Ο ορφικός Ύμνος της Αθηνάς, μητέρας των τεχνών, η οποία έχει και την αρσενική και την θηλυκή φύση

 

Η θεά ΠΑΛΛΑΣ ΑΘΗΝΑ, σε σπάνια απεικόνιση,
από χαρακτικό έργο τέχνης (σκαραβαίο)
του 6ου αι, πΧ από την ΑΜΑΘΟΥΝΤΑ ΚΥΠΡΟΥ.
Φέρει αιγίδα και πτερά!

Ο 32ος ορφικός ύμνος είναι αφιερωμένος στην θεά Αθηνά.

Θυμίαμα αρώματα

Παλλὰς μουνογενής μεγάλου Διὸς ἔκγονε σεμνή,

δῖα, μάκαιρα θεά, πολεμόκλονε, ὀμβριμόθυμε,

ἄρρητε, ῥητή, μεγαλώνυμε, ἀντροδίαιτε,

ἣ διέπεις ὄχθους ὑψαύχενας ἀκρωρείους

ἠδ' ὄρεα σκιόεντα, νάπαισί τε σὴν φρένα τέρπεις,

ὁπλοχαρής, οἰστροῦσα βροτῶν ψυχὰς μανίαισι,

γυμνάζουσα κόρη, φρικώδη θυμὸν ἔχουσα,

Γοργοφόνη, φυγόλεκτρε, τεχνῶν μῆτερ πολύολβε,

ὁρμάστειρα, φίλοιστρε κακοῖς, ἀγαθοῖς δὲ φρόνησις∙

ἄρσην μὲν καὶ θῆλυς ἔφυς, πολεματόκε, μῆτι,

αἰολόμορφε, δράκαινα, φιλένθεε, ἀγλαότιμε,

Φλεγραίων ὀλέτειρα Γιγάντων, ἱππελάτειρα,

Τριτογένεια, λύτειρα κακῶν, νικηφόρε δαῖμον,

ἤματα καὶ νύκτας αἰεὶ νεάταισιν ἐν ὥραις,

κλῦθί μου εὐχομένου, δὸς δ' εἰρήνην πολύολβον

καὶ κόρον ἠδ' ὑγίειαν ἐπ' εὐόλβοισιν ἐν ὥραις,

γλαυκῶφ', εὑρεσίτεχνε, πολυλλίστη βασίλεια.

ΑΠΟΔΟΣΙΣ

Παλλάς μονογενής[1] σεμνό τέκνο του μεγάλου Διός,

καταγομένη εκ του Διός[2], μακάρια θεά, πολεμοκρούστη[3], αγριόθυμε[4],

άρρητε[5], ρητή[6], που φέρεις μεγάλο όνομα[7], που κατοικείς στα άντρα[8],

που κυβερνάς λόφους υψηλές ακροκορυφές

και σκιερά όρη, και τέρπεις τον νου[9] σου στις δασώδεις κοιλάδες[10],

οπλοχαρής, που οιστρηλατείς τις ψυχές των θνητών με μανίες,

γυμνάστρια κόρη, που έχεις φρικώδη θυμό,

γοργοφόνε, φυγόγαμε, πανευτυχή μητέρα των τεχνών,

ορμητική, φίλοιστρε[11] για τους κακούς, και φρόνηση για τους αγαθούς.

Η φύση σου είναι αρσενική και θηλυκή[12], που τίκτεις τον πόλεμο, σοφία[13],

ποικιλόμορφε[14], με λαμπερό βλέμμα[15], φιλένθεη, λαμπρά τιμωμένη[16],

καταστροφέα των Φλεγραίων Γιγάντων, καβαλάρισσα,

Τριτογένεια[17], που απαλλάσσεις από τα κακά, νικηφόρε δαίμονα[18],

τις ημέρες και τις νύκτες πάντα στις έσχατες ώρες,

άκουσέ με που προσεύχομαι, και δώσε πανευτυχή ειρήνη

και πλησμονή και υγιεία σε ευδαίμονες ώρες[19],

γλαυκομμάτα, ευρεσίτεχνε, πολυλιτάνευτη[20] βασίλισσα.

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 24.5.2020. Απόδοσις: Μ. Βεργου. Σχόλια: Γ. Λεκάκης.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Μονογενής: ο γεννηθείς από έναν μόνο γονέα. ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT: εν και το αυτό αίμα. Γίνεται μονογενώς: αυτοφυώς το λιβάνι. (Σήμερα γνωρίζουμε τις μονογονεϊκές οικογένειες. Το επίθετο αυτό το συναντούμε αργότερα για τον Χριστό).

[2] ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

Κατά το ΛΕΞΙΚΟ ΣΟΥΔΑΣ: Δῖα: η ένδοξος και Δῖος: ο ένδοξος.

[3] Πολεμόκλονος: ο εγείρων τον θόρυβον του πολέμου ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

[4] Όμβριμος: ημαρτημένη γραφή αντί του «όβριμος».

Οβριμόθυμος: ο έχων ισχυρόν θυμόν, ορμητικός ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

[5] Άρρητος: ο μη ρηθείς. Ό,τι δεν δύναται να εκφρασθεί ή να περιγραφεί, ανέκφραστον, απερίγραπτον ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

[6] Ρητός:

1) ωρισμένος, ιδιαιτέρως ωρισμένος, συμπεφωνημένος.

2) περί ου γίνεται λόγος, περίφημος, διάσημος.

ΙΙ.1) Αυτό που μπορεί κάποιος να πει.

2) αυτό που μπορεί κάποιος να προφέρει, απαγγείλει. ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

[7] Μεγαλώνυμος: ο έχων μέγα όνομα, μεγαλόδοξος ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

[8] Αντροδίαιτος: ο διαιτώμενος εντός άντρων, ο κατοικών εν σπηλαίοις ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

[9] Φρην: η καρδία ή ο νους, ως έδρα των διανοητικών δυνάμεων, της αντιλήψεως, του σκέπτεσθαι ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

[10] Νάπη: παραπλήσιον στο «βήσσα»: δασώδης κοιλάς ή φάραγξ > Βήσσανη Πωγωνίου. ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

[11] Οίστρος: παν ό,τι ερεθίζει εις μανία, πάσα σφοδρά επιθυμία, μανιώδης πόθος, έκφρον πάθος ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

[12] Η Αθηνά έχει και τα δύο γένη. (άρσεν και θήλυ > αρσενικοθήλυκο). Είναι διγενής – Αργότερα θα την συναντήσουμε ως Διγενή Ακρίτα, στα δημοτικά έπη μας.

[13] Μῆτις: η ικανότης περί το συμβουλεύειν, σοφία, σύνεσις, ευφυΐα, πανουργία ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

[14] ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

[15] Από την ρίζα δερκ- παράγεται και το δράκ-ων θηλ. δράκ-αινα. Δέρκ-ομαι: επί φωτός, απαστράπτω, λάμπω, ως ο οφθαλμός ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

[16] ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

[17] Τριτο-γένεια: Εκ της λίμνης Τριτωνίδος, στην Λιβύη, από την οποία, σύμφωνα με παλαιό μύθο, εγεννήθη η θεά.

Ή εκ του Τρίτωνος, χειμάρρου στην Βοιωτία.

Ή από κάποια πηγή στην Αρκαδία.

Σύμφωνα με άλλους τριτώ είναι αιολική λέξη που σημαίνει την κεφαλή, και έτσι τριτογένεια είναι αυτή που γεννήθηκε από την κεφαλή (του Διός). Αλλά η λέξη τριτώ με αυτήν τη σημασία είναι αμφίβολη.

Άλλοι ερμηνεύουν ως τριτογένεια, αυτή που γεννήθηκε την τρίτη ημέρα του μηνός.

Ή αυτή που γεννήθηκε τρίτη, μετά τον Απόλλωνα και την Άρτεμη.

Ή, αναπαριστώντας την φύση, αυτή που γεννιέται τρεις φορές το έτος.

Ή επειδή αυτή εθεωρείτο αυτή που επινόησε τους τρεις κυρίους δεσμούς του κοινωνικού βίου. ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

[18] Δαίμων:

1) θεός, θεότης, στον Όμηρο συνηθέστατα η θεία δύναμις.

2) ο δαίμων κάποιου ήταν το πνεύμα που τον προστατεύει, επομένως η τύχη του, ο κλήρος του ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

[19] Ώρα: Η ακμή του έτους, η ώρα του έαρος. Το θέρος. Στους ιστοριογράφους, η ώρα του έτους η καταλληλότερη προς πολεμικές και άλλες εργασίες, το καλοκαίρι.

Ο καιρός, ο προσήκων χρόνος, η κατάλληλη ώρα ή εποχή για κάποιο πράγμα.

Η ακμή της νεότητος, η νεότης, η ανδρική ηλικία.

Ο Πίνδαρος προσωποποιεί την ώραν ως την Ήβην.

Μυθολογικώς οι Ώρες φυλάσσουν τις εκ νεφελών πύλες του ουρανού. Είναι τρεις, η Ευνομία, η Δίκη και η Ειρήνη, θυγατέρες του Διός και της Θέμιδος. Φυλάσσουν και εποπτεύουν τα έργα των ανθρώπων. Κυρίως δε είναι προστάτιδες των ωρών του έτους και των καρπών εκάστης αυτών. Εντεύθεν θεωρούνται ως αιτίες της ωρ-ιμότητος και τελειότητος πάντων των φυσικών προϊόντων, μάλιστα δε της ακμής και καλλονής του ανθρώπου στον βίο. Συχνά τίθενται δίπλα στις Χάριτες. ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT

Στις Ώρες είναι αφιερωμένος Ορφικός Ύμνος. Για δε την Δίκη υπάρχει ειδικότερος Ορφικός Ύμνος.

[20] Πολίλλιστος: ο πολλάκις ικετευόμενος, πολυλιτάνευτος - ΠΗΓΗ: H. LIDDELL – R. SCOTT.

arxeion-politismou.gr