Χάρτης του Ουρανού (με Σκορπιό, Ωρίωνα, Κασσιόπη και Πλειάδες) - ημερολόγιο βρέθηκε στην Τεργέστη

 

Του Γιώργου Λεκάκη

Δύο ζεύγη πέτρινων δίσκων, που βρέθηκαν στις εισόδους ή στα νεκροταφεία δύο πρωτοϊστορικών οχυρών λόφων, στην βορειοανατολική Αδριατική έχουν ερμηνευτεί προσφάτως ως τελετουργικά αντικείμενα.

Οι δίσκοι προέρχονται από αρχαίο οχυρό[1] στο νησί Brijun / Brioni Maggiore[2], που βλέπει στην νότια ακτή της Iστρ;iας, στην εκταση που κατέχει νυν η Κροατία, και από το Rupinpiccolo / Repnič, που βρίσκεται στο Καρστ της Τεργέστης - περιοχή με παναρχαία κατοίκηση Κρητών εκ Παννονίας και Κορινθίων εκ Κερκύρας (*) - στην έκταση που κατέχει νυν η Ιταλία.

Αλλά ένας εξ αυτών, ένας λαξευμένος πέτρινος δίσκος, που ανακαλύφθηκε σε έναν λόφο στην βορειοανατολική Ιταλία, ίσως είναι ένας αρχαίος ουράνιος χάρτης.

Ο λόφος (ή castelliere)[3] στο Rupinpiccolo, όπου ανακτήθηκε ο δίσκος χρησιμοποιήθηκε περίπου μεταξύ 1800 και 400 π.Χ. Άρα πιθανόν ο πέτρινος δίσκος θα μπορούσε να χρονολογείται πριν από περίπου 2.400 χρόνια τουλάχιστον.

Ο αρχαιολόγος F. Bernardini και ο αστρονόμος P. Molaro (του Εθνικού Ινστιτούτου Αστροφυσικής Ιταλίας) είπαν ότι 29 σημάδια στην πέτρα πιθανότατα έγιναν από το ίδιο άτομο με μια σμίλη. 24 από τα σημάδια ευρίσκονται στην μια όψη της πέτρας και 5 σημάδια στην άλλη.

Πρόκειται για μια αναπαράσταση του νυκτερινού ουρανού (βλ. Bernardini κ.ά. 2022 Documenta Praehistorica XLIX). Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν λογισμικό για να χαρτογραφήσουν τα σημάδια και διαπίστωσαν ότι ταιριάζουν με ομάδες αστεριών - στους αστερισμούς του Σκορπιού (την ουρά του), του Ωρίωνα (μαζί με τον Ρίγκελ και τον Μπετελγκέζ) και της Κασσιόπης και του αστρικού σμήνος Πλειάδων.

Ένα σημάδι στην πέτρα, ωστόσο, δεν ήταν δυνατόν να αναγνωριστεί. Οι ερευνητές προτείνουν ότι μπορεί να αντιπροσωπεύει ένα αστέρι στο σμήνος του Ωρίωνα που μπορεί από τότε να έχει εκραγεί ως σουπερνόβα, ή ίσως να είναι ένας αποτυχημένος σουπερνόβα, που άφησε πίσω του μια μαύρη τρύπα.

Οι 28 βαθμοί δείχνουν έναν συντελεστή συσχέτισης Pearson (28) με αστρικές θέσεις υψηλότερες από 0,99 με πιθανότητα λανθασμένης συσχέτισης χαμηλότερη από 0,001. Υπήρχε δε, ένας κατασκευαστικός περιορισμός στην χαρτογράφηση.

Το οχυρό χρονολογείται το 1800 - 400 π.Χ. όταν ο Σκορπιός και ο Ωρίων είχαν περίπου τον ίδιο προσανατολισμό στην ελικοειδή άνοδο.

Οι Bernardini και Molaro πιστεύουν ότι μια αναζήτηση για μια μαύρη τρύπα σε αυτήν την περιοχή θα μπορούσε να επαληθεύσει την ερμηνεία τους. Πιστεύουν επίσης ότι ο δίσκος μπορεί να χρησιμοποιήθηκε από τους ανθρώπους που ζούσαν στον λόφο για να παρακολουθούν τις αλλαγές εποχών και το γεωργικό ημερολόγιο.

Οι παρατηρήσεις της ανόδου και της δύσης των εντυπωσιακών αστερισμών ήταν ένα από τα πρώτα μέσα ρύθμισης των διακυμάνσεων των εποχών στις αρχαίες κοινωνίες (βλ. Murray, 2015) και εικονογραφικά στοιχεία που αναφέρονται στις κυκλικές κινήσεις των ουράνιων αντικειμένων είναι γνωστά τουλάχιστον από την 3η χιλιετία π.Χ. (βλ. Delano Smith, 1987).

ΠΗΓΗ: P. Molaro, F. Bernardini «Possible stellar asterisms carved on a protohistoric stone», https://doi.org/10.1002/asna.20220108,  Astronomical Notes, 22.11.2023. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 23.11.2023. Newsweek. «Ancient celestial map found at Castelliere di Rupinpiccolo», Heritage Daily, 24.12.2023.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Στην περιοχή λέγεται gradina ή gord.

[2] Ή Veliki Brijun - ακατοίκητο νησί στον 44ο παράλληλο [44°54′55″N 13°45′55″E] μέρος του αρχιπελάγους Brijuni. Μεγάλο μέρος του αρχιπελάγους, το Brijuni Maggiore κατοικήθηκε από τους προϊστορικούς χρόνους. Αποδεικνύεται από τα ευρήματα λίθων, οστών και κεραμικών, που χρονολογούνται από την Νεολιθική εποχή (4000 π.Χ.) και την Ενεολιθική (3000 π.Χ.). Υπάρχουν ερείπια οικισμών από την Εποχή του Χαλκού (2000 π.Χ.) και την περίοδο της ακρόπολης, τύμβοι, τείχη, νεκροπόλεις και ερείπια (μεταξύ της Εποχής του Χαλκού και της Εποχής του Σιδήρου). Μόλις τον 2ο αιώνα καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους.

[3] Πρωτοϊστορικοί οικισμοί, που γενικά προστατεύονταν από ακροπόλεις με ογκώδεις πέτρινους τοίχους (κυκλώπεια τείχη) είναι γνωστοί σήμερα στην Ιταλία ως καστελιέρι / καστελιέρε. Από την ύστερη Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (1800 - 1650 π.Χ.), έως την ύστερη Εποχή του Σιδήρου (βλ. Mihovilić, 2013). Από την ατολμία τους να τους πουν ελληνικούς(*), στην περιοχή ο πολιτισμός αυτός λέγεται επισήμως παγκοσμίως «ο πολιτισμός των Καστελιέρι», προερχόμενος «από μια εθνοτική ομάδα αβέβαιης προέλευσης, αλλά πιθανώς προ-ινδοευρωπαϊκής (!!!) και σίγουρα προερχόμενης από την... θάλασσα»… (*)

arxeion-politismou.gr