Σαρκοφάγος με σκηνές κυνηγιού κάπρου (του Καλυδώνιου;) και μάχης (του Τρωικού;) βρέθηκε στα Δαρδανέλλια! Εκτίθεται στο Μουσείο της Τροίας!

Του Γιώργου Λεκάκη

Βρέθηκε σε έναν θάλαμο κυκλικού θολωτού τάφου ανδρός(*) στον τύμβο Çingene Tepe, που είχε υποστεί σοβαρές ζημιές, μετά από παράνομες ανασκαφές, στην περιοχή Çan, των Δαρδανελλίων (νυν Çanakkale) το 1998. Χρονολογείται στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ.

Πρόκειται για ζωγραφισμένη μαρμάρινη σαρκοφάγο, που απεικονίζει:

            - στην μια πλευρά, σκηνή κυνηγιού κάπρου (του Καλυδώνιου;) και ελαφιού, 

και

            - στην άλλη μια σκηνή μάχης (του Τρωικού;).

            - Οι άλλες δύο πλευρές είναι άκοσμες.

Οι ζωγραφισμένες σκηνές στο έργο έχουν μεγάλη σημασία, γιατί είναι πολύ καλά διατηρημένες. Θεωρείται ότι η σαρκοφάγος παραγγέλθηκε για μια δυναστεία, που κυβέρνησε την περιοχή, στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ. Είναι ένα από τα σπάνια παραδείγματα για την κατανόηση της τέχνης, που επικράτησε στην Ανατολία (σ.σ.: πρόκειται για την περιοχή του Ελλήσποντου Φρυγίας) την εποχή εκείνη.

Λέγεται η «Σαρκοφάγος του Altıkulaç», από το χωριό όπου βρέθηκε το οποίο απέχει 90 χλμ. από την πόλη των Δαρδανελλίων, στα μισά της διαδρομής Τροίας - Δασκυλείου, στον 40ό παράλληλο [40.0891°N 27.1353°E].

Διακρίνονται οι διαφορετικοί αντιμαχόμενοι, τα μαλλιά, τα γένια, το ύψος, τα όπλα, τα ρούχα τους, ως και η ηλικία των εικονιζομένων ανθρώπων!

Ο ελαφρά οπλισμένος πεσμένος στρατιώτης είναι Έλληνας.

«Η φιγούρα που κάνει ιππασία στην Σαρκοφάγο Altıkulaç ομοιάζει πολύ με τα ιππικά παραδείγματα, που βρέθηκαν σε κουργκάν (σ.σ.: θρακικούς τύμβους) του Pazyryk τόσο όσον αφορά την ενδυμασία του αναβάτη, την σέλα και την ουρά του αλόγου, που δένονται με κορδέλλα / ταινία. Η νεκρική πομπή, το συμπόσιο και οι σκηνές κυνηγιού είναι σκηνές που βλέπουμε στις περσικές επιτύμβιες στήλες είναι σημαντικά εικονογραφικά χαρακτηριστικά του σκυθο-περσικού πολιτισμού. Το γεγονός ότι αυτή η λεπτομέρεια στα άλογα στην Σαρκοφάγο Altıkulaç φαίνεται μόνον εδώ και όχι σε άλλες περσικές επιτύμβιες στήλες, υποδηλώνει ότι αυτό το άτομο μπορεί να ήταν ένας ηγεμόνας σκυθικής καταγωγής που συνέχισε την παράδοση εδώ».

Αυτά ειπώθηκαν στο 11ο Συμπόσιο Μουσειακών Σπουδών του 1999 για τις ανασκαφές στο «Chan Altıkulaç - Çingene Tepe Tumulus» από τους R. Körpe, M. Tombul, N. Sevinç. Όπως καταλαβαίνετε, πουθενά δεν ειπώθηκε κάτι για «ελληνικό» έργο τέχνης ή σχέση με την ελληνική μυθολογία, ή την ελληνική ιστορία(**)… Αν και επισήμως η σαρκοφάγος κατατάσσεται στον "ελληνοπερσικό ρυθμό"(***).

Ίσως να σχετίζεται με τον Φαρνάβαζο, σατράπη του Ελλησπόντου της Φρυγίας, ο οποίος έκανε αρκετούς πολέμους κατά Ελλήνων(**), ειδικώς κατά του Αγησιλάου, και κατέστρεψε την περιοχή γύρω από το αρχαίο ελληνικό Δασκύλειον, το 395 π.Χ.

Είναι γενικώς πολύ δύσκολο να επιβιώσουν ίχνη χρώματος σε μαρμάρινα έργα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Και γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα τόσο καλοδιατηρημένο ζωγραφικό παράδειγμα.

Η σαρκοφάγος παλαιότερα ήταν έκθεμα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δαρδανελλίων, μαζί με την υπέροχη σαρκοφάγο της Πολυξένης μια αρχαιότερη σαρκοφάγο του 6ου αιώνα π.Χ. Σήμερα εκτίθενται στο Μουσείο της Τροίας.

ΠΗΓΗ: Υπ. Πολιτισμού Τουρκίας / Türkiye Culture Portal. M. Tombul "ÇİNGENE TEPE TÜMÜLÜSÜ". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.7.2000.

(*) Τα οστά που βρέθηκαν στον τάφο ανήκαν σε έναν πολύ δυνατό άνδρα, ύψους 1,70 - 1,75 μ., ο οποίος πέθανε μεταξύ 25 - 28 ετών. Πιθανότατα έπεσε από το άλογό του ή από ένα υψηλό μέρος, κατά την διάρκεια της μάχης και τα περισσότερα μέλη του συντρίφθηκαν. Πριν πεθάνει, έζησε ως άτομο με αναπηρία για μερικά ακόμη χρόνια, με τα άκρα του κακοποιημένα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

        - "The Archaeology of Greek and Roman Troy", εκδ. Cambridge University Press, 2014.

        - "The Tombs of the Granicus River Valley IV: The Bell Sarcophagus", 2013. 

        - "Gallipoli Peninsula and the Troad: TAN Travel Guide", εκδ. ASLAN, 2017.

        - "A New Painted Graeco-Persian(***) Sarcophagus From Çan", Studia Trioca, τ. XI, 2001.

arxeion-politismou.gr