Το μυστήριο με το κεφάλι του Κενταύρου που δεν μπορούν να λύσουν οι επιστήμονες

 

Στο Εθνικό Μουσείο της Κοπεγχάγης, στη Δανία, υπάρχει ένα μαρμάρινο κεφάλι που κάποτε ανήκε στον αρχαίο ελληνικό ναό του Παρθενώνα στην Ακρόπολη της Αθήνας. Το κεφάλι ανήκε αρχικά σε μια φιγούρα Κενταύρου και αποτελούσε μέρος μιας σκηνής που απεικόνιζε τη μάχη των Ελλήνων μυθολογικών Λαπίθων εναντίον των Κενταύρων (μυθικά πλάσματα που ήταν μισό άλογο, μισό άνθρωπος).

Για λόγους που δεν έχουν ακόμη εξηγηθεί, τμήματα της κεφαλής του Κενταύρου είναι καλυμμένα με μια λεπτή καφέ μεμβράνη, όπως και πολλά άλλα μαρμάρινα θραύσματα από τον Παρθενώνα. Το μυστηριώδες καφέ φιλμ εξετάστηκε για πρώτη φορά από το Βρετανικό Μουσείο το 1830.

Τότε, έγιναν προσπάθειες να διαπιστωθεί αν το χρώμα προερχόταν από αρχαία βαφή, αλλά τελικά κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας χημικής αντίδρασης μεταξύ του μαρμάρου και του αέρα ή ότι το μάρμαρο περιείχε σωματίδια σιδήρου που είχαν μεταναστεύσει στην επιφάνεια, χρωματίζοντάς το καφέ.

Οξαλικό οξύ, φύκια και μύκητες

«Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες να εξηγηθεί το ιδιόμορφο καφέ φιλμ. Το 1851, ο Γερμανός χημικός, Justus von Liebig, πραγματοποίησε την πρώτη πραγματική επιστημονική έρευνα και διαπίστωσε ότι το καφέ φιλμ περιείχε οξαλικά άλατα – άλατα του οξαλικού οξέος. Αυτό επιβεβαιώθηκε από μεταγενέστερες αναλύσεις, αλλά η προέλευση των οξαλικών αλάτων παρέμεινε μυστήριο», λέει ο ομότιμος καθηγητής Kaare Lund Rasmussen, ειδικός στις χημικές αναλύσεις ιστορικών και αρχαιολογικών αντικειμένων, του Τμήματος Φυσικής, Χημείας και Φαρμακευτικής, στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας.

Μαζί με τους συναδέλφους του από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας Frank Kjeldsen και Vladimir Gorshkov από το Τμήμα Βιοχημείας και Μοριακής Βιολογίας, την Bodil Bundgaard Rasmussen, πρώην επικεφαλής της Συλλογής Αρχαιοτήτων στο Εθνικό Μουσείο της Δανίας, τον Thomas Delbey από το Πανεπιστήμιο Cranfield της Αγγλίας και την Ilaria Bonaduce από το Πανεπιστήμιο της Πίζας της Ιταλίας, δημοσίευσε ένα επιστημονικό άρθρο που περιγράφει τα αποτελέσματα των ερευνών τους σχετικά με το καφέ χρώμα στο κεφάλι του Κένταυρου, από το Εθνικό Μουσείο. 

Το άρθρο δημοσιεύεται στο Heritage Science.

“Θέλαμε ιδιαίτερα να εξετάσουμε αν η καφέ μεμβράνη θα μπορούσε να έχει σχηματιστεί από κάποιο βιολογικό οργανισμό, όπως λειχήνες, βακτήρια, φύκια ή μύκητες. Αυτή η θεωρία είχε προταθεί και στο παρελθόν, αλλά δεν είχε εντοπιστεί κανένας συγκεκριμένος οργανισμός. Το ίδιο ισχύει και για τη θεωρία ότι θα μπορούσαν να είναι υπολείμματα εφαρμοσμένης βαφής – ίσως για την προστασία ή την τόνωση της μαρμάρινης επιφάνειας”, λέει ο Kaare Lund Rasmussen.

Για τις έρευνές της, η ερευνητική ομάδα είχε τη δυνατότητα να πάρει πέντε μικρά δείγματα από το πίσω μέρος του κεφαλιού του Κενταύρου. Τα δείγματα αυτά υποβλήθηκαν σε διάφορες αναλύσεις στα εργαστήρια του SDU, συμπεριλαμβανομένης της ανάλυσης πρωτεϊνών και της λεγόμενης φασματομετρίας μάζας επαγωγικά συζευγμένου πλάσματος με λέιζερ (Laser Ablation Inductively Coupled Plasma Mass Spectrometry).

“Δεν βρήκαμε ίχνη βιολογικής ύλης στα καφέ στρώματα -μόνο από τα δικά μας δακτυλικά αποτυπώματα και ίσως από ένα αυγό πουλιού που έσπασε στο μάρμαρο στην αρχαιότητα. Αυτό δεν αποδεικνύει ότι δεν υπήρξε ποτέ βιολογική ουσία, αλλά μειώνει σημαντικά την πιθανότητα, καθιστώντας πλέον λιγότερο πιθανή τη θεωρία ενός βιολογικού οργανισμού”, λέει ο Kaare Lund Rasmussen.

Ομοίως, είναι πλέον λιγότερο πιθανό ότι η μαρμάρινη επιφάνεια ήταν βαμμένη ή συντηρημένη, σύμφωνα με τους ερευνητές, οι οποίοι έψαξαν επίσης συγκεκριμένα για ίχνη μπογιάς. Τα αρχαία χρώματα συνήθως βασίζονταν σε φυσικά προϊόντα, όπως αυγά, γάλα και οστά, και μόνο στον καφέ λεκέ δεν βρέθηκαν ίχνη τέτοιων συστατικών.

Το μυστήριο παραμένει

Μέσα από τις έρευνές της, η ερευνητική ομάδα ανακάλυψε επίσης ότι το καφέ φιλμ αποτελείται από δύο ξεχωριστά στρώματα. Τα δύο αυτά στρώματα έχουν περίπου το ίδιο πάχος, περίπου 50 μικρόμετρα το καθένα, και διαφέρουν ως προς τη σύνθεση των ιχνοστοιχείων. Ωστόσο, και τα δύο στρώματα περιέχουν ένα μείγμα των οξαλικών ορυκτών weddellite και whewellite.

Το γεγονός ότι υπάρχουν δύο διακριτά στρώματα αντιτίθεται στη θεωρία ότι δημιουργήθηκαν από τη μετανάστευση υλικού, όπως σωματίδια σιδήρου, από το εσωτερικό του μαρμάρου. Αντιστρατεύεται επίσης τη θεωρία ότι προέκυψαν από αντίδραση με τον αέρα.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι επίσης απίθανη για έναν άλλο λόγο: το κεφάλι του κένταυρου βρίσκεται σε εσωτερικό χώρο στην Κοπεγχάγη από την εποχή πριν από την έναρξη της σύγχρονης εκβιομηχάνισης, τον 18ο αιώνα. Στην πραγματικότητα, αυτό καθιστά τα κεφάλια στο Εθνικό Μουσείο ιδιαίτερα πολύτιμα σε σύγκριση με τα μαρμάρινα κομμάτια στην Ακρόπολη, από τα οποία ορισμένα έχουν μόλις πρόσφατα μεταφερθεί σε εσωτερικούς χώρους.

“Καθώς υπάρχουν δύο διαφορετικά καφέ στρώματα με διαφορετική χημική σύνθεση, είναι πιθανό να έχουν διαφορετική προέλευση. Αυτό θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι κάποιος εφάρμοσε χρώμα ή κάποια επεξεργασία συντήρησης, αλλά δεδομένου ότι δεν έχουμε βρει ίχνη τέτοιων ουσιών, το καφέ χρώμα παραμένει ένα μυστήριο”, καταλήγει ο Kaare Lund Rasmussen.

Πώς το κεφάλι του Κένταυρου ήρθε στη Δανία

Το κεφάλι του Κένταυρου, μαζί με ένα άλλο κεφάλι από το ναό του Παρθενώνα, ήρθε στη Δανία το 1688 ως δώρο στον βασιλιά Χριστιανό Ε’. Το έφερε ο Δανός καπετάνιος Moritz Hartmand, ο οποίος υπηρετούσε στον βενετικό στόλο και ήταν παρών κατά τον βομβαρδισμό της Ακρόπολης στην Αθήνα το 1687. Ένα σημαντικό μέρος του ναού του Παρθενώνα καταστράφηκε. Το κεφάλι του Κένταυρου τοποθετήθηκε στη Βασιλική Kunstkammer, η οποία αργότερα έγινε το Εθνικό Μουσείο, όπου εκτίθεται έκτοτε.

enikos.gr