3Του Γιώργου Λεκάκη
Ο μύθος της ίδρυσης της πόλης Μαντούης[1] Λομβαρδίας συνδέεται στενά με την ιστορία της προφήτισσας Μαντώς (= μάντισσα), η οποία σύμφωνα με την ελληνική παράδοση ήταν κόρη του Θηβαίου μάντη-οιωνοσκόπου[2] Τειρεσία[3] και της Ξάνθης[4], μητέρα του Μόψου και της Παμφύλης[5], από τον Ράκιο ή Λάκιο, υιό του Λέβη (εκ Μυκηνών), αρχηγό των Κρητών, με θεϊκό σπέρμα του Απόλλωνος.
Ήταν αδελφή του Φαμενού, του Φερεκύδη, της Χλώρης / Χλωρίδας και της Ιστορίδος.[6]
Ο Τειρεσίας σύμφωνα με την θηβαϊκή παράδοση, μετετράπη σε γυναίκα, αφού κτύπησε με μια ράβδο ένα ζευγάρι φιδιών, και εν συνεχεία έγινε ιέρεια της Ήρας![7] Οι ικανότητες της Μαντούς στην μαντεία / προφητεία ήταν πολύ μεγαλύτερες από αυτές του πατέρα της[8]…
Στον πρόναο του ναού του Ισμηνίου Απόλλωνος στην αρχαία πόλη των Θηβών Βοιωτίας, υπήρχε ο «Μαντούς δίφρος» - το πέτρινο κάθισμα, όπου κατά την παράδοση, καθόταν η Μαντώ και εμάντευε.[9]
Η Μαντώ απέκτησε δύο παιδιά από τον Αλκμαίωνα, την εποχή της μανίας του: Τον Αμφίλοχο και την Τισιφόνη, που εμπιστεύτηκε στον βασιλιά της Κορίνθου, Κρέοντα. [10]
Σύζυγός της αναφέρεται και ο Ζωγραίος, πιθανώς Κορίνθιος «άνδρας Βακχιάδης».
Ενώ εραστής της ο Λάμπος, που μια φορά που προσπάθησε να την βιάσει, ενώ κοιμόταν στο λίκνο της, σκοτώθηκε από τον Αμφιάραο, με την βοήθεια του Απόλλωνος…
Κατά την διάρκεια του Πολέμου των Επιγόνων, σύμφωνα με έναν μεταγενέστερο μύθο, η Μαντώ εστάλη από τους Αργείους στους Δελφούς, ως πολεμικό έπαθλο, και παίρνει το ιερατικό όνομα Δάφνη.
Ο θεός Απόλλων την έκανε ιέρεια του, έγινε προστάτης της.
Όταν ο Κρητικός Ράκιος εταξείδεψε κάποτε στους Δελφούς, έπεσε τυχαία πάνω στην Μαντώ, η οποία έβγαινε από το μαντείο και θαμπώθηκε από τα κάλλη της! Εκείνη είχε δε λάβει χρησμό, από τον ίδιο τον θεό Απόλλωνα, να πλαγιάσει με τον πρώτο άνδρα που θα συναντούσε. Αλλά αυτό δεν μπορούσε να γίνει μέσα στο ιερό.[11]
Τότε ο θεός την έστειλε – μαζί με τον Ράκιο - στην αρχαία ελληνική πόλη Κολοφώνα, στην δυτική Μικρά Ασία, ίνα ιδρύσει μαντείο-χρησμοδοτήριο, αφιερωμένο σε αυτόν, το περίφημο του Υδρομαντείο του Απόλλωνος Κλαρίου στην Καρία.
ΑΛΛΩΣΤΕ:
ΔΕΦΛΟΙ: 38°28′45″N 22°29′45″E
ΘΗΒΑΙ: 38°19′15″N 23°19′4″E
ΚΟΛΟΦΩΝ: 38°6′56″N 27°8′32″
ΚΛΑΡΟΣ: 38°0′18″N 27°11′35″E
αλλά και
ΜΑΝΤΟΥΔΙ ΕΥΒΟΙΑΣ: 38°47.9′N 23°28.7′E, περιοχή επίσης με πολλά έλη(*)!
Έχω ξαναπεί πως ο 37ος και ο 38ος παράλληλος είναι η ζώνη του Απόλλωνος!
Περνώντας απόν την Λέσβο, έχασε χορεύοντας ένα χρυσό μήλο από το περιδέραιό της. Τότε έταξε στον Απόλλωνα πως εάν το εύρισκε, θα του ίδρυε ιερό. Κι άμα βρήκε το μήλο, εκράτησε τον λόγο της κι ο τόπος ονομάσθηκε Μαλόεις (< Μηλόεις). Εκεί και ιδρύθηκε ο ναός του Μαλόεντα Απόλλωνα. Αλλά, κατά μίαν παραλλαγή του μύθου, ο τόπος ονομάσθηκε Μαλόεις από τον Μήλο, τον γιο της Μαντούς.[12]
Ο θεός Απόλλων της έδωσε εντολή να υπανδρευτεί τον πρώτο άνδρα που θα δει «έξω από τους Δελφούς» (ο οποίος ήταν όπως προείπα ο Ράκιος), τον οποίο συνάντησε στην Κλάρο. Όταν έφθασε, η Μαντώ έκλαψε με πικρά δάκρυα(*) για την ρημαγμένη πόλη της πατρίδας της, την Θήβα. Καθώς έπεφταν στο έδαφος, τα δάκρυά της, μεταμορφώνονταν σε πηγές ύδατος.[13]
Στο άλσος του Απόλλωνος στην Κλάρο, ο μάντης Κάλχας εγνώρισε τον Μόψο, που ως υιός του Απόλλωνος και της Μαντούς, ήταν επίσης καλός μάντης, και διαγωνίστηκαν στην μαντική. Ο Μόψος απεδείχθη πολύ πιο ικανός στις προβλέψεις, και ο Κάλχας πέθανε από την λύπη του ή αυτοκτόνησε, και τον έθαψαν στον Νότιο ή στην Κιλικία.[14]
Η Μαντώ εμφανίζεται στην Νιόβη, της καυχησιάρας βασίλισσας των Θηβών, που υποτίμησε την Λητώ. Η Μαντώ την προειδοποίησε να μη θυμώσει τους θεούς και της προτείνει να ζητήσει συγχώρεση από την Λητώ. Η Νιόβη αρνήθηκε και συνέχισε να προσβάλλει την Λητώ και κατά συνέπειαν τιμωρήθηκε από τον Απόλλωνα και την Άρτεμη…
Η Μαντώ ήταν και συγγραφέας - έγραψε και χρησμούς!
Μετά από μια μακρά περιπλάνηση, βρέθηκε σε μια εντελώς ελώδη(*) περιοχή στην ιταλική χερσόνησο… Σε αυτό το μέρος εδημιούργησε και πάλι μια λίμνη με τα δάκρυά της! Έτσι ευεργέτησε τον τόπο! Αυτά τα νερά-δάκρυα, είχαν την μαγική ιδιότητα να προσδίδουν προφητικές ικανότητες σε όσους τα έπιναν.
Εκεί η Μαντώ εγνώρισε και υπανδρεύθηκε τον Τίβερη - ποτάμια θεότητα του ποταμού Tybris (Τίβερη), βασιλιά της Άλβας των Τοσκανών, γενάρχη των Τιβερίων. Απέκτησαν έναν υιό, τον Όκνο ο οποίος ίδρυσε μια νησαία πόλη στον ποταμό Μίγχιο[15], αποκαλώντας την, προς τιμή της μητέρας του, Μαντύα < Μαντούη > Μάντοβα[16]. Και θεσμοθέτησε την λατρεία της, ως θεότητας.[17] - βλ. Βιργ. «Αινειάς» - είναι σημαντικές οι πληροφορίες του Βιργιλίου, διότι καταγόταν από την Μαντούη.[18] Επισήμως ιδρύθηκε για πρώτη φορά περίπου το 2000 π.Χ. Και επανιδρύθηκε τον 6ο αι. π.Χ. από Ετρούσκους.
