήταν χώροι για μάχες μονομάχων και θηριωδίες!

Απέναντι από το παλλάτι του αυτοκράτορα Αδριανού υπήρχε μια σειρά από περίτεχνα παλλάτια, λουτρά, ναοί και κατοικίες ανώτατων αξιωματούχων. Ένα από αυτά ονομάζεται σήμερα «Έπαυλις του Ηρακλή», επειδή ένα από τα δωμάτιά του είχε ένα ψηφιδωτό, που απεικόνιζε τον Θηβαίο ήρωα Ηρακλή στο πάτωμα. Το κεντρικό τμήμα της βίλας του Ηρακλή εκτίσθη στις αρχές του 2ου αιώνα. Στις αρχές του 3ου αιώνα, όταν πιθανώς η επίσημη διοίκηση μεταφέρθηκε στην στρατιωτική πόλη, η έπαυλις επεκτάθηκε, προστέθηκε ενδοδαπέδια θέρμανση και τα δάπεδά του διακοσμήθηκαν με ψηφιδωτά. Σε δύο από τα σαλόνια σώζονται μόνο θραύσματα από το ψηφιδωτό του δαπέδου, αλλά στο τρίτο έχει διατηρηθεί το μισό σχέδιο. Το σωζόμενο τμήμα δείχνει την μάχη του Ηρακλή με τον Κένταυρο Νέσσο. Φτιαγμένο προφανώς στην Αλεξάνδρεια, είναι το μοναδικό ευρεθέν ως τώρα ψηφιδωτό στην Παννονία, που εισήχθη εκτός επαρχίας. Τα έντονα χρώματα του ψηφιδωτού θυμίζουν ελληνιστικές τοιχογραφίες. Το μωσαϊκό είναι φτιαγμένο από προσεκτικά τριμμένα και ασορτί μικρά κομμάτια πέτρας, 8-9 τεμάχια ανά τετραγωνικό εκατοστό. Το μωσαϊκό του δαπέδου του Tablinum έχει απεικονίσει τις χαρμόσυνες και μεθυσμένες εορτές του Διονύσου. Στο διατηρητέο​​τμήμα, ο Έρως προσφέρει ένα τσαμπί σταφύλια σε μια θηλυκή τίγρη που πλησιάζει! Τα λουτρά είχαν επίσης ψηφιδωτά δάπεδα, και το ψηφιδωτό του αποδυτηρίου είναι σχεδόν ανέγγιχτο. Εικονίζει δύο πυγμάχους. Ο νικητής στέκεται σε μια μεγαλοπρεπή στάση, διογκώνοντας τους μυς του, ενώ ο αντίπαλός του έχει πέσει (νοκ άουτ), με ένα ματωμένο κεφάλι στο πάτωμα. Οι τοίχοι της βίλας του Ηρακλή ήταν διακοσμημένοι με τοιχογραφίες. Οι εσοχές και τα περβάζια των παραθύρων ήταν διακοσμημένα με λουλουδάτα σχέδια. Μερικά από τα πιο τυπικά θέματα έχουν ανακατασκευαστεί και φαίνονται στο Tablinum.

Οι ανασκαφές σε κτήρια υψηλού επιπέδου στην Παννονία έχουν αποκαλύψει πολυάριθμα ψηφιδωτά δάπεδα, τοιχογραφίες και διακοσμήσεις από γυψομάρμαρο, αν και σχεδόν όλα δεν έχουν ακόμη μελετηθεί. Στην βίλα του Ηρακλή αντιπροσωπευτικά δείγματα όλων αυτών διακρίνονται στις αρχικές τους θέσεις (in situ).

Πολλά ιστορικά αντικείμενα από την πόλη εκτίθενται τώρα στο Μουσείο του Aquincum. Το μουσείο εκθέτει:

        - μια ανακατασκευή του αρχαίου υδραυλικού συστήματος,

        - αρχαία σπίτια και πίνακες-τοιχογραφίες που έχουν ανακτηθεί επί τόπου, κ.ά.

Γύρω από την πόλη έχουν ανακαλυφθεί τα ερείπια ενός αρχαίου υδραγωγείου τριών επιπέδων, πολλά από τα οποία φαίνονται μέχρι σήμερα.

Πιστεύεται ότι ο Μάρκος Αυρήλιος έγραψε - τουλάχιστον - μέρος του βιβλίου του, «Διαλογισμοί», εδώ στο Aquincum.

Το 2002, το Aquinque, μαζί με το Κάστρο της Βούδας και την λεωφόρο Andrássy, συμπεριελήφθησαν στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος Περιήγησις» (απόσπ.). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 11.12.2023.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

            - "Budapest Attractions", στο Lovely Budapest, 14.5.2013.

            - "Hunting down Roman ruins in Budapest – Lines of Escape", Lines of Escape, 2.8.2016.

            ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:

---

[1] Ερείπια και άλλου αρχαίου οικισμού υπάρχουν και σε άλλα μέρη της Βουδαπέστης, π.χ. τα ερείπια του Counter Aquinque, στην Πέστη.

arxeion-politismou.gr