Αποκαλυπτικές ανασκαφές στην πατρίδα του Γολιάθ: Νέα στοιχεία για τον μυστηριώδη αρχαίο πολιτισμό και τις τελετουργικές πρακτικές του

 

Ερευνητές του Πανεπιστημίου Bar-Ilan έριξαν «άπλετο φως» στις τελετουργικές πρακτικές των Φιλισταίων, όπως η χρήση ψυχοδραστικών και φαρμακευτικών φυτών, αναλύοντας σπόρους και καρπούς φυτών από δύο ανασκαφικές τοποθεσίες ναών, στο Tell es-Safi/Gath, στο κεντρικό Ισραήλ.

Ο αινιγματικός πολιτισμός των Φιλισταίων, που άνθισε κατά τη Σιδηρά Εποχή (περίπου 1200-604 π.Χ.), επηρέασε βαθιά την πολιτιστική ιστορία, την αγρονομία και τις διατροφικές συνήθειες της ευρύτερης περιοχής της ανατολικής Μεσογείου. Πάνω από 25 χρόνια ανασκαφών στο Tell es-Safi/Gath, στο κεντρικό Ισραήλ, που έχει ταυτοποιηθεί ως η βιβλική πόλη Γαθ των Φιλισταίων και η πατρίδα του Γολιάθ, έχουν προσφέρει ένα μοναδικό «παράθυρο» για την εξερεύνηση του κόσμου αυτού του αρχαίου πολιτισμού.

Φυτά και τελετουργίες

Στο πλαίσιο ενός συστηματικού ανασκαφικού έργου στην περιοχή του ναού, στην κάτω πόλη της Γαθ, μια ομάδα από το Πανεπιστήμιο Bar-Ilan του Ισραήλ, με επικεφαλής τον καθηγητή Aren Maeir (αρχαιολογία) και τον καθηγητή Ehud Weiss (αρχαιοβοτανική), επέβλεψε την αναπαράσταση των φυτών που χρησιμοποιούνταν σε Φιλισταϊκές τελετουργίες. Το Tel Zafit (Γαθ των Φιλισταίων) αποτελεί εθνικό πάρκο υπό την αιγίδα της Αρχής Φύσης και Πάρκων του Ισραήλ.

Η νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Scientific Reports  προσέφερε «πολύτιμα νέα δεδομένα» για τον τρόπο ζωής των Φιλισταίων, υποδεικνύοντας μια σύνδεση με ευρύτερες μεσογειακές και συγκεκριμένα ελληνικές θρησκευτικές παραδόσεις, μέσω των πρακτικών και των φυτών που βρέθηκαν στην περιοχή.

Η Δρ. Suembikya Frumin, υπό την επίβλεψη του Καθηγητή Ehud Weiss, μελέτησε τη χρήση φυτών από τους Φιλισταίους στους ναούς τους, ως μέρος του διδακτορικού της. Μαζί με τον Δρ. Amit Dagan, τη Maria Eniukhina και τον Καθηγητή Aren Maeir, εμβάθυναν στα φυτικά σύνολα που ανακαλύφθηκαν εντός των περιβόλων των ναών, αποκαλύπτοντας πολλές πληροφορίες σχετικά με τη σημασία διαφόρων φυτικών ειδών σε Φιλισταϊκά θρησκευτικά τελετουργικά. Μέσω σχολαστικού ελέγχου και ποσοτικής και ποιοτικής ανάλυσης των τύπων των φυτών που χρησιμοποιήθηκαν, του χρόνου συγκομιδής τους, των τρόπων προσφοράς και της πιθανής συμβολικής σημασίας, οι ερευνητές συνέθεσαν μια πιο ξεκάθαρη εικόνα της προσέγγισης των Φιλισταίων στην πνευματικότητα.

Φυτά από τους ναούς των Φιλισταίων του Tel es-Safi / Gath. Φωτογραφία: S. Frumin / Scientific Reports

Η Δρ. Suembikya Frumin, διευθύντρια του Εργαστηρίου Αρχαιοβοτανικής στο Πανεπιστήμιο Bar-Ilan και επικεφαλής ερευνήτρια της μελέτης, σημείωσε: «Ένα από τα πιο σημαντικά ευρήματα είναι ο εντοπισμός των πρώτων γνωστών τελετουργικών χρήσεων αρκετών μεσογειακών φυτών, όπως της λυγαριάς (Vitex agnus-castus), της μαργαρίτας (Glebionis coronaria) και της λαμυρίδας (Lomelosia argentea). Αυτά τα διαδεδομένα μεσογειακά φυτά συνδέουν τους Φιλισταίους με λατρευτικές τελετές, με μυθολογία και αντικείμενα που σχετίζονται με τις πρώιμες ελληνικές θεότητες, όπως την Ήρα, την Αρτέμιδα, τη Δήμητρα και τον Ασκληπιό. Επιπλέον, η παρουσία φυτών με ψυχοδραστικές και φαρμακευτικές ιδιότητες στους Φιλισταϊκούς ναούς αποκαλύπτει τη χρήση τους σε λατρευτικές δραστηριότητες. Η μελέτη έδειξε ότι η Φιλισταϊκή θρησκεία βασιζόταν στη μαγεία και τη δύναμη της φύσης, όπως το τρεχούμενο νερό και η εποχικότητα, πτυχές που επηρεάζουν την υγεία και τη ζωή του ανθρώπου».

Συναρπαστικές ανακαλύψεις για τον άγνωστο Φιλισταϊκό πολιτισμό

Επιπλέον, η ανάλυση των σπόρων και των καρπών που βρέθηκαν στους ναούς παρείχε πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τον χρόνο που γίνονταν οι τελετές. Η ανάλυση έδειξε ότι οι πιο σημαντικές τελετές γίνονταν νωρίς την άνοιξη, πότε σταμάτησαν να χρησιμοποιούνται αυτοί οι ναοί – και πότε καταστράφηκαν από τον βασιλιά Αζαήλ της Αραμαϊκής – κάτι που συνέβη προς το τέλος του καλοκαιριού ή στις αρχές του φθινόπωρου. Η εποχικότητα των Φιλισταϊκών θρησκευτικών πρακτικών υπογραμμίζει τη στενή τους σχέση με την φύση και τους κύκλους της γεωργίας.

Ο Καθηγητής Ehud Weiss, Διευθυντής του Εργαστηρίου Αρχαιοβοτανικής στο Πανεπιστήμιο Bar-Ilan και συν-συγγραφέας της μελέτης, σχολίασε: «Τα ευρήματά μας αμφισβητούν προηγούμενες αντιλήψεις για τις Φιλισταϊκές τελετουργικές πρακτικές και προσφέρουν μια νέα οπτική στις πολιτιστικές τους συνήθειες, καθώς και στις συνδέσεις μεταξύ του Φιλισταϊκού πολιτισμού και ευρύτερων μεσογειακών θρησκευτικών παραδόσεων. Μελετώντας τα φυτά που χρησιμοποιούσαν σε τελετουργικά πλαίσια, κατανοούμε καλύτερα πώς οι Φιλισταίοι αντιλαμβάνονταν και αλληλεπιδρούσαν με τον κόσμο γύρω τους».

(α) Κεραμικό τελετουργικό αγγείο, Tell Qasile, # 1302, Στρώμα Χ, Τόπος 142, 190: Μια ζωγραφισμένη ζώνη φυτών στο πάνω μέρος του αγγείου, το σχήμα του αγγείου σαν λουλούδι, φωτογραφία του αγγείου, σχέδιο του αγγείου72. (β) Ήρα (τύπος Εφέσου-Βιέννης). Αρχαιότερο αντίγραφο του 1ου αιώνα μ.Χ. από ελληνικό πρωτότυπο (αρχές 4ου αιώνα π.Χ.). Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Νάπολης. Φωτογραφία: S. Frumin / A. Maeir / Scientific Reports

Επιπλέον, η μελέτη προτείνει ενδιαφέρουσες ομοιότητες μεταξύ των Φιλισταϊκών και των Αιγαιακών τελετουργικών πρακτικών. Η ανακάλυψη βαριδιών αργαλειού (μιας συσκευής που χρησιμοποιείται για την παραγωγή υφάσματος) μέσα σε Φιλισταϊκούς ναούς, ένα κοινό χαρακτηριστικό σε Αιγαιακά λατρευτικά κέντρα που σχετίζονται με την Ήρα, ενισχύει περαιτέρω την υπόθεση των πολιτιστικών ανταλλαγών και επιρροών μεταξύ των δύο περιοχών.

«Αυτά τα ευρήματα ανοίγουν νέους δρόμους για την έρευνα των πολιτιστικών και θρησκευτικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ των Φιλισταίων και των γειτονικών περιοχών», πρόσθεσε ο συν-συγγραφέας της μελέτης, Καθηγητής Aren Maeir, από το Τμήμα Μελετών και Αρχαιολογίας του Ισραήλ στο Πανεπιστήμιο Bar-Ilan, ο οποίος διευθύνει τις ανασκαφές στο Tell es-Safi/Gath, για περισσότερα από 25 χρόνια.

«Χρησιμοποιώντας προηγμένες ποσοτικές και ποιοτικές αναλύσεις των φυτικών συναθροίσεων, έχουμε εμβαθύνει την κατανόησή μας για τις αρχαίες λατρευτικές πρακτικές και τη σημασία τους στον ευρύτερο μεσογειακό κόσμο».

Η ανακάλυψη του πνευματικού κόσμου των Φιλισταίων από την ομάδα του Πανεπιστημίου Bar-Ilan δεν μας χάρισε μόνο ανεκτίμητες ιστορικές γνώσεις, αλλά λειτουργεί και ως υπενθύμιση της συνεχιζόμενης ικανότητας της αρχαιολογικής έρευνας να αμφισβητεί και να εμβαθύνει την κατανόησή μας για την ανθρώπινη ιστορία.

enikos.gr