Πόλη με ναό της Τριάδος Δίας-Ήρα-Αθηνά, βιβλιοθήκη 3.000 κυλίνδρων, θέατρο, κορινθιακές κιονοστοιχίες, ψηφιδωτά με την Άρτεμη, την Αφροδίτη… στην Αλγερία

 

Του Γιώργου Λεκάκη

Η Μαρκία / Marciana Traiana ήταν μια αρχαία πόλη, στα βουνά των Ωρών / Aurès – τότε καλυμμένα με κωνοφόρα και αειθαλή δάση, στους πρόποδες του Άτλαντος - στην νυν έκταση της Αλγερίας, στον 35ο παράλληλο [35°29′03″N 6°28′07″E].

Ιδρύθηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Τραϊανό, γύρω στο 100 μ.Χ. Άγνωστον - ακόμη - επί ποίας αρχαίας ελληνικής πόλεως. Το πλήρες όνομα της πόλης ήταν Colonia Marciana Ulpia Traiana. Ο αυτοκράτωρ Τραϊανός την ονόμασε σε ανάμνηση της μητέρας του, Marcia, της μεγαλύτερης αδελφής του, Ulpia Marciana, και του πατέρα του Marcus Ulpius Traianus. Έτσι, η Μαρκία συνδύαζε τρία σε ένα...

Η Μαρκία σήμερα...

Γεμάτη οικίες με ψηφιδωτά, με θέματα από την ελληνική μυθολογία: Σε ένα ψηφιδωτό, λ.χ. απεικονίζεται η θεά Άρτεμις, γυμνή με ηλιοστέφανο στέμμα και φωτοστέφανο, να παίρνει το μπάνιο της, με τις επίσης γυμνές νύμφες της… Όμως ο βυθισμένος στο νερό Ακταίων, βλέπει αυτό που δεν πρέπει να δει… Η συνέχεια του ελληνικού μύθου, που συνέβη στον Κιθαιρώνα Βοιωτίας, γνωστή… - βλ. Γ. Λεκάκης "Παραφυσικά φαινόμενα στον Κιθαιρώνα". Έργο τέχνης του 1ου / 2ου αιώνα μ.Χ. Εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλεως της Αλγερίας.

Παρόμοιο ψηφιδωτό έχει βρεθεί
και στην αρχαία πόλη Volubilis του Μαρόκου,
επίσης με τεράστιο ελληνικό ενδιαφέρον.

Πόλις κτισμένη με πολεοδομικό σχέδιο «ρωμαϊκού πλέγματος» με ορθογώνιο σχεδιασμό (decumanus maximus / ανατολικού-δυτικού προσανατολισμού) και cardo (βορρά-νότου), με επένδυση από κορινθιακές κιονοστοιχίες… Στα 132 πολεοδομικά τετράγωνα (insulae / νησίδες) είχε – πλην των οικιών - αποχετευτικό σύστημα, ταβέρνες, δημόσιες τουαλέτες, καταστήματα, αγορά (macellum, με την curia), αίθουσα συνελεύσεων, κ.ά.

Δημόσια τουαλέττα / λατρίνα.

        - Με ναό του Καπιτωλίου αφιερωμένο στην Τριάδα Δία-Ήρα-Αθηνά, ιδίων διαστάσεων με το Πάνθεον στην Ρώμη! Οι οπαδοί της αρχαία τριαδικότητος, ελέγοντο Τριαδιστές, και συνέχισαν με την μία ή την άλλη μορφή και στα μεταχριστιανικά χρόνια[1]…

            - Με θέατρο 4.000 θέσεων, διαμέτρου 63 μ. – σώζεται σε καλή κατάσταση και χρησιμοποιείται για σύγχρονες παραγωγές.

            - Με 14 θέρμες / δημόσια λουτρά,

            - μια βασιλική, και

            - Βιβλιοθήκη - δώρο από τον Ρογατιανό[2], κόστους 400.000 σηστερσίων! Του 3ου - 4ου αιώνα. Διαστάσεων 25 Χ 23 μ. Με ένα μεγάλο ημικυκλικό δωμάτιο, που πλαισιώνεται από δύο δευτερεύοντα ορθογώνια δωμάτια, προ μιας στοάς σε σχήμα U με κιονοστοιχία, που περιβάλλει τις τρεις πλευρές σε μια ανοικτή αυλή. Η στοά πλαισιώνεται από δύο μακρόστενα δωμάτια σε κάθε πλευρά, και η μεγάλη θολωτή αίθουσα θα συνδύαζε τις λειτουργίες ενός αναγνωστηρίου, μιας αίθουσας συγκέντρωσης και ίσως μιας αίθουσας διαλέξεων. Οι επιμήκεις κόγχες είχαν ξύλινα ράφια κατά μήκος των τοίχων, όπως στην βιβλιοθήκη στην Έφεσο. Ίσως και ανεξάρτητες βιβλιοθήκες στο κέντρο του δωματίου, καθώς και έναν χώρο ανάγνωσης. Υψηλό επίπεδο μάθησης και πολιτισμού στην βόρεια Αφρική. Μπορούσε να φιλοξενεί 3.000 κυλίνδρους / ειλητάρια!

Αρχαίο ανάγλυφο με αναπαράσταση τράπεζας με μαγειρικά σκεύη,
είδη εστιάσεως και πιάτο με ψάρια, με αυγά, ψωμάκια, κλπ...

Η πόλη εξασφάλιζε μεγάλο μέρος των αναγκών της σε κριθάρι, σύκα και ελιές... Η Νουμιδία, άλλωστε, ήταν ο σιτοβολώνας της Ρώμης.

Έγινε σημαντική έδρα του αιρετικού κινήματος του Δονατισμού[3].

Αλλά, τον 5ο αιώνα, η πόλη λεηλατήθηκε από τους Βάνδαλους Γερμανούς και έπεσε σε παρακμή…

Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιουστινιανός έβαλε τον στρατηγό του, Σολομώντα, να κτίσει ένα τεράστιο φρούριο 400 μ. νότια της πόλεως το 539/540 μ.Χ. με δομικό υλικό αρχαία ερείπια, κυρίως από το αρχαίο θέατρο. Η οχύρωση σχηματίζει ένα ορθογώνιο (110 × 70 μ.) με ισχυρούς πύργους που προεξέχουν προς τα έξω και στις τέσσερις γωνίες και στην μέση των πλευρών.

Στην σύγχρονη εποχή, επανανακαλύφθηκε το 1765, από τον Άγγλο περιηγητή J. Bruce. Οι πρώτες γαλλικές ανασκαφές έγιναν από τον αρχιτέκτονα Alb. Ballu (1880 - 1883). Ο επιγραφολόγος R. Cagnat ήλθε το 1903.

Σήμερα καλείται Thamugadi / Timgad / Θαμουγκάντι / Τίμγκαντ και ανήκει στην Αλγερία…

Το 1982, η Timgad συμπεριελήφθη στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Στο μικρό για την ιστορία της πόλεως μουσείο, θα δείτε επιλεγμένα ευρήματα, όπως αγάλματα, κεραμικά, γυάλινα, και κυρίως ψηφιδωτά με διακοσμητικά φύλλα ακάνθου και φανταστικά φυτά, την θεά Αφροδίτη, με θαλάσσια πλάσματα, κ.ά. Επίσης επιτύμβιες στήλες, κλπ.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.6.2018.

[1] Τα ίχνη του χάνονται μετά τον Ιουστινιανό…

[2] Julius Quintianus Flavius Rogatianus. Από επιγραφή: «Ex liberalitate M(arci) Iuli Quintiani Flavi Rogatani c(larissimae) m(emoriae) v(iri) quam testamento suo rei publicae coloniae Thamugadensium patriae suae legavit opus bibliothecae ex HS CCCC mil(ibus) num (ibus) perfectum est».

[3] Όταν οι παραδότες / προδότες χριστιανοί, που είχαν επίσημα αποκηρύξει τον χριστιανισμό. κατά την διάρκεια των διωγμών από τον Διοκλητιανό (303 - 311 μ.Χ.), επέστρεψαν στην εκκλησία, μετά την Συμφωνία του Μιλάνου (313 μ.Χ.), ξεκίνησε μεγάλη αντίδραση. Οι "δονατιστές" (από τον Δονάτο της Καρχηδόνας, 313-316 μ.Χ., «Εκκλησία των Μαρτύρων») εκήρυξαν άκυρα όλα τα μυστήρια (βάπτισμα, Ευχαριστία, χειροτονία) που είχαν πραγματοποιήσει ιερείς. Όποιος παρέμενε σε επαφή με έναν «αμαρτωλό», αφοριζόταν. 

Οι δονατιστές πρέσβευαν ότι οι ορθόδοξοι είναι σχισματικοί. Κατηγορούσαν τους ορθοδόξους ότι, παίρνοντας το μέρος των ισχυρών, παραβίαζαν τις εντολές του Ιησού: «οι άρχοντες των εθνών τα καταδυναστεύουν και οι μεγάλοι τα καταπιέζουν” (Αγία Γραφή, “Κατά Ματθαίον”, κεφ. 20, εδ. 25). Απέρριπταν την αποτελεσματικότητα των μυστηρίων του χριστιανισμού. Ο Επίσκοπος Καρχηδόνας Δονάτος καυχιόταν πως από τον ουρανό του έρχονταν απ' ευθείας «οι αποκαλύψεις του Θεού» (ως άλλος Μίνωας, άλλος... Μωυσής). Καλούσε τους Αφρικανούς χριστιανούς να ορκίζονται σε αυτόν. Οι δονατιστές τάσσονταν στο πλευρό των πτωχών, των δούλων και των αποίκων. 

Στις Εκκλησιαστικές Συνόδους Αρλ / Αρελάτης (314 μ.Χ.) και Μεδιολάνων (316 μ.Χ.) καταδικάσθηκαν ως αιρετικοί. Καθαιρέθηκε από Επίσκοπος ο αρχηγός τους. Ξέσπασαν οξύτατες έριδες μεταξύ Ορθοδόξων και Δονατιστών, που κράτησαν αιώνες. 

Ο Κωνσταντίνος αν και δικαστής συμμετείχε στην ψηφοφορία. Οι δονατιστές δεν απεδέχθηκαν την απόφαση του αυτοκράτορα, τον εκήρυξαν «ανίκανο δικαστή» και έθεσαν την ρητορική ερώτηση: «Quid est imperatori cum ecclesia;» («Τι σχέση έχει ο αυτοκράτωρ με την εκκλησία;»), που ταλανίζει ακόμη την σχέση Εκκλησίας-κράτους. Ο Κωνσταντίνος διέταξε τον Επίσκοπο Καικιλιανό να αναλάβει δράση κατά των. Ήταν η πρώτη φορά ένας αυτοκράτορας έθεσε τον κρατικό μηχανισμό στην διάθεση ενός κληρικού, με σκοπό την καταστολή των θρησκευτικών κινημάτων απόσχισης.

Με αυτοκρατορική διαταγή (415 μ.Χ.) απαγορεύθηκε στους δονατιστές, επί ποινή θανάτου, να παίρνουν μέρος σε λατρείες και προσευχές του δόγματός τους, παρ' όλο που (υποτίθεται ότι) ίσχυε η ανεξιθρησκεία στο Βυζάντιο.

arxeion-politismou.gr