Ο Όκνος αργότερα ίδρυσε και μια δεύτερη Μάντουα, σε εδάφη της Ιβηρικής, την Mantua Carpetanorum / Carpetanos, την σήμερα γνωστή ως Μαδρίτη![19]
Είναι μια από τις μάντεις που ο Δάντης βλέπει στην Κόλαση στην «Θεία Κωμωδία» του. Υποδεικνύοντας ακριβώς μια από αυτές τις ψυχές, ο Βιργίλιος περιγράφει τα περίχωρα της πόλης, την Βενακία[20] λίμνη και την πορεία του Μίγχιου ποταμού, που εκβάλλει στον Πάδο, στο Governolo, για να δηλώσει, αναφερόμενος στον θρύλο της μάντισσας Μαντούς:
«Έστησε την πόλη πάνω από εκείνα τα νεκρά οστά
εκείνη επέλεξε, πρώτη το μέρος,
Μαντώ το ονόμασε, χωρίς άλλη μοίρα».
Η Μαντώ εμφανίζεται:
- (μαζί με τον πατέρα της) και στην τραγωδία του Ευριπίδη «Φοίνισσες», όπου έχει έναν μικρό ρόλο χωρίς να μιλά,
- στην τραγωδία του Σενέκα «Οιδίπους».
- σε μια σύντομη αλλά καίρια σκηνή της «Κλασσικής Βαλπουργικής Νύχτας» στον Faust II, ο Γκαίτε την εμφανίζει ως κόρη του Ασκληπιού να λέει: «Αγαπώ αυτόν που επιθυμεί το αδύνατον» (πράξη 2, «Στον Κάτω Πηνειό»).
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Ελληνική Μυθολογία». Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις» (απόσπ.). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.3.2017.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Απολλόδ. «Βιβλιοθ.», E6.3. Οβ. «Μετ.» 6. Στάτιος «Θηβαΐς». 7. Στρ. «Γεωγρ.», 14.5.16.
- Bell's New Pantheon - Historical Dictionary of the Gods, Demi-gods, Heroes, εκδ. J. Bell. 1790.
- Boccaccio G. «Famous Women», εκδ. Harvard University Press, 2003.
- Hard R. «The Routledge Handbook of Greek Mythology», - H. J. Rose «Handbook of Greek Mythology», εκδ. Routledge, 2004.
[1] Λατ. και λομβ. Mantua > Mantova, στον 45ο παράλληλο [45°9′23″N 10°47′30″E].
[2] Αυτός που μαντεύει τα μελλούμενα από τα πουλιά, ιδίως τα όρνεα.
[3] Με το ίδιο όνομα αναφέρεται και Θεσσαλή μάντισσα, απόγονος του Τειρεσία, που την αποκαλούσαν και Σίβυλλα (λεξ. ΣΟΥΔΑΣ).
[4] Βλ. Σχόλ. Ευρ. Φοίν. 834, Υγίν. μύθ. 128.
[5] Αυτή έδωσε το όνομά της στην Παμφυλία της Μ. Ασίας. Βλ. Στέφ. Βυζ.
Με το ίδιο όνομα είχε κόρη ο Μόψος – βλ. Θεόπομπος (FGrG 2b 115F απόσπ. 103, Φώτ. κώδ. 176 σελ. 120b), και σύζυγος και κόρη του Κάβδηρου (βλ. Σχόλ. Διον. Περ. 850).
[6] Βλ. Σχόλ. Ευρ. Φοίν. 834, Σχόλ. Πίνδ. Ν. 57a.
[7] Αργότερα ξανα-μετατράπηκε σε άνδρα, όταν ο ρόλος του θεού Δία έγινε πιο κυρίαρχος στην ελληνική θρησκεία. Γενικώς έμεινε στην ιστορία ως ο άνθρωπος που το χάρισμα να αλλάζει φύλο κατά βούληση!
[8] Βλ. Διόδωρος Σικ.
[9] Βλ. Παυσανίας.
[10] Άμα ενηλικιώθηκε η Τισιφόνη, η σύζυγός του φοβήθηκε μην ξελογιαστεί ο άνδρας της με την ομορφιά της, και την πούλησε. Την αγόρασε ο Αλκμαίων, μη γνωρίζοντας πως είναι κόρη του! Αργότερα, αναζητώντας στην Κόρινθο τα παιδιά του, έμαθε την αλήθεια και επήρε μαζί του τον Αμφίλοχο - βλ. Ευριπίδης τραγωδία «Αλκμέων δια Κορίνθου». Ο Αμφίλοχος λογίζεται οικιστής του Αμφιλοχικού Αργους – νυν Αμφιλοχίας (βλ. Απολλόδ. 3.7.7).
[11] Βλ. Παυσ. 7/3.1-2, 9/33.2, Σχόλ. Απολ. Ρ. σελ. 35 [1.308], Στέφ. Βυζ.
[12] Βλ. Σχόλ. Θουκ. 3/3.3, Στέφ. Βυζ.
[13] Βλ. Σχόλ. Απολ. Ρ. σελ. 35 [1.308], Στράβ. 14/5.16, Παυσ. 7/3.1-2 & 9/33.2, Τζέτζ. Σχόλ. Λυκόφρ. Αλεξ. 427 κ.ά., Στέφ. Βυζ.
[14] Βλ. Απολλόδ. Επ. 6.3-4, Τζέτζ. Σχόλ. Λυκόφρ. Αλεξ. 426-427, 980, Στράβ. 14/4.3, 14/1.27, 14/5.16, Φώτ. κώδ. 186 σελ. 132a.
[15] Μίγχιος > λατ. Mincius > Mincio > λομβ. Mens > βενετ. Menzo: Ποταμός που ρέει από την λίμνη Garda στην Αδριατική Θάλασσα.
[16] Κατ’ άλλους, η Μάντοβα επήρε το όνομά της από την Μαντώ, κόρη του επίσης Θηβαίου Ηρακλή.
[17] Ίσως να είναι η ίδια θεότητα με την Mantus / Μαντ / Μανθ, θεό των ελληνικής καταγωγής Ετρούσκων, άρχοντα των νεκρών του τυρρηνικού πανθέου. Διότι η πόλις αργότερα κατοικήθηκε από τους Ετρούσκους, που την έβλεπαν σαν ένα ίδρυμα των προγόνων τους από την Μ. Ασία. Στον α΄ και β΄ Πουνικό πόλεμο η πόλις πολέμησε εναντίον των Ρωμαίων.
[18] Ο Virgil, ή Publius Vergilius Maro («Mantua me genuit»), ήταν ο πιο διάσημος αρχαίος πολίτης της Μάντοβας. Εγεννήθη το 70 π.Χ. σε ένα χωριό κοντά στην πόλη, που σήμερα είναι γνωστό ως Virgilio – βλ. Conte Gian Biagio, «Latin Literature», εκδ. J. Hopkins University Press, 1994.
[19] Βλ. κληρικό Jer. de la Quintana «A la muy antigua, noble y coronada villa de Madrid: historia de su antigüedad, nobleza y grandeza», Μαδρίτη, 1629.
Και: «Ανάμεσα στις αρχαιότητες που προφανώς δηλώνουν την αρχοντιά και την αρχαία ίδρυση αυτής της πόλεως, υπήρξε μια που βρέθηκε τον Ιούνιο του 1569, σε εργασίες διεύρυνσης της Κλειστής Πύλης / Puerta Cerrada. Την γκρέμισαν και ήταν στην κορυφή της πύλης. Ήταν σκαλισμένη σε πέτρα Berroqueña με έναν τρομακτικό και άγριο δράκο, τον οποίο οι Έλληνες έφεραν μαζί τους ως όπλο και τον χρησιμοποίησαν στην σημαία τους...» - J. López de Hoyos, Ισπανός συγγραφέας και ανθρωπιστής. «Historia y relación verdadero de la enfermedad, felicísimo tránsito y suntuosas exequias fúnebres de la serenísima reina de España doña Isabel de Valois, nuestra señora», 1569. Από τότε, πολλοί θυρεοί στην Μαδρίτη είχαν δράκους. Το δε επίσημο εθνόσημο του 1859, περιελάμβανε έναν χρυσό γρύπα – θρακικό σύμβολο - που έμοιαζε με δράκο.
[20] Μπενακία: Στους ρωμαϊκούς χρόνους η λίμνη ήταν γνωστή ως Benacus / Μπενάκους από τον σεβαστό θεό Benacus / Μπενάκος / Βενάκος, προσωποποίηση της λίμνης, ο οποίος συνδέεται με την λατρεία του θεού Ποσειδώνα. Νυν λίμνη Γκάρντα / Garda.
arxeion-politismou.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου