Του Γιάννου Κουράγιου, αρχαιολόγου Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων
Η συστηματική έρευνα στην θέση Μάντρα της νησίδας Δεσποτικό(*) από το 2001 μέχρι σήμερα έχει φέρει στο φως ένα εκτεταμένο λατρευτικό συγκρότημα αφιερωμένο στον Απόλλωνα που γνώρισε την σημαντικότερη ακμή του τον 6ο αι. π.Χ.
Οι ανασκαφές των τελευταίων ετών έχουν τεκμηριώσει πέραν αμφιβολίας ότι πρόκειται για το μεγαλύτερο ιερό στις Κυκλάδες, μετά από αυτό της Δήλου, με την τοπογραφία του ιερού να προκαλεί το μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
Έξω από τον πυρήνα του ιερού - το τέμενος - όπου δεσπόζει ο μαρμάρινος πρόστυλος ναός, έχουν έρθει στο φως περί τα 18 κτήρια και κτηριακά συγκροτήματα που φαίνεται πως ανήκουν σε μια μεγάλη εγκατάσταση υποστηρικτική της λειτουργίας του ιερού. Το 2020 αποκαλύφθηκε ένα άρτιο οργανωμένο σύστημα δεξαμενών - μοναδικό στις αρχαϊκές Κυκλάδες - ενώ σε εξέλιξη είναι η διερεύνηση της νησίδας Τσιμηντήρι(**), που κατά την αρχαιότητα ήταν ενωμένη με το Δεσποτικό και στην οποία έχουν εντοπιστεί τρία μεγάλα κτηριακά συγκροτήματα.
Παράλληλα με τη συνεχιζόμενη ανασκαφή, από 2014 είναι σε εξέλιξη το αναστηλωτικό πρόγραμμα των λατρευτικών κτιρίων του τεμένους, κατόπιν ομόφωνων εγκρίσεων από το ΚΑΣ των σχετικών μελετών. Απώτερος σκοπός του προγράμματος είναι η προστασία και ανάδειξη των μνημείων και η απόδοση της τρίτης διάστασης τους, με τη χρήση μεγάλου αριθμού αρχαίων μελών. Το 2020 ολοκληρώθηκε η αναστήλωση του αρχαϊκού και του εστιατορίου, ενώ από το 2022 είναι σε εξέλιξη η αναστήλωση του αρχαϊκού κτιρίου Δ.
Γι’ αυτό το θέμα θα δοθεί διάλεξη με τίτλο «2001-2024: Ανασκαφή και αναστήλωση στο ιερό του Απόλλωνα στη θέση Μάντρα Δεσποτικού» στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης / ΑΜΘ, στις 20.3.2024. Η ανακοίνωση σκοπεύει να καταδείξει την πολυεπίπεδη αξία του ιερού στο Δεσποτικό:
- αφ’ ενός ως ενός από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους υπό διερεύνηση και
- αφ’ ετέρου ως ενός ζωντανού μνημείου που αποκαθίσταται για να προστατευθεί και να δοθεί στο κοινό.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο των Φίλων του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, συνεχίζει και φέτος τον αγαπημένο στο κοινό κύκλο των επιστημονικών διαλέξεων: «Τετάρτες στο Μουσείο – Αρχαιολογικές Διαλέξεις». Η συγκεκριμένη δράση αποσκοπεί στη γνωριμία του κοινού της Θεσσαλονίκης με σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας, νέες ανασκαφικές και διεπιστημονικές έρευνες και τα πορίσματά τους.
ΠΗΓΗ: ΑΜΘ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.3.2024.
(*) Το νησίδιο, νοτιοδυτικά της αρχαίας Ωλίαρου (νυν Αντίπαρος), εκτάσεως 7,754 τ.χλμ. στον 36ο παράλληλο [36°58′0″N 25°0′0″E] έχει δώσει πλουσιότατα αρχαιολογικά ευρήματα σε διάφορες θέσεις: Ζουμπάρια, Λιβάδι, Μάντρα, Χειρόμυλος, κ.ά. από διάφορες εποχές (Πρωτοκυκλαδική, Γεωμετρική, Αρχαϊκή, Κλασσική, Ρωμαϊκή κ.ά.). Δείχνουν σύνδεση του νησιού με την ηπειρωτική Ελλάδα, την Ανατολική Μεσόγειο, ακόμα και τις αρχαιες ελληνικές πόλεις της Βορείου Αφρικής.
Ανάμεσα στα ευρήματα αυτά περιλαμβάνονται τάφοι, αρχιτεκτονικά μέλη (σπόνδυλοι, κιονόκρανα, τρίγλυφα κλπ.) από οικίες και άλλα κτήρια (λ.χ. βοηθητικοί χώροι ιερού), ερείπια δωρικού ναού, βωμός αφιερωμένος στην Εστία Ισθμία(***) (κλασσικών χρόνων), πήλινα ειδώλια, αλάβαστρα, κοτύλες, αρύβαλλοι, σφραγιδόλιθοι κ.ά.
Το τοπωνύμιο δεν είναι σπάνιο στην Ελλάδα. Απαντάται και στους νομούς Ιωαννίνων, Πρεβέζης, Χανίων, σε μικρονήσι της Καρπάθου Δωδεκανήσων, κ.α.
(**) Το στενό [ισθμός(***)] που χωρίζει Αντίπαρο - Δεσποτικό σήμερα έχει ένα ελάχιστο βάθος 1 μ., ενώ παρεμβάλλεται και η νησίδα Κοιμητήρι / Τσιμηντήρι. Αυτό σημαίνει ότι στην αρχαία εποχή, αυτά τα τρία νησάκια ήταν ενωμένα.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις" (απόσπ.).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Κουράγιος Γ. «Despotiko Mandra: a sanctuary dedicated to Apollo», Architecture and Archaeology in the Cyclades, πρακτικά συνεδρίου του Lincoln College, University of Oxford, 17.4.2004, εκδ. Archaeopress, Οξφόρδη.
- Κουράγιος Γ. «Δεσποτικό: Παρουσία αρχαίων μνημείων πάνω σε ένα μοναδικού κάλλους ακατοίκητο νησί».
arxeion-politismou.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου