Του Γιώργου Λεκάκη
Η Οστούνη / Ostuni (Stune στην τοπική διάλεκτο, την ostuni) είναι πόλι του Βρενδησίου / Μπρίντιζι στον 40ό παράλληλο [40°43′56″N 17°34′40″E] στην Απουλία Μεγάλης Ελλάδος / Κάτω Ιταλίας.
Την λένε και «Λευκή πόλη», λόγω του χαρακτηριστικού ιστορικού κέντρου της, που βαμμένο με λευκό ασβέστη. Έτσι μοιάζει με τα κυκλαδικά χωριά. Γι’ αυτό και λέγεται το… «Κυκλαδοχώρι του Ιωνίου Πελάγους»…
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ
Η λέξις Ostuni πιθανώς, προέρχεται:
- από τον ομώνυμο ήρωα Στούνο ή Στούρνο (αρχηγό των Στούνων / Στούρνων), σύντροφο του Διομήδη, βασιλιά του Άργους[1], που την ίδρυσε, μετά τον Τρωικό πόλεμο. Γι’ αυτό και στην συνέχεια οι Ρωμαίοι την ονόμασαν Sturninum.
Ή
- από το μεσσαπικό ελληνικό ἄστυ νέον (ástu néon = νέον άστυ, οχυρωμένη ακρόπολη).[2]
Κατοικείται κατά την Μέση Παλαιολιθική (50.000 - 40.000 χρόνια πριν από σήμερα). Στην λοφώδη περιοχή του, υπάρχουν πολλά σπήλαια, τέλεια φυσικά καταφύγια για πρωτόγονες ανθρώπινες κοινότητες…
Στην Ανώτερη Παλαιολιθική τα ίχνη των ανθρώπινων λειψάνων γίνονται όλο και περισσότερα… Οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν έφεραν στο φως οστά και κεραμικά ευρηματα…
Η ΘΑΜΜΕΝΗ ΕΓΚΥΟΣ και το ΕΜΒΡΥΟ της
Ωστόσο, η πιο εντυπωσιακή μαρτυρία παραμένει η ανακάλυψη του σκελετού της λεγομένης στην ανθρωπολογία «Γυναίκα Ostuni», μιας γυναίκας, περίπου 20 ετών, κοντά στον τοκετό (ήταν 8 μηνών έγκυος) και του εμβρύου της, που ανακαλύφθηκε από τον καθηγητή D. Coppola (του Πανεπιστημίου A. Moro του Μπάρι) το 1991. Στον σκελετό δόθηκε το όνομα «Δηλία». Το σώμα της ήταν τοποθετημένο σε μια μεγάλη τρύπα, σε συνεσταλμένη θέση, με το κεφάλι να καλύπτεται από ένα είδος «καπακιού», που αποτελείτο από εκατοντάδες μικρά τρυπημένα κογχύλια[3]. Το σώμα ήταν στολισμένο με κοσμήματα. Κοντά στο πτώμα βρέθηκαν τα υπολείμματα ζώων (που συνήθως κυνηγούσε η φυλή της) του καθημερινά πέτρινα εργαλεία. Κογχύλια ευρέθησαν και κοντά στον δεξιό καρπό - άρα υπολείμματα βραχιολιού. Το κεφάλι ήταν στολισμένο με σκούφο, βαμμένο σε κόκκινη ώχρα και φτιαγμένο επίσης από κογχύλια[4], και δόντια ελαφιού. Η γυναίκα ήταν σε τελική κατάσταση εγκυμοσύνης. Είχε τοποθετηθεί προσεκτικά μέσα στο χάσμα, με θέα στην Ostuni. Σε εμβρυϊκή θέση, στην αριστερή της πλευρά. Το χέρι από αυτή την πλευρά ήταν διπλωμένο κάτω από το κεφάλι της. Το δεξί της ακουμπούσε στην κοιλιά της, σχεδόν σαν να προστατεύει το αγέννητο παιδί της. Η γυναίκα ανήκε σε ομάδα κυνηγών - τεκμηριώνεται από τα υπολείμματα μιας κίστης της, δηλαδή πυριτόλιθους και δόντια αλόγου και βοδιού. Είχε ύψος 1,70 μ. και ήταν μυώδης. Δεν ήταν υποσιτισμένη.
Η ταφή, που ονομάζεται Ostuni 1, είναι μοναδική στον κόσμο: Χρονολογείται πριν από 28.000 χρόνια (χρονολογημένη με ραδιενεργό άνθρακα)[5]. Πιθανότατα ανήκει στους πληθυσμούς Cro-Magnon της περιοχής.
Η ανάλυση του σκελετού του παιδιού (Ostuni 1b), αποδείχθηκε εξαιρετική ευκαιρία για την μελέτη της προγεννητικής ανάπτυξης στην Παλαιολιθική εποχή, δεδομένου ότι η ανακάλυψη ενός τόσο καλοδιατηρημένου εμβρύου από αυτήν την προϊστορική περίοδο είναι ένα πολύ σπάνιο γεγονός. Οι δοκιμές που πραγματοποιήθηκαν στους δακτυλίους ανάπτυξης ορισμένων δοντιών του εμβρύου και προσδιορίστηκε με σχεδόν απόλυτη βεβαιότητα η περίοδος κύησης: Μεταξύ 31 και 33 εβδομάδων. Οι δακτύλιοι ανάπτυξης, συνολικά 108, ανέδειξαν εμβρυϊκή δυσφορία και τρία επεισόδια στρες, που κατανεμήθηκαν τους τελευταίους 2,5 μήνες κύησης, η αιτία των οποίων, άγνωστη ακόμη (εκλαμψία;), πιθανότατα ήταν η αιτία θανάτου της γυναίκας και του γιου του. Η οστική διαμόρφωση του Ostuni 1b στις 33 εβδομάδες κύησης υποδηλώνει ότι στην παλαιολιθική περίοδο η ανάπτυξη του εμβρύου ήταν ταχύτερη από ό,τι στην σύγχρονη εποχή, αν και δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι τα τρία επεισόδια στρες που καταγράφηκαν επιτάχυναν την ανάπτυξη του παιδιού ή καθυστέρησαν τον σχηματισμό οι δακτύλιοι ανάπτυξης των δοντιών.
Το σπουδαίο εύρημα έγινε στο σπήλαιο Santa Maria di Agnano[6] (παραπάνω φωτογραφία).
Ένα τμήμα αυτής της ταφής μπορεί να δει κανείς στο «Μουσείο Προκλασσικών Πολιτισμών της Νότιας Μούργιας», στο πρώην μοναστήρι Monacelle, στο ιστορικό κέντρο της Οστούνης. Και φυσικά στο αρχαιολογικό πάρκο Santa Maria D'Agnano[7].
Στην Νεολιθική εποχή ανήκουν τα ευρήματα από τους οικισμούς Lamaforca, San Biagio και στην περιοχή της Via Traiana.
Ευρήματα από την Εποχή του Χαλκού ευρέθησαν σε ανασκαφές στην περιοχή Lama Morelli. Κοντά στην Rosa Marina ήλθαν στο φως ευρήματα από την Νεολιθική, την Εποχή Σιδήρου, την Ελληνιστική περίοδο και από την ρωμαϊκή…
Ο πρώτος πυρήνας της πόλεως ιδρύθηκε από τους Μεσσαπίους Ιαπυγίους Κρήτες Έλληνες, που εγκαταστάθηκαν στο Σαλέντο τον 7ο αιώνα π.Χ. Ευρέθησαν πολλά μεσσαπικά κεραμικά. Οι Μεσσαπείς ήταν επιδέξιοι κατασκευαστές δρόμων και πόλεων. Επέλεξαν για την πόλη τους την τοποθεσία στην κορυφή ενός λόφου με πολύ απότομα τείχη[8] - σημαντικό στρατηγικό σημείο. Πρόσφατες ανασκαφές κοντά στο φόρουμ Boarium[9] έφεραν στο φως τάφους από τον 4ο – 2ο αιώνα π.Χ., οι οποίοι τεκμηριώνουν την παρουσία ενός κατοικημένου κέντρου, του οποίου η προέκταση πήγαινε από τις πλαγιές προς την θάλασσα.
Τον 3ο αιώνα π.Χ. το Σαλέντο κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους και η Οστούνη. Αλλά οι πηγές λένε ελάχιστα για αυτήν την περίοδο! Πιθανά ίχνη παραμένουν σε ορισμένα αγροκτήματα, στα θεμέλια αρχαίων επαύλεων.
Με τη διάλυση της Δυτικής Αυτοκρατορίας, η Ostuni, όπως και η υπόλοιπη Ιταλία, κατακτήθηκε από βαρβάρους (Οστρογότθους, Λομβαρδούς, Σαρακηνούς), αλλά την υπερασπίστηκε σθεναρά η ελληνική αυτοκρατορική εξουσία των Βυζαντινών. Κατά την Βυζαντινή περίοδο, το 876 έγινε επισκοπή. Και καταφύγιο για βυζαντινούς αυτοκρατορικούς μοναχούς, που προέρχονταν από την Συρία και την Αίγυπτο, απειλούμενοι από την αραβική επέκταση, αλλά κυρίως από την Εικονομαχία. Οι μοναχοί κατέφυγαν στις ίδιες σπηλιές[10] που είχαν καταφύγει οι προϊστορικοί άνθρωποι.
Η πόλις καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά από τον Αννίβα… Και ξανακτίστηκε από τους Έλληνες. Γι’ αυτό και επήρε το όνομα Astunéon (Αστυνέον).
Μεταξύ του 11ου και του 12ου αιώνα οι Νορμανδοί κατέκτησαν τους βυζαντινούς οικισμούς στην Απουλία, ομογενοποιώντας και ενοποιώντάς τους, υπό την κομητεία της Απουλίας, που ιδρύθηκε από τον Ρ. Γυϊσκάρδο και η οποία αργότερα έγινε το Δουκάτον της Απουλίας.
 |
| Η Λευκή Πόλη, σαν κυκλαδίτικο χωριό... |
ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
Το μεγαλιθικό ντολμέν του Montalbano[11] (γνωστό τοπικά ως Tavola dei Paladini), στην περιοχή "occhio piccolo" στην επικράτεια του Fasano, κοντά στην πόλη Montalbano di Fasano. Είναι μεγάλων διαστάσεων (ύψος 1,45 μ., με καλυπτική πλάκα 2 x 3 μ.), κατεστραμμένο τα τελευταία χρόνια με την δημιουργία… δρόμου.
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Τόσο από γεωγραφική και όσο και από πολιτιστική άποψη η Ostuni θεωρείται ο βορειότερος δήμος της Ελλάδας του Salento.
Καλλιεργούνται πολλά ελαιόδενδρα, αμπέλια, κηπευτικά, κερασιές και αμυγδαλιές. Υπάρχουν πολυάριθμες πηγές νερού στην περιοχή. Εκτρέφονται καθαρόαιμα άλογα Murgese και γίνεται κυρίως βιολογική εκτροφή προβάτων, χοίρων και αιγών.
Η κουζίνα της έχει όλα τα κλασσικά πιάτα της κουζίνας της Απουλίας. Το πιο διάσημο πιάτο της Οστούνης είναι τα κουκιά και το κιχώριο. Επίσης, τα orecchiette με ραγού κεφτεδάκια, στήθος, "pucce" και η διάσημη φοκάτσια [12] της Οστούνης.
Στους Δρόμους του Κρασιού της Απουλίας, η Οστούνη συμμετέχει με δυνατή παραγωγή των Aleatico di Puglia Doc, Ostuni Doc, Brindisi DOC, Puglia Igt και τις γηγενείς ποικιλίες αμπέλου της Μαύρης Μαλβαζίας (από το Βρενδέσιο / Μπρίντιζι), Sangiovese, Negroamaro, Οκταβιανέλλο, κ.ά.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις» (απόσπ.). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.6.2017.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Cippola D. «Η ταφή Ostuni 1 και τα σύμβολά της», Πανεπιστήμιο Tor Vergata, Ρώμη, 2012.
- Dusi El. «Alta, giovane e muscolosa la donna di Ostuni ai raggi X», la Repubblica, 26.8.2018.
- Mandese Fr. «Ο Ciccillo και η Delia συναντιούνται στην Ostuni - Οι πρόγονοί μας μαζί για ένα βράδυ», στην Corriere del Mezzogiorno, 10.11.2016.
- Nava I., κ.ά. «Virtual histological assessment of the prenatal life history and age at death of the Upper Paleolithic fetus from Ostuni (Italy)», Scientific Reports, 21.3.2017.
- Pettitt P. «The Palaeolithic Origins of Human Burial», Routledge, 2013.
- Re P. del «Delia, μια δυστυχισμένη γυναίκα πριν από 24.000 χρόνια», στην La Repubblica, 29.10.1992.
- Robillard P.-Yv., κ.ά. «La "Donna di Ostuni", a case of eclampsia 28,000 years ago?», Journal of Matern Fetal Neonatal Medicine, 2018.
[1] Ο Αργείος Διομήδης λατρευόταν σε όλην την ανατολική ακτή της ιταλικής χερσονήσου («Χερσόνησος των Απένινων»), από την Βενετία της Αδριατικής, μέχρι το νοτιώτερον άκρον της, την δυτική ακτή Αδριατικής κλπ. Όλες αυτές οι περιοχές, έλεγαν, πως είχαν σχέση με το μέγα Άργος της Πελοποννήσου και τον θρόνο των Ατρειδών. Η διαχρονική λατρεία του φαίνεται έως και σε δύο σκίτσα του Λεονάρντο ντα Βίντσι, που το μοτίβο του Διομήδη χρησιμοποιείται σε γυμνούς νέους από την οροφή της Καπέλα Σιξτίνα! – βλ. Riddick M. «Ulysses, Diomede and the Palladium».
[2] Τελος, άλλοι λένε από τις ελιές, που πράγματι είναι πολλές, και στην τοπική διάλεκτο λέγονται Sctún, από την αραβική - λένε - λέξη Zeitoun(*) = ελιές. Υπάρχουν πολλά υπεραιωνόβια ελαιόδενδρα στην περιοχή.
(*) Ζητούνι = Παλαιά ονομασία της Λαμίας Φθιώτιδος.
[3] Ciprea, Cyclope, Trivia και Columbella.
[4] πιθανότατα του γένους Columbella rustica.
[5] Αρχικώς είπαν πως ο σκελετός ήταν περίπου 24.410 χρόνων. Μεταγενέστερες μελέτες έδειξαν ότι η γυναίκα της Ostuni έζησε 27.810 - 27.430 χρόνια πριν από σήμερα.
[6] λίγα χιλιόμετρα από το κέντρο της Ostuni. Το σπήλαιο μετονομάσθηκε «Σπήλαιο της Μητρότητος». Παρουσιάζει ίχνη στρωματοποιημένων χρήσεων και λατρειών, που συνεχίστηκαν από την Ανώτερη Παλαιολιθική μέχρι τον 17ο αιώνα!
[7] στον δρόμο 16 Adriatica Ostuni – Fasano.
[8] λατινικά murex > Murgia.
[9] περιοχή με θέα στα μεσαιωνικά τείχη.
[10] Στο πολύ δυσπρόσιτο εκκλησάκι του San Biagio, στο Rialbo, του 12ου αιώνα, κοντά στο αγρόκτημα Pizzicucco, μέσα σε φυσική σπηλιά σώζονται ίχνη τοιχογραφιών βυζαντινού τύπου.
[11] λανθασμένα ονομάζεται Cisternino.
[12] διαφέρει από αυτήν του Βαρίου / Μπάρι, λόγω της προσθήκης μοτσαρέλας.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